Α.Θ. Γαλάνης, Ν.Ε. Ηλιού,
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Εργαστήριο Οδοποιίας
Θ.Π. Καναρέλης και Μ.Ε. Λιάρος
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών, Εργαστήριο Οδοποιίας
Θ.Π. Καναρέλης και Μ.Ε. Λιάρος
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Πολυτεχνική Σχολή, Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται αποτελέσματα ερευνητικού προγράμματος που εξετάζει τη δυνατότητα χωροθέτησης δικτύου ποδηλατοδρόμων στη συνοικία των Παλαιών της πόλης του Βόλου. Η κατασκευή των ποδηλατοδρόμων θα προσδώσει τη δυνατότητα ασφαλούς και άνετης πρόσβασης των πολιτών στη συνοικία, καθώς και των φοιτητών στην Πολυτεχνική Σχολή, ως συνέχεια υφιστάμενου ποδηλατόδρομου που χωροθετείται στο παραλιακό μέτωπο της πόλης. Οι προτεινόμενες δράσεις διατάσσονται χρονικά σε βραχυχρόνιες και μακροχρόνιες. Στη βραχυχρόνια δράση προτείνονται τρεις εναλλακτικές οδεύσεις δικτύου ποδηλατοδρόμων, ενώ στη μακροχρόνια δράση προτείνεται η συνολική ανάπλαση της συνοικίας στο πλαίσιο της βιωσιμότητας. Παρατίθενται τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα κάθε όδευσης, οι κατασκευαστικές λεπτομέρειες του δικτύου ποδηλατοδρόμων, καθώς και φωτορεαλιστικά σχέδια της τελικής απεικόνισης της οδού μετά από κάθε δράση.
Η παρούσα έρευνα μπορεί να αποτελέσει οδηγό για τη μεταστροφή της πόλης σε μια πιο φιλική προς τον ποδηλάτη. Επίσης, προσδίδει τη δυνατότητα, μέσω της συγκοινωνιακής διάστασης, να αναπλαστεί το αστικό οδικό περιβάλλον, βελτιώνοντας την ασφάλεια, την αισθητική και την οικονομική δραστηριότητα της πόλης.
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η παρούσα εργασία παρουσιάζει τα αποτελέσματα ερευνητικού προγράμματος που χρηματοδοτήθηκε από την Επιτροπή Ερευνών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο πλαίσιο του προγράμματος της «Στοχευμένης Έρευνας». Συγκεκριμένα, εξετάζει τη δυνατότητα χωροθέτησης δικτύου ποδηλατοδρόμων στη συνοικία των Παλαιών της πόλης του Βόλου σε συνδυασμό με την ανάπλαση του αστικού οδικού περιβάλλοντος στο πλαίσιο της βιώσιμης ανάπτυξης. Το δίκτυο των ποδηλατοδρόμων θα διέρχεται από τη συνοικία συνδέοντας τον υφιστάμενο ποδηλατόδρομο της παραλίας με την Πολυτεχνική Σχολή.
2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
2.1. Βήματα της έρευνας
Για την εκπόνηση της εργασίας αρχικά αποτυπώθηκε το οδικό δίκτυο και η οδική σήμανση-σηματοδότηση της συνοικίας. Ακολούθησε η λήψη φωτογραφιών κατά μήκος των επιθυμητών διαδρομών κίνησης των ποδηλατών. Στη συνέχεια, εξετάστηκαν οι εναλλακτικές οδεύσεις για τη χωροθέτηση των ποδηλατοδρόμων με τελικό αποτέλεσμα την αποτύπωση τους σε περιβάλλον CAD, καθώς και την παραγωγή φωτορεαλιστικών εικόνων που συγκρίνουν τη σημερινή με την προτεινόμενη κατάσταση.
2.2. Εναλλακτικές προτάσεις
Η συνοικία των Παλαιών αποτελεί μια σχετικά υποβαθμισμένη αστική περιοχή της πόλης του Βόλου. Συγκοινωνιακά, η περιοχή αποτελεί μια μεταβατική ζώνη (buffer zone) μεταξύ του κύριου αστικού ιστού και της παραλιακής ζώνης της πόλης και σημαντικών χρήσεων γης όπως το αστικό και υπεραστικό ΚΤΕΛ, το σταθμό εξυπηρέτησης οχημάτων (παρκινγκ), την είσοδο του εμπορικού λιμένα και την Πολυτεχνική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας (Σχήμα 1).
Σχήμα 1. Περιοχή μελέτης
Στη Δράση II (Master Plan), προτείνεται η συνολική ανάπλαση του οδικού δικτύου της συνοικίας των Παλαιών μέσω της μετατροπή των ακόλουθων οδών σε ήπιας κυκλοφορίας (Σχήμα 3): Κροκίου, Μανωλάκη, Βόλβης, Αγχιάλου, Αλμυρού (από Λαχανά έως Λαμπράκη), Μητροπολίτου Γρηγορίου (από Λαμπράκη έως Πυρασσού) και Παπακυριαζή (από Αλμυρού έως Πυρασσού). Εφόσον υλοποιηθεί η ανάπλαση των οδών σε ήπιας κυκλοφορίας το δίκτυο ποδηλατοδρόμων διαμορφώνεται συμπληρωματικά.
Για να μη διαταραχθεί η εμπορική δραστηριότητα της περιοχής προτείνεται η δημιουργία θέσεων βραχυχρόνιας στάθμευσης για οχήματα ανεφοδιασμού. Η στάθμευση των επιβατικών οχημάτων μπορεί να γίνει σε υφιστάμενο οργανωμένο χώρο στάθμευσης οχημάτων που γειτνιάζει του υπεραστικού ΚΤΕΛ, είτε σε τοπικές οδούς μεταξύ της οδού Πυρασσού και του εμπορικού λιμένος της πόλης.
Οι οδοί Πυρασσού, Λαχανά, Αλμυρού (έμπροσθεν του ΚΤΕΛ) και Ζάχου θα παραμείνουν ως έχουν, λόγω της κίνησης βαρέων οχημάτων. Σε αυτές τις οδούς προτείνεται η διαπλάτυνση και ανακατασκευή των πεζοδρομίων, ώστε να διατίθεται 1,5μ καθαρό πλάτος για την κίνηση των πεζών.
2.3. Επιλογή όδευσης ποδηλατοδρόμου
2.3.1. Ποδηλατοδρόμος Α (Σχήμα 2)
Η χάραξη ποδηλατοδρόμου διπλής κατεύθυνσης κίνησης ποδηλάτων με πλάτος 2μ και μεταβατική ζώνη 0,75μ επί της διαδρομής «Α», διέρχεται από τις οδούς Πυρασσού, Λαχανά, Αλμυρού και Ζάχου. Η διαδρομή αυτή χωροθετείται επί του επιθυμητού άξονα κίνησης των ποδηλατών που κινούνται επί του ποδηλατόδρομου της παραλιακής ζώνης με προορισμό τα Παλαιά και την Πολυτεχνική Σχολή. Η χωροθέτηση του ποδηλατοδρόμου προτείνεται στην αριστερή πλευρά της διαδρομής με κατεύθυνση προς την Πολυτεχνική Σχολή. Η διαδρομή διέρχεται έμπροσθεν της νέας ψαραγοράς που κατασκευάστηκε στην παλιά είσοδο του εμπορικού λιμανιού της πόλης, ώστε να εξυπηρετεί σημαντικό κυκλοφοριακό φόρτο ποδηλατιστών που θέλουν να την προσεγγίσουν.
Κατά μήκος της οδού Πυρασσού παρατηρούνται λίγες εμπορικές χρήσεις γης οι οποίες δε θα επηρεαστούν σημαντικά από την κατασκευή του ποδηλατοδρόμου. Κατά μήκος των οδών Λαχανά και Αλμυρού δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές χρήσεις γης στην αριστερά πλευρά των οδών με βάση την κατεύθυνση κίνησης των οχημάτων που να αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα για τη χωροθέτηση του ποδηλατοδρόμου. Αντίθετα, στη δεξιά πλευρά της οδού Αλμυρού βρίσκονται οι οδοί πρόσβασης τόσο του χώρου στάθμευσης οχημάτων, όσο και του υπεραστικού ΚΤΕΛ της πόλης. Κατά μήκος της διαδρομής απαγορεύεται η στάση και η στάθμευση των οχημάτων. Παρόλα αυτά εντοπίστηκαν αρκετά παράνομα σταθμευμένα οχήματα. Επομένως, οι αντιδράσεις των πολιτών για μείωση του διαθέσιμου χώρου στάθμευσης οχημάτων δε δικαιολογείται και επομένως δε λαμβάνεται υπόψιν στα πλαίσια της παρούσας ερευνητικής πρότασης.
Η επιλογή αυτής της διαδρομής έχει μερικά μειονεκτήματα. Αρχικά, παρατηρούνται κυκλοφοριακές εμπλοκές μεταξύ πεζών και ποδηλατών στην περιοχή της ψαραγοράς όπου θα χωροθετηθεί ο ποδηλατόδρομος. Η τεταμένη όδευση και η ήπια κλίση της διαδρομής συνεπάγεται αυξημένη ταχύτητα κίνησης των οχημάτων και κίνδυνο για την οδική ασφάλεια των ποδηλατών. Επιπλέον, η παρουσία βαρέων οχημάτων (φορτηγών και λεωφορείων) κατά μήκος της διαδρομής συνεπάγεται την ανάγκη κατασκευής ποδηλατοδρόμου διαχωρισμένου από το οδόστρωμα ώστε να μεγιστοποιηθεί η οδική ασφάλεια και άνεση κίνησης των ποδηλατών. Τέλος, η χωροθέτηση του ποδηλατοδρόμου επί της οδού Ζάχου θα απαιτήσει τη μεταβολή του χώρου στάθμευσης των ταξί στη μια πλευρά της οδού. Η απαίτηση για την κατασκευή ποδηλατοδρόμου αποκλειστικής υποδομής επί της Ζάχου ενισχύεται από την παρουσία τόσο λεωφορείων όσο και βαρέων οχημάτων που κινούνται προς την είσοδο του εμπορικού λιμένα. Η μελλοντική μετατόπιση της διαδρομής των βαρέων οχημάτων ώστε να εισέρχονται στον εμπορικό λιμένα από τη περιοχή της «Μπουρμπουλήθρας» θα μετατρέπει την οδό Ζάχου σε ασφαλέστερη για την κίνηση των ποδηλατών.
Η διαδρομή του ποδηλατοδρόμου θα ολοκληρωθεί μέσω της όδευσής του από την υφιστάμενη γέφυρα διέλευσης του Κραυσίδωνα επί της οδού Σέκερη. Το μεγάλο πλάτος του οδικού χώρου που διατίθεται για τους πεζούς επί της γέφυρας μπορεί να εξυπηρετήσει την κίνηση των ποδηλατών χωρίς τροποποιήσεις.
2.3.2. «Ποδηλατόδρομος Β1» (Σχήμα 2)
Η δεύτερη εναλλακτική διαδρομή για τη χάραξη του ποδηλατόδρομου είναι η «Β1». Ο ποδηλατόδρομος διέρχεται από τις οδούς Αλμυρού και Μητροπολίτου Γρηγορίου με πλάτος 2μ και μεταβατική ζώνη 0,75μ, ώστε να είναι δυνατή η αμφίδρομη κίνηση των ποδηλατών. Η διαδρομή αυτή, συμπληρωματική της «Α», διερχόμενη από το κέντρο της συνοικίας παρέχει καλύτερη πρόσβαση στις χρήσεις γης της περιοχής. Σε συνδυασμό με την ανάπλαση των εν λόγω οδών σε ήπιας κυκλοφορίας προσφέρεται ένας ιδανικός χώρος για κίνηση πεζών και ποδηλατών, καθώς και ένα ελκυστικό περιβάλλον για επενδύσεις, ιδίως στον τομέα της ψυχαγωγίας.
3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
3.1. Συνολική πρόταση αστικής οδικής ανάπλασης
Η συνολική πρόταση οδικής ανάπλασης για τη βιώσιμη κινητικότητα στην περιοχή των Παλαιών παρατίθεται συνδυαστικά στο Σχήμα 3. Σε πρώτο στάδιο προτείνεται η κατασκευή του «Ποδηλατοδρόμου Α», διπλής κατεύθυνσης κίνησης ποδηλάτων πλάτους 2μ και μεταβατικής ζώνης 0,75μ (Σχήμα 4), διερχόμενου εκ των οδών Πυρασσού, Λαχανά, Αλμυρού και Ζάχου. Ο ποδηλατόδρομος θα επεκτείνεται μέχρι τον υφιστάμενο της παραλίας που σταματάει έμπροσθεν του Τελωνείου, ώστε να δημιουργηθεί μια συνεχής διαδρομή για του ποδηλάτες. Σε δεύτερο στάδιο, το δίκτυο θα ολοκληρωθεί μέσω της ανάπλαση των οδών της συνοικίας σε ήπιας κυκλοφορίας και της κατασκευής του «Ποδηλατοδρόμου Β».
3.2. Φωτορεαλιστική απεικόνιση του αστικού οδικού περιβάλλοντος
Στα ακόλουθα Σχήματα 5 έως 9, παρατίθενται φωτορεαλιστικές απεικονίσεις του προτεινόμενου δικτύου ποδηλατοδρόμων και της ανάπλασης των οδών, συγκρινόμενες με την υφιστάμενη κατάσταση της συνοικίας των Παλαιών.
Η χρήση του ποδηλάτου για την πρόσβαση στην Πολυτεχνική σχολή αποτελεί ένα σημαντικό εναλλακτικό μέσο για μεγάλο αριθμό φοιτητών, εκτός των πολιτών που προσεγγίζουν τη συνοικία των Παλαιών. Οι φοιτητές πρέπει να διασχίσουν με το ποδήλατο όλη τη συνοικία χρησιμοποιώντας τις υφιστάμενες οδούς, χωρίς να διατίθεται ποδηλατόδρομος ή άλλη οδική σήμανση που να ειδοποιεί τους οδηγούς μηχανοκίνητων οχημάτων για την παρουσία τους. Η έλλειψη οδικής υποδομής για το ποδήλατο, η άναρχη κίνηση των ποδηλατών και η παρουσία βαρέων οχημάτων μειώνει σημαντικά το επίπεδο οδικής ασφάλειας των ποδηλατών. Ιδιαίτερα τις νυχτερινές ώρες, το μειωμένο επίπεδο οδικού φωτισμού και η παρουσία αδέσποτων ζώων μειώνει όχι μόνο την οδική, αλλά και προσωπική ασφάλεια των ποδηλατών, παρουσιάζοντας μειωμένο επίπεδο «ποδηλατικότητας» (bikeability) (Γαλάνης et al. 2010).
Λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα ανωτέρω, προκύπτει η ανάγκη ανάπλασης της συνοικίας των Παλαιών δίνοντας έμφαση στην οδική υποδομή βιώσιμης κινητικότητας που θα δράσει ως καταλύτης για την οικονομική και πολιτισμική ανάπτυξη της περιοχής (Kenworthy and Newman, 1999). Στο πλαίσιο αυτό προτείνονται δυο δράσεις:
- Δράση I (βραχυχρόνια): Κατασκευή δικτύου ποδηλατοδρόμων (Σχήμα 2)
- Δράση II (μακροχρόνια): Συνολική ανάπλαση μέσω της δημιουργίας πεζοδρόμων, οδών ήπιας κυκλοφορίας, ποδηλατοδρόμων, επέκτασης και συντήρησης πεζοδρομίων και συνολικής αρχιτεκτονικής αστικής ανάπλασης (Σχήμα 3)
Στη Δράση I (βραχυχρόνια), προτείνεται η κατασκευή του δικτύου ποδηλατοδρόμων. Η πρόσβαση των ποδηλατών από τον υφιστάμενο ποδηλατόδρομο της παραλίας στην Πολυτεχνική Σχολή είναι δυνατή μέσω τριών διαδρομών επί του επιθυμητού άξονα κίνησης των ποδηλατών. Συγκεκριμένα, προτείνονται τρεις διαδρομές (Σχήμα 2):
- Ποδηλατόδρομος Α: επί των οδών Ζάχου, Αλμυρού, Λαχανά, και Πυρασσού
- Ποδηλατόδρομος Β1: επί των οδών Αλμυρού και Μητροπολίτου Γρηγορίου
- Ποδηλατόδρομος Β2: επί των οδών Σέκερη και Κροκίου
Στη Δράση II (Master Plan), προτείνεται η συνολική ανάπλαση του οδικού δικτύου της συνοικίας των Παλαιών μέσω της μετατροπή των ακόλουθων οδών σε ήπιας κυκλοφορίας (Σχήμα 3): Κροκίου, Μανωλάκη, Βόλβης, Αγχιάλου, Αλμυρού (από Λαχανά έως Λαμπράκη), Μητροπολίτου Γρηγορίου (από Λαμπράκη έως Πυρασσού) και Παπακυριαζή (από Αλμυρού έως Πυρασσού). Εφόσον υλοποιηθεί η ανάπλαση των οδών σε ήπιας κυκλοφορίας το δίκτυο ποδηλατοδρόμων διαμορφώνεται συμπληρωματικά.
Για να μη διαταραχθεί η εμπορική δραστηριότητα της περιοχής προτείνεται η δημιουργία θέσεων βραχυχρόνιας στάθμευσης για οχήματα ανεφοδιασμού. Η στάθμευση των επιβατικών οχημάτων μπορεί να γίνει σε υφιστάμενο οργανωμένο χώρο στάθμευσης οχημάτων που γειτνιάζει του υπεραστικού ΚΤΕΛ, είτε σε τοπικές οδούς μεταξύ της οδού Πυρασσού και του εμπορικού λιμένος της πόλης.
Οι οδοί Πυρασσού, Λαχανά, Αλμυρού (έμπροσθεν του ΚΤΕΛ) και Ζάχου θα παραμείνουν ως έχουν, λόγω της κίνησης βαρέων οχημάτων. Σε αυτές τις οδούς προτείνεται η διαπλάτυνση και ανακατασκευή των πεζοδρομίων, ώστε να διατίθεται 1,5μ καθαρό πλάτος για την κίνηση των πεζών.
2.3. Επιλογή όδευσης ποδηλατοδρόμου
2.3.1. Ποδηλατοδρόμος Α (Σχήμα 2)
Η χάραξη ποδηλατοδρόμου διπλής κατεύθυνσης κίνησης ποδηλάτων με πλάτος 2μ και μεταβατική ζώνη 0,75μ επί της διαδρομής «Α», διέρχεται από τις οδούς Πυρασσού, Λαχανά, Αλμυρού και Ζάχου. Η διαδρομή αυτή χωροθετείται επί του επιθυμητού άξονα κίνησης των ποδηλατών που κινούνται επί του ποδηλατόδρομου της παραλιακής ζώνης με προορισμό τα Παλαιά και την Πολυτεχνική Σχολή. Η χωροθέτηση του ποδηλατοδρόμου προτείνεται στην αριστερή πλευρά της διαδρομής με κατεύθυνση προς την Πολυτεχνική Σχολή. Η διαδρομή διέρχεται έμπροσθεν της νέας ψαραγοράς που κατασκευάστηκε στην παλιά είσοδο του εμπορικού λιμανιού της πόλης, ώστε να εξυπηρετεί σημαντικό κυκλοφοριακό φόρτο ποδηλατιστών που θέλουν να την προσεγγίσουν.
Κατά μήκος της οδού Πυρασσού παρατηρούνται λίγες εμπορικές χρήσεις γης οι οποίες δε θα επηρεαστούν σημαντικά από την κατασκευή του ποδηλατοδρόμου. Κατά μήκος των οδών Λαχανά και Αλμυρού δεν παρατηρήθηκαν σημαντικές χρήσεις γης στην αριστερά πλευρά των οδών με βάση την κατεύθυνση κίνησης των οχημάτων που να αποτελούν ανασταλτικό παράγοντα για τη χωροθέτηση του ποδηλατοδρόμου. Αντίθετα, στη δεξιά πλευρά της οδού Αλμυρού βρίσκονται οι οδοί πρόσβασης τόσο του χώρου στάθμευσης οχημάτων, όσο και του υπεραστικού ΚΤΕΛ της πόλης. Κατά μήκος της διαδρομής απαγορεύεται η στάση και η στάθμευση των οχημάτων. Παρόλα αυτά εντοπίστηκαν αρκετά παράνομα σταθμευμένα οχήματα. Επομένως, οι αντιδράσεις των πολιτών για μείωση του διαθέσιμου χώρου στάθμευσης οχημάτων δε δικαιολογείται και επομένως δε λαμβάνεται υπόψιν στα πλαίσια της παρούσας ερευνητικής πρότασης.
Η επιλογή αυτής της διαδρομής έχει μερικά μειονεκτήματα. Αρχικά, παρατηρούνται κυκλοφοριακές εμπλοκές μεταξύ πεζών και ποδηλατών στην περιοχή της ψαραγοράς όπου θα χωροθετηθεί ο ποδηλατόδρομος. Η τεταμένη όδευση και η ήπια κλίση της διαδρομής συνεπάγεται αυξημένη ταχύτητα κίνησης των οχημάτων και κίνδυνο για την οδική ασφάλεια των ποδηλατών. Επιπλέον, η παρουσία βαρέων οχημάτων (φορτηγών και λεωφορείων) κατά μήκος της διαδρομής συνεπάγεται την ανάγκη κατασκευής ποδηλατοδρόμου διαχωρισμένου από το οδόστρωμα ώστε να μεγιστοποιηθεί η οδική ασφάλεια και άνεση κίνησης των ποδηλατών. Τέλος, η χωροθέτηση του ποδηλατοδρόμου επί της οδού Ζάχου θα απαιτήσει τη μεταβολή του χώρου στάθμευσης των ταξί στη μια πλευρά της οδού. Η απαίτηση για την κατασκευή ποδηλατοδρόμου αποκλειστικής υποδομής επί της Ζάχου ενισχύεται από την παρουσία τόσο λεωφορείων όσο και βαρέων οχημάτων που κινούνται προς την είσοδο του εμπορικού λιμένα. Η μελλοντική μετατόπιση της διαδρομής των βαρέων οχημάτων ώστε να εισέρχονται στον εμπορικό λιμένα από τη περιοχή της «Μπουρμπουλήθρας» θα μετατρέπει την οδό Ζάχου σε ασφαλέστερη για την κίνηση των ποδηλατών.
Η διαδρομή του ποδηλατοδρόμου θα ολοκληρωθεί μέσω της όδευσής του από την υφιστάμενη γέφυρα διέλευσης του Κραυσίδωνα επί της οδού Σέκερη. Το μεγάλο πλάτος του οδικού χώρου που διατίθεται για τους πεζούς επί της γέφυρας μπορεί να εξυπηρετήσει την κίνηση των ποδηλατών χωρίς τροποποιήσεις.
2.3.2. «Ποδηλατόδρομος Β1» (Σχήμα 2)
Η δεύτερη εναλλακτική διαδρομή για τη χάραξη του ποδηλατόδρομου είναι η «Β1». Ο ποδηλατόδρομος διέρχεται από τις οδούς Αλμυρού και Μητροπολίτου Γρηγορίου με πλάτος 2μ και μεταβατική ζώνη 0,75μ, ώστε να είναι δυνατή η αμφίδρομη κίνηση των ποδηλατών. Η διαδρομή αυτή, συμπληρωματική της «Α», διερχόμενη από το κέντρο της συνοικίας παρέχει καλύτερη πρόσβαση στις χρήσεις γης της περιοχής. Σε συνδυασμό με την ανάπλαση των εν λόγω οδών σε ήπιας κυκλοφορίας προσφέρεται ένας ιδανικός χώρος για κίνηση πεζών και ποδηλατών, καθώς και ένα ελκυστικό περιβάλλον για επενδύσεις, ιδίως στον τομέα της ψυχαγωγίας.
2.3.3. «Ποδηλατόδρομος Β2» (Σχήμα 2)
Η τρίτη εναλλακτική διαδρομή για τη χάραξη ποδηλατοδρόμου διπλής κατεύθυνσης κίνησης ποδηλάτων με πλάτος 2μ και μεταβατική ζώνη 0,75μ είναι η «Β2». Η διαδρομή αυτή παρουσιάζει αρκετά μειονεκτήματα τόσο για τη χωροθέτησή της, όσο και για την οδική ασφάλεια των ποδηλατιστών.
Η οδός Σέκερη έχει υψηλό κυκλοφοριακό φόρτο και ταχύτητα κίνησης οχημάτων, ώστε να απαιτείται αποκλειστικός οδικός χώρος για την κίνηση των ποδηλατών με ασφάλεια. Ο οδικός χώρος που διατίθεται κατά μήκος της επιθυμητής διαδρομής κίνησης των ποδηλατών διέρχεται από δυο οδούς πρόσβασης του υπεραστικού ΚΤΕΛ, όπου παρατηρούνται σημαντικές κυκλοφοριακές εμπλοκές με τα λεωφορεία. Επιπλέον, έμπροσθεν του σταθμού εντοπίζεται χώρος βραχυχρόνιας στάθμευσης οχημάτων από-επιβίβασης επιβατών του ΚΤΕΛ. Στο ίδιο οδικό τμήμα εντοπίζεται και η είσοδος του πολυκαταστήματος «Γαλαξίας», η χωροθέτηση ενός ποδηλατόδρομου έμπροσθεν αυτού θα εμποδίζει τη στάθμευση οχημάτων πελατών.
Το κυριότερο πλεονέκτημα αυτής της διαδρομής είναι ότι εξυπηρετεί καλύτερα την πρόσβαση στο ΚΤΕΛ, το πολυκατάστημα «Γαλαξίας» και τις χρήσεις γης εμπορίου και αναψυχής στο κέντρο της συνοικίας. Επιπλέον, δε διαταράσσεται η λειτουργία του χώρου στάθμευσης ταξί στην οδό Ζάχου.
2.4. Προδιαγραφές κατασκευής ποδηλατοδρόμων
Η επιλογή της όδευσης του ποδηλατοδρόμου εξαρτάται επίσης από τη δυνατότητα κίνησης των ποδηλάτων σε μια ή δυο κατευθύνσεις. Σύμφωνα με τις ΟΜΟΕ-Γ το ελάχιστο χρησιμοποιούμενο πλάτος για μια λωρίδα κυκλοφορίας ποδηλάτων είναι 1μ και για δυο λωρίδες 1,6μ. Επειδή η όδευση στη συνοικία των Παλαιών είναι τεταμένη και η κατά μήκος κλίση των οδών ήπια, προκύπτει ότι οι ποδηλάτες μπορούν να αναπτύξουν ταχύτητα άνω των 16χλμ/ώρα. Στην περίπτωση αυτή το καθαρό πλάτος του ποδηλατόδρομου για μια λωρίδα κυκλοφορίας ποδηλάτων είναι 1μ και για δυο λωρίδες 2μ. Γενικά, θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα στους ποδηλάτες να αναπτύσσουν επαρκή ταχύτητα εντός του ποδηλατοδρόμου, ώστε να είναι ελκυστική η χρήση του από τους ποδηλάτες, οι οποίοι εναλλακτικά θα επιλέξουν να κινηθούν εντός της οδού. Επιπλέον, πρέπει να παρέχεται επαρκής οδικός χώρος για την άνετη διασταύρωση δυο ποδηλατιστών ή την παράλληλη κίνησή τους εντός του ποδηλατοδρόμου.
Για την επιλογή των όδευσης ενός ποδηλατοδρόμου κατά μήκος μιας οδού θα πρέπει να δοθεί απάντηση στη διατήρηση της δυνατότητας στάθμευσης οχημάτων, αλλά και της δυνατότητας κίνησης βαρέων οχημάτων εντός της οδού. Οι διαστάσεις των οχημάτων σύμφωνα με τις οποίες σχεδιάζονται τα συγκοινωνιακά έργα ορίζονται από τις Οδηγίες Μελετών Έργων Οδοποιίας (ΟΜΟΕ-ΚΑΟ) που αφορούν τις αστικές οδούς. Για ένα μεγάλο φορτηγό απαιτούνται 3μ, για ένα μικρό φορτηγό 2,6μ, για ένα επιβατικό όχημα 2μ και για ένα λεωφορείο 2,75μ.
Το εφαρμοστέο περιτύπωμα της οδού για την περίπτωση ομόρροπης κίνησης ενός επιβατικού οχήματος και ενός φορτηγού ορίζεται επίσης από τις ΟΜΟΕ-ΚΑΟ. Αν θεωρήσουμε ότι υφίσταται μια λωρίδα κυκλοφορίας με τις ελάχιστες διαστάσεις πλάτους οχήματος επιβατικού 1,75μ (σε περίπτωση όπου διαπιστώνεται ότι σταθμεύουν μικρά φορτηγά γίνεται 2,5μ) το περιτύπωμα θα έχει 6,5μ (ή 7μ όταν σταθμεύουν μικρά φορτηγά). Σε περίπτωση περιορισμένου χώρου όπου εφαρμόζεται με κατάλληλη σήμανση νεπιτρ<40χλμ/ώρα (κυρίως σε περιοχές κατοικίας ή μικτές με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά) το περιτύπωμα της οδού μπορεί να μειωθεί σε 5μ.
Εκτός από το περιτύπωμα της οδού πρέπει τυχόν πλευρικά εμπόδια να βρίσκονται σε απόσταση ασφαλείας, σύμφωνα με τα ΟΜΟΕ-Δ. Το πλάτος του πλευρικού χώρου ασφαλείας SLv για μηχανοκίνητη κίνηση είναι 0,75μ ενώ για την κίνηση ποδηλατών 0,25μ.
Οι ποδηλατόδρομοι εν γένει διατάσσονται επί του πεζοδρομίου και διακριτοποιούνται χρησιμοποιώντας διαφορετικού χρώματος και υφής οδόστρωμα ή ακόμα και χαμηλά διαχωριστικά που δεν είναι επικίνδυνα για τους πεζούς και ποδηλάτες. Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η κατασκευή επί του πεζοδρομίου, χρησιμοποιούνται διαχωριστικά εμφανή, μη ολισθηρά και ακίνδυνα για τους χρήστες της οδού.
Η τρίτη εναλλακτική διαδρομή για τη χάραξη ποδηλατοδρόμου διπλής κατεύθυνσης κίνησης ποδηλάτων με πλάτος 2μ και μεταβατική ζώνη 0,75μ είναι η «Β2». Η διαδρομή αυτή παρουσιάζει αρκετά μειονεκτήματα τόσο για τη χωροθέτησή της, όσο και για την οδική ασφάλεια των ποδηλατιστών.
Η οδός Σέκερη έχει υψηλό κυκλοφοριακό φόρτο και ταχύτητα κίνησης οχημάτων, ώστε να απαιτείται αποκλειστικός οδικός χώρος για την κίνηση των ποδηλατών με ασφάλεια. Ο οδικός χώρος που διατίθεται κατά μήκος της επιθυμητής διαδρομής κίνησης των ποδηλατών διέρχεται από δυο οδούς πρόσβασης του υπεραστικού ΚΤΕΛ, όπου παρατηρούνται σημαντικές κυκλοφοριακές εμπλοκές με τα λεωφορεία. Επιπλέον, έμπροσθεν του σταθμού εντοπίζεται χώρος βραχυχρόνιας στάθμευσης οχημάτων από-επιβίβασης επιβατών του ΚΤΕΛ. Στο ίδιο οδικό τμήμα εντοπίζεται και η είσοδος του πολυκαταστήματος «Γαλαξίας», η χωροθέτηση ενός ποδηλατόδρομου έμπροσθεν αυτού θα εμποδίζει τη στάθμευση οχημάτων πελατών.
Το κυριότερο πλεονέκτημα αυτής της διαδρομής είναι ότι εξυπηρετεί καλύτερα την πρόσβαση στο ΚΤΕΛ, το πολυκατάστημα «Γαλαξίας» και τις χρήσεις γης εμπορίου και αναψυχής στο κέντρο της συνοικίας. Επιπλέον, δε διαταράσσεται η λειτουργία του χώρου στάθμευσης ταξί στην οδό Ζάχου.
2.4. Προδιαγραφές κατασκευής ποδηλατοδρόμων
Η επιλογή της όδευσης του ποδηλατοδρόμου εξαρτάται επίσης από τη δυνατότητα κίνησης των ποδηλάτων σε μια ή δυο κατευθύνσεις. Σύμφωνα με τις ΟΜΟΕ-Γ το ελάχιστο χρησιμοποιούμενο πλάτος για μια λωρίδα κυκλοφορίας ποδηλάτων είναι 1μ και για δυο λωρίδες 1,6μ. Επειδή η όδευση στη συνοικία των Παλαιών είναι τεταμένη και η κατά μήκος κλίση των οδών ήπια, προκύπτει ότι οι ποδηλάτες μπορούν να αναπτύξουν ταχύτητα άνω των 16χλμ/ώρα. Στην περίπτωση αυτή το καθαρό πλάτος του ποδηλατόδρομου για μια λωρίδα κυκλοφορίας ποδηλάτων είναι 1μ και για δυο λωρίδες 2μ. Γενικά, θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα στους ποδηλάτες να αναπτύσσουν επαρκή ταχύτητα εντός του ποδηλατοδρόμου, ώστε να είναι ελκυστική η χρήση του από τους ποδηλάτες, οι οποίοι εναλλακτικά θα επιλέξουν να κινηθούν εντός της οδού. Επιπλέον, πρέπει να παρέχεται επαρκής οδικός χώρος για την άνετη διασταύρωση δυο ποδηλατιστών ή την παράλληλη κίνησή τους εντός του ποδηλατοδρόμου.
Για την επιλογή των όδευσης ενός ποδηλατοδρόμου κατά μήκος μιας οδού θα πρέπει να δοθεί απάντηση στη διατήρηση της δυνατότητας στάθμευσης οχημάτων, αλλά και της δυνατότητας κίνησης βαρέων οχημάτων εντός της οδού. Οι διαστάσεις των οχημάτων σύμφωνα με τις οποίες σχεδιάζονται τα συγκοινωνιακά έργα ορίζονται από τις Οδηγίες Μελετών Έργων Οδοποιίας (ΟΜΟΕ-ΚΑΟ) που αφορούν τις αστικές οδούς. Για ένα μεγάλο φορτηγό απαιτούνται 3μ, για ένα μικρό φορτηγό 2,6μ, για ένα επιβατικό όχημα 2μ και για ένα λεωφορείο 2,75μ.
Το εφαρμοστέο περιτύπωμα της οδού για την περίπτωση ομόρροπης κίνησης ενός επιβατικού οχήματος και ενός φορτηγού ορίζεται επίσης από τις ΟΜΟΕ-ΚΑΟ. Αν θεωρήσουμε ότι υφίσταται μια λωρίδα κυκλοφορίας με τις ελάχιστες διαστάσεις πλάτους οχήματος επιβατικού 1,75μ (σε περίπτωση όπου διαπιστώνεται ότι σταθμεύουν μικρά φορτηγά γίνεται 2,5μ) το περιτύπωμα θα έχει 6,5μ (ή 7μ όταν σταθμεύουν μικρά φορτηγά). Σε περίπτωση περιορισμένου χώρου όπου εφαρμόζεται με κατάλληλη σήμανση νεπιτρ<40χλμ/ώρα (κυρίως σε περιοχές κατοικίας ή μικτές με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά) το περιτύπωμα της οδού μπορεί να μειωθεί σε 5μ.
Εκτός από το περιτύπωμα της οδού πρέπει τυχόν πλευρικά εμπόδια να βρίσκονται σε απόσταση ασφαλείας, σύμφωνα με τα ΟΜΟΕ-Δ. Το πλάτος του πλευρικού χώρου ασφαλείας SLv για μηχανοκίνητη κίνηση είναι 0,75μ ενώ για την κίνηση ποδηλατών 0,25μ.
Οι ποδηλατόδρομοι εν γένει διατάσσονται επί του πεζοδρομίου και διακριτοποιούνται χρησιμοποιώντας διαφορετικού χρώματος και υφής οδόστρωμα ή ακόμα και χαμηλά διαχωριστικά που δεν είναι επικίνδυνα για τους πεζούς και ποδηλάτες. Σε περίπτωση που δεν είναι δυνατή η κατασκευή επί του πεζοδρομίου, χρησιμοποιούνται διαχωριστικά εμφανή, μη ολισθηρά και ακίνδυνα για τους χρήστες της οδού.
 |
Σχήμα 4. Ενδεικτική διατομή προτεινόμενου ποδηλατόδρομου σε ισοσταθμία και
ανισοσταθμία με το οδόστρωμα
|
3. ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ
3.1. Συνολική πρόταση αστικής οδικής ανάπλασης
Η συνολική πρόταση οδικής ανάπλασης για τη βιώσιμη κινητικότητα στην περιοχή των Παλαιών παρατίθεται συνδυαστικά στο Σχήμα 3. Σε πρώτο στάδιο προτείνεται η κατασκευή του «Ποδηλατοδρόμου Α», διπλής κατεύθυνσης κίνησης ποδηλάτων πλάτους 2μ και μεταβατικής ζώνης 0,75μ (Σχήμα 4), διερχόμενου εκ των οδών Πυρασσού, Λαχανά, Αλμυρού και Ζάχου. Ο ποδηλατόδρομος θα επεκτείνεται μέχρι τον υφιστάμενο της παραλίας που σταματάει έμπροσθεν του Τελωνείου, ώστε να δημιουργηθεί μια συνεχής διαδρομή για του ποδηλάτες. Σε δεύτερο στάδιο, το δίκτυο θα ολοκληρωθεί μέσω της ανάπλαση των οδών της συνοικίας σε ήπιας κυκλοφορίας και της κατασκευής του «Ποδηλατοδρόμου Β».
3.2. Φωτορεαλιστική απεικόνιση του αστικού οδικού περιβάλλοντος
Στα ακόλουθα Σχήματα 5 έως 9, παρατίθενται φωτορεαλιστικές απεικονίσεις του προτεινόμενου δικτύου ποδηλατοδρόμων και της ανάπλασης των οδών, συγκρινόμενες με την υφιστάμενη κατάσταση της συνοικίας των Παλαιών.
 |
| Σχήμα 5. Ανάπλαση και χωροθέτηση «Ποδηλατόδρομου Β» στην οδό Αλμυρού |
 |
| Σχήμα 7. Χωροθέτηση «Ποδηλατόδρομου Α» κατά μήκος του παραλιακού μετώπου |
στην οδό Λαμπράκη
 |
Σχήμα 6. Ανάπλαση και χωροθέτηση «Ποδηλατόδρομου Β»
στην οδό Αλμυρού στη διασταύρωση με την
οδό Μητροπολίτου Γρηγορίου
|
 |
| Σχήμα 8. Οδός Πυράσσου |
 |
Σχήμα 9. Χωροθέτηση «Ποδηλατοδρόμου Α»
κατά μήκος της οδού Πυρασσού 3.4. Συμπεράσματα Η προώθηση έργων για την κίνηση του ποδηλάτου βελτιώνει την ποιότητα ζωής των πολιτών στην πόλη του Βόλου, όπου το ποδήλατο μπορεί να αποτελέσει βασικό εναλλακτικό μέσο μετακίνησης ιδιαίτερα τη σημερινή περίοδο οικονομικής κρίσης όπου η δυνατότητα χρήσης του ΙΧ είναι περιορισμένη. Αντιμετωπίζεται το ζήτημα της βιώσιμης κινητικότητας συνολικά στη συνοικία των Παλαιών, με δυνατότητα προγραμματισμού των εργασιών σε βραχυπρόθεσμες και μεσοπρόθεσμες δράσεις, μετά από κατάλληλη διαβούλευση με τους πολίτες και την επιστημονική κοινότητα. |
4. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Γαλάνης Α., Ηλιού Ν., και Παπανικολάου Α. (2010), Έλεγχος οδικής ασφάλειας και κινητικότητας του ποδηλάτου στο αστικό οδικό δίκτυο. Εφαρμογή στην πόλη του Βόλου, 5ο Διεθνές Συνέδριο για την Έρευνα στις Μεταφορές, 27-28 Σεπτεμβρίου 2010, Βόλος
- Galanis A., and Eliou N. (2010), Comparing the walkability level of two urban roads in the City of Volos, Greece, European Transport Conference 2010, 11-13 October 2010, Glasgow, Scotland
- Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων - Διατομές (ΟΜΟΕ-Δ), 2001, Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας & Δημοσίων Έργων, Γενική Γραμματεία Δημοσίων Έργων
- Οδηγίες Μελετών Οδικών Έργων - Κύριες Αστικές Οδοί (ΟΜΟΕ-ΚΑΟ), 2001, Υπουργείο Περιβάλλοντος Χωροταξίας & Δημοσίων Έργων, Γενική Γραμματεία Δημοσίων Έργων
- Kenworthy, J., and Newman, P., 1999, Sustainability and Cities: Overcoming Automobile Dependence, Island Press Washington DC
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου