Μεσόγειος λίμνη - θάλασσα. Η "Μάνα μας"

του Δρ. Αιμίλιου Δασύρα (Γεωλόγου)    Η Μεσόγειος Λίμνη - Θάλασσα περιβάλεται σχεδόν εξολοκλήρου από Γή και από εκεί πήρε και το όνομά της, Μέση - Γη. Το μήκος της από το Γιβραλτάρ μέχρι την Βηρυτό είναι γύρω στα 3.700 χλμ. και το πλάτος από την Βεγκάζη μέχρι το Ντουμπρόβνικ γύρω στα 1.200χλμ.

Η έκταση της είναι 2,5 εκ. χλμ2 με μέσο βάθος 1.500μ. Το βαθύτερο σημείο είναι 5.267μ στο Ιόνιο Πέλαγος, Νοτιοδυτικά της Πύλου. (Βάθος της Καλυψώ). Μία ρηχή ράχη μεταξύ Σικελίας και Τυνισίας χωρίζει τη θάλασσα σε δύο κύριες λεκάνες, τη Δυτική και Ανατολική Μεσόγειο, με έκταση 0,85 και 1,65 εκ. χλμ2 αντίστοιχα. Το κλειστό της Λίμνης-Θάλασσας επηρεάζει τα χαρακτηριστικά της. Οι παλίρροιες είναι πολύ περιορισμένες ως αποτέλεσμα του στενού περάσματος με τον Ατλαντικό. Η παλιρροιακή διαφορά στη Μεσόγειο είναι περί τους 30 πόντους, όταν στούς Ωκεανούς το σύνηθες ειναι μεταξύ 1,8 και 3 μέτρων, ενώ παρατηρούνται και διαφορές μεγαλύτερες των 15 μέτρων όπως στο κανάλι το Μπρίστολ στην Νοτιο Δυτική Αγγλία. Η Μεσόγειος είναι ένα ζεστό σχετικά ξηρό μέρος. Η επιφανειακή εξάτμιση υπολογίζεται σε 145 εκατοστά ετησίως. Οι βροχοπτώσεις αντικαθιστούν το 27% αυτού, η εισροή του Νείλου και όλων των άλλων ποταμών άλλο 6% και άλλο 6% εισρέει από τη Μαύρη Θάλασσα. Το υπόλοιπο 61% πρέπει να εισρέυσει μέσα απο το στενό από τον Ατλαντικό. Η υπεροχή κατά πολύ της εξάτμισης των βροχοπτώσεων και εισροών τών ποταμών, είναι ένα δεδομένο που επηρεάζει την κυκλοφορία του νερού μέσα στη λεκάνη. Η εξάτμιση είναι ιδιαίτερα υψηλή στό Ανατολικό τμήμα προκαλώντας υποβιβασμό της στάθμης και αύξηση της ''αλμυρότητας''. Αυτή η διαφορά σπρώχνει σχετικά κρύο και χαμηλής αλμυρότητας-νερό από τον Ατλαντικό κατά μήκος της λεκάνης, το οπόίο θερμαίνεται αυξάνει την αλμυρότητα και την πυκνότητά του ταξιδεύοντας Ανατολικά και βυθίζεται στην περιοχή του ''Λεβάντε'' για να κυκλοφορήσει Δυτικά και να χυθεί ξανά εξω απο το στενό του Γιβραλτάρ.   ΠΑΛΑΙΟΓΕΩΜΟΡΦΟΛΟΓΙΑ Η Μεσόγειος σχηματίστηκε απο την σύγκλιση των Τεκτονικών - Πλακών της Αφρικής και της Ευρώπης η οποία απέκλεισε τον Ωκεανό Τύθη και οδήγησε στην ορογένεση των Άλπεων. Στα μέσα της Μειόκαινου γεωλογικής περιόδου πρίν 15 εκατ. χρόνια, η σύγκρουση της Αραβικής Μικρόπλακας και της Ευρασίας οδήγησε στο διαχωρισμό του Τύθη από τον Ινδικό Ωκεανό, προκαλώντας έντονες αλλαγές στα Ωκεάνια ρεύματα και μεταβάλλοντας το κλίμα προς ψυχρότερες συνθήκες. Το σημερινό άνοιγμα του Γιβραλτάρ σχηματίσθηκε νωρίς στην ''Πλειόκαινο γεωλογική περίοδο''. Παλαιότερα δύο άλλα ανοίγματα υπήρχαν μεταξύ του Ατλαντικού και της Μεσογείου ο διάδρομος Betic (Νότια Ισπανία) και ο διάδρομος Rifian (βόρειο Μαρόκο). Αυτά έκλεισαν κατά την Τορτόνια περίοδο προκαλώντας μία Τορτόνια κρίση ''αλμυρότητας'' του Μεσσηνίου. Η κρίση αλμυρότητας του Μεσσηνίου, είναι η περίοδος κατά την οποία η Μεσόγειος Λίμνη - Θάλασσα εξατμίσθηκε κατά την περίοδο του Ανώτερου Μειόκαινου 5,96 εκατομμύρια χρόνια πριν. Η Ελληνική Γή αναδύθηκε από τη θάλασσα πριν από 30 εκατομύρια χρόνια, τα δε Νησιά του Αιγαίου δεν ειναι παρά οι παρυφές τών Βουνών της καταβυθισμένης Αιγιήδας. (έχομε την ορογέννηση). Στην τελική διαμόρφωση συντελούν ''Σεισμοί και Ηφαίστεια''. Στο Αιγαίο συμβαίνουν σημαντικές Γεωτεκτονικές μεταβολές, λόγω μετακίνησης και σύγκρουσης των ''Λιθοσφαιρικών Πλακών''. Η Αφρικανική πλάκα κινείται και βυθίζεται κάτω από την Ευρασιατική και έτσι δημιουργούνται ''μεγάλα ρήγματα'' που προκαλούν έντονη σεισμικότητα και Ηφαιστειακή δραστηριότητα, που έχουν σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία της ''Τάφρου του Αιγαίου''. Η Μήλος αναδύθηκε από τα βάθη της Θάλασσας και ο Μύθος της ''Γέννησης της Αφροδίτης'' από τον ΑΦΡΟ των κυμάτων δεν ειναι παρά ο συμβολισμός της ''Γέννησης των ωραιότατων Νησιών της Ελλάδας'' από τα σπλάχνα της Γής. Το 1961 σεισμική αποτύπωση της λεκάνης της Μεσογείου αποκάλυψε ενα γεωλογικό σχηματισμό 100 με 200 μέτρα κάτω από τόν πυθμένα. Ο σχηματισμός ακολουθούσε ακριβώς το ανάγλυφο του τωρινού πυθμένα, δείχνοντας ότι εναποτέθηκε ομοιόμορφα και σταθερά κάποτε στο παρελθόν. Η διεξαγωγή γεωτρήσεων αποκάλυψε τη φύση αυτου του σχηματισμού, ενα στρώμα Εβαποριτών πάχους μεχρι 3 χιλιομετρων!!! Οι Εβαπορίτες ειναι ιζήματα τα οποία εχουν καθιζήσει σαν συνέπεια της αυξημένης συγκέντρωσης των διαλυμένων αλάτων. Σχηματίζονται σε κλειστές θαλάσσιες δεξαμενές με εξάτμιση, η οποία καλύπτει μακρόχρονη περίοδο ξερού και ζεστού καιρού και έχει σαν αποτέλεσμα το σχηματισμό χημικών - ιζημάτων με μορφή Γύψου, Ανυδρίτη, ορυκτού αλατιού, καρναλλίτη. Τα δείγματα των ιζημάτων βαθιά κάτω από τον πυθμένα της Μεσογείου τα οποία περιέχουν Εβαπορίτες, χωμά, στρωματολίτες, απολιθωμένα φυτά και οργανισμούς, δείχνουν ότι περί τα 6 εκατομύρια χρόνια πρίν το ''Στενό του Γιβραλτάρ'' έκλεισε τελείως και η Μεσόγειος εξατμίσθηκε σε μία βαθιά ξερή λεκάνη, με το βάθος σε ορισμένα σημεία να κατεβαίνει 3 με 5 χλμ κάτω από τη στάθμη του Ωκεανού. Την αποξήρανση της Μεσογείου υποδεικνύουν και οι στρωματολίτες που βρέθηκαν στίς γεωτρήσεις κάτω από τον πυθμένα. Οι στρωματολίτες σχηματίζονται απο μικροοργανισμούς που ζούν φωτοσυνθέτοντας. Για να τους φθάνει το φως του ήλιου επιβιώνουν σε νερό βάθους λιγότερο των 10 μέτρων. Αποδειξη της αποξήρανσης είναι και τα απομεινάρια των πολλών, τώρα βυθισμένων, φαραγγιών τα οποία χαράχθηκαν στίς πλευρές της Μεσογείου από τα ποτάμια που έρεαν στις αβυσσαλέες πεδιάδες. Ο Νείλος για παράδειγμα έκοψε την κοίτη του εκατοντάδες μέτρα κάτω από τη στάθμη της θάλασσας στο Ασσουάν, ενώ έρεε 2.400μ. κατω απο την σημερινή στάθμη της θάλασσας στο Κάϊρο. Άλλο στοιχείο είναι οι απολιθωμένες ρωγμές που βρέθηκαν, όπου λασπώδη ιζήματα ξεράθηκαν και έσπασαν απο το φως και την ξηρασία. Τα στρώματα των εβαποριτών εναλλάσσονται με στρώματα αποθέσεων που περιέχουν απολιθώματα θαλάσσιων οργανισμών που ζούν σε μεγάλο βάθος, υποδεικνύοντας πολλούς επάλληλους κύκλους με τη Μεσόγειο εντελώς αποξηραμένη και επαναπληρούμενη. Ο τεράστιος όγκος των υφιστάμενων Μεσσήνιων εβαποριτών εξάλλου δεν θα μπορούσε να έχει αποτεθεί σε ένα μόνο συμβάν. Κάθε επαναπλήρωση προκαλούνταν είτε από τεκτονικό - υποβιβασμό στο κατώφλι του στενού του Γιβραλτάρ, είτε από κάποιο ποτάμι το οποίο ρέοντας Ανατολικά έκοβε σταδιακά την κορυφή της κοιλάδας του πρός τα Δυτικά, μέχρι να επιστρέψει στον Ωκεανό και να εισχωρήσει. Το φαινόμενο επαναλήφθηκε 8 με 10 φορές. Καθε φορά η Μεσόγειος χρειαζόταν τουλάχιστον 1.000 χρόνια για να εξατμισθεί εντελώς. Περί τα 5,4 εκατομμύρια χρόνια πριν, στις αρχές της Πλειόκαινου γεωλογικής περιόδου, το στενό του Γιβραλτάρ ''έσπασε μόνιμα'' επαναπλημμυρίζοντας τη λεκάνη. Με την μέθοδο της παλαιομαγνητικής χρονολόγησης των Μεσσήνιων αποθέσεων που έχουν ανασυρθεί απο τεκτονική - δραστηριότητα στη Σικελία, τη Βορειοανατολική Λιβύη και τη Νότια Ισπανία, προκύπτει ότι η κρίση αλμυρότητας του Μεσσήνιου ξεκίνησε ταυτόχρονα σε όλη την Μεσόγειο πρίν απο 6 εκατομμύρια χρόνια. ΠΑΓΚΟΣΜΙΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ - ΑΙΤΙΑ Η Κρίση αλμυρότητας του Μεσσηνίου είχε παγκόσμιες επιπτώσεις. Το νερό της Μεσογείου ανακατανεμήθηκε στούς Παγκόσμιους Ωκεανούς, ανεβάζοντας την παγκόσμια στάθμη κατά 10 μέτρα. Η λεκάνη της Μεσογείου απέσυρε κάτω από τον πυθμένα της ένα σημαντικό ποσοστό του αλατιού των Ωκεανών της Γης, μειώνοντας την αλμυρότητα και ανεβάζοντας το σημείο πήξης του νερού, συμβάλλοντας έτσι αργότερα στη δημιουργία των ''Πάγων στούς Πόλους''. Τεκτονικές δυνάμεις είναι υπεύθυνες για τον έλεγχο του ύψους του ''κατωφλίου'' στο στενό του Γιβραλτάρ, περιορίζοντας τη ροή μεταξύ Ατλαντικού και Μεσογείου. Στη συνέχεια το Παγκόσμιο κλίμα επέβαλε την περιοδική επαναπλήρωση και αποξήρανση της λεκάνης. Λόγω της ιδιαίτερης, γεωγραφικού πλάτους, θέσης και της κλειστής διαμόρφωσης, η Μεσόγειος είναι ιδιαίτερα ευαίσθητη σε αστρονομικής πρόκλησης μεταβολές του κλίματος. Η αποξήρανση εκτιμούμε ότι γινόταν κατά τη διάρκεια των κρύων περιόδων, όταν λιγότερη ηλιακή - ακτινοβολία έφθανε στη Γη. Αυτό οδηγούσε σε λιγότερη εξάτμιση στον Βόρειο Ατλαντικό και εκ τούτου λιγότερη βροχόπτωση πάνω από τη Μεσόγειο, στερώντας τη λεκάνη από το νερό των ποταμών και επιτρέποντας την αποξήρανσή της. Ως αποτέλεσμα της κρίσης αλμυρότητας του ''Μεσσηνίου'', η θαλάσσια ζωή της Μεσογείου προέρχεται κυρίως απο τον Ατλαντικό Ωκεανό. Η επαναπλήρωση απέκοψε την επικοινωνία με την Αφρική, με αποτέλεσμα την εξέλιξη ειδών σε απομόνωση στα νησιά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι ''νάνοι ελέφαντες'' και ιπποπόταμοι στη Σικελία (σήμερα εχουν εξαφανισθεί) οι οποίοι δεν είχαν ανάγκη το μεγάλο μέγεθος, λόγω έλλειψης αρπακτικών και λόγω περιορισμένης βλάστησης. Η διάνειξη της Διώρηγας του Σουέζ το 1869 συνέδεσε τη Μεσόγειο με την Ερυθρά Θάλασσα η στάθμη της οποίας είναι ψηλότερη της Μεσογείου. Η Ερυθρά θάλασσα είναι αλμυρότερη και φτωχότερη σε θρεπτικά συστατικά, έτσι τα είδη έχουν πλεονέκτημα έναντι αυτών του Ατλαντικού. Κατά συνέπεια είδη της Ερυθράς θάλασσας αποίκισαν την Μεσόγειο και όχι το αντίστροφο. Τα είδη αυτά ονομάζονται ''Λεσεψιανοί μετανάστες'' απο το όνομα του Γάλλου μηχανικού Ferdinand de Lesseps που πρωτοστάτησε στην κατασκευή της Διώρηγας του Σουέζ. Η κατασκευή του φράγματος του Ασσουάν το 1960, μείωσε τη ροή του φρέσκου νερού και της θρεπτικής λάσπης του Νείλου, κάνοντας τις συνθήκες στην Ανατολική Μεσόγειο ακόμη περισσότερο παρόμοιες με την Ερυθρά θάλασσα, επιδεινώνοντας τη επίδραση των εισβολέων ειδών. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Η Μεσόγειος Λίμνη - Θάλασσα, ειναι η ''Μάνα μας'' αυτή μας γέννησε και αυτή μας βοήθησε να αναπτύξομε στα νερά της σπουδαίους Πολιτισμούς, Ιστορία, Τέχνες. Μέσα στα σπλάχνα της εξακολουθεί να κρύβει ''Αμύθητους Ορυκτούς Θησαυρούς''. Όσα Κράτη τους βρήκαν και τους ανέσυραν ζούν στον πλούτο και στην ανάπτυξη. Όσα Κράτη δεν τους βρήκαν ακόμη, όπως και η Χώρα μας, θα πρέπει να τους εντοπίσουν το ταχύτερο δυνατόν, για το καλό των Λαών τους. Η Μεσόγειος σαν αληθινή ''Μάνα''μας προσφέρει ότι πολυτιμότερο έχει,γι' αυτό και εμείς έχομε υποχρέωση να τη Σεβόμαστε και να την Προφυλάσσομε. πηγή: http://www.tiniaki.gr/