Τρίτη 28 Μαρτίου 2017

Ζητήματα παραχώρησης δημόσιας δασικής κτήσης στην πρόσφατη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας

 
 
Σόφη Ε. Παυλάκη, Δικηγόρος
 
Κυρίες και κύριοι καλησπέρα σας, με θερμές ευχαριστίες για την πρόσκληση και την τιμή,

Αντικείμενο της δικής μου παρέμβασης αποτελεί η παραχώρηση δημόσιας δασικής κτήσης, όπως εξετάσθηκε με την απόφαση 4883/2014 του Δ΄ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας, που έκρινε ότι τα δάση και οι δασικές εκτάσεις που ανήκουν στο Δημόσιο, σε νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου και δημόσιες επιχειρήσεις δύνανται να μεταβιβασθούν προς το ΤΑΙΠΕΔ κατά τις διατάξεις του ν. 3986/2011 για το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής.

Αν και στην απόφαση αναφέρεται ότι η μεταβίβαση δημόσιας δασικής εκτάσεως προς το ΤΑΙΠΕΔ δεν συνεπάγεται, ως προς τα δασικά της τμήματα, άρση της προστασίας που απολαμβάνει κατά το Σύνταγμα και τη δασική νομοθεσία, ωστόσο η άποψη ότι τα δημόσια δάση ανήκουν αδιακρίτως στην ιδιωτική κτήση του Δημοσίου, δυνάμενα ως εκ τούτου να εκποιηθούν προς το ΤΑΙΠΕΔ, αναιρεί τον κοινόχρηστο χαρακτήρα των δημοσίων δασών και αντικρούει την ανωτέρω διαβεβαίωση.

Η απόφαση εκδόθηκε επί αιτήσεως ακυρώσεως αποφάσεως της Διυπουργικής Επιτροπής Αναδιαρθρώσεων και Αποκρατικοποιήσεων, με την οποία μεταβιβάσθηκε χωρίς αντάλλαγμα στο ΤΑΙΠΕΔ κατά πλήρη κυριότητα, νομή και κατοχή το ακίνητο του Ξενία Βυτίνας. Η έκταση αποτελείται από δύο τμήματα: ένα τμήμα στο οποίο είχε ανεγερθεί το Μοτέλ Βυτίνας και ένα τμήμα δημόσιας δασικής εκτάσεως.

Η απόφαση προβαίνει σε γενική εξαίρεση του συνόλου των δασών και δασικών εκτάσεων του Δημοσίου από τα κοινόχρηστα πράγματα και στην εφ΄ εξής υπαγωγή τους, χωρίς διάκριση, στην ιδιωτική κτήση του Δημοσίου, γεγονός που επιτρέπει να μεταβιβασθούν στο ΤΑΙΠΕΔ.

Το σκεπτικό της απόφασης δημιουργεί έντονο προβληματισμό. Δεν είναι υπερβολή να ειπωθεί πως σε μια πιθανή καθιέρωση αυτής της νομολογίας γενικεύεται και η δυνατότητα εκποίησης δημόσιας δασικής κτήσης με τη θεώρησή της ως ιδιωτικής κτήσης του Δημοσίου και τη σύνδεση της τελευταίας με την αντίληψη ότι είναι σε κάθε περίπτωση ελεύθερα μεταβιβάσιμη ως αντικείμενο συναλλαγής, χωρίς ουδόλως να λαμβάνεται υπόψη το κριτήριο του περιβαλλοντικού κεκτημένου και της κοινοχρησίας των δημόσιων περιβαλλοντικών αγαθών.

Θα καταλήγαμε έτσι και στο εντελώς άτοπο η προστασία που παρέχεται στα εντός αστικού και οικιστικού ιστού πάρκα και άλση να είναι κατά πολύ ευρύτερη της παρεχομένης στα κατ΄ εξοχήν δασικά οικοσυστήματα της πατρίδας μας. Γιατί τα πάρκα και άλση θα αποτελούσαν, στην περίπτωση αυτή, τις μοναδικές εκτάσεις στη χώρα που θα απολάμβαναν της πλήρους δασικής προστασίας έχοντας αμιγώς κοινόχρηστο χαρακτήρα!

Ωστόσο, η απαρίθμηση των κοινοχρήστων πραγμάτων στον Αστικό Κώδικα είναι ενδεικτική, όχι αποκλειστική, για τον λόγο δε αυτό ο νομοθέτης χρησιμοποιεί στο άρθρο 967 ΑΚ τη λέξη «ιδίως». Τούτο σημαίνει ότι μπορούν να υπαχθούν στη διάταξη αυτή και άλλα περιβαλλοντικά αγαθά, τα οποία χρήζουν προστασίας.

Όπως γίνεται δεκτό, με την αφιέρωση ενός πράγματος στην κοινή χρήση επιδιώκεται η απόλαυσή του από όλους γενικά. Τούτο σημαίνει ότι ο πολίτης δικαιούται να το χρησιμοποιεί ελεύθερα. Πρόκειται για εξουσία μόνο της χρήσεως του πράγματος, εξουσία που δεν είναι άμεση, δεδομένου ότι τα κοινής χρήσεως πράγματα είναι πράγματα εκτός συναλλαγής.

Η εξουσία χρήσεως κοινοχρήστων αγαθών απορρέει από το πρωταρχικό και θεμελιώδες δικαίωμα της προσωπικότητας. Αποτελεί εκδήλωση της ελευθερίας ως στοιχείου της προσωπικότητας του ατόμου, όπως κατοχυρώνεται στα άρθρα 5 παρ. 1 του Συντάγματος και 57 ΑΚ. Σε περίπτωση δε προσβολής του, το δικαίωμα στα κοινόχρηστα πράγματα προστατεύεται όπως το δικαίωμα του ατόμου στην προσωπικότητά του.

Τα δάση, ως φυσικό κεφάλαιο και κατ΄ εξοχήν περιβαλλοντικό αγαθό, τελούν υπό αυστηρό προστατευτικό καθεστώς. Όπως έγινε δεκτό από το ίδιο το Συμβούλιο της Επικρατείας στην απόφαση 805/2016, τα δημόσια δάση αποτελούν δημόσια αγαθά και ανήκουν στη δημόσια κτήση, είτε ως ιδιόχρηστα όταν εξυπηρετούν τη δασολογική έρευνα και διδασκαλία, είτε ως κοινόχρηστα όταν είναι ελεύθερη η χρήση τους από το κοινό.

Τα δημόσια δασικά οικοσυστήματα, ως κοινόχρηστα πράγματα, αποτελούν σημαντικό τμήμα του ζωτικού χώρου του ανθρώπου κατά την απολύτως κρατούσα άποψη στη σύγχρονη επιστήμη. Τα δάση, λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους και του κυρίου προορισμού τους, συγκαταλέγονται στα κοινόχρηστα πράγματα. Παρακώληση της χρήσεως δημοσίου δάσους ως κοινοχρήστου αγαθού, συνιστά και κατά τον Άρειο Πάγο, στην απόφασή του 207/2010, μειωτική διαταραχή της προσωπικότητας και παράνομη πράξη από την οποία η προσωπικότητα προσβάλλεται.

Έχει ακόμα υποστηριχθεί ότι η κτήση του Δημοσίου στα δημόσια δάση εξυπηρετεί τον σκοπό της εθνικής κυριαρχίας, εφ΄ όσον η ελληνική Πολιτεία, για να είναι βιώσιμη και κυρίαρχη, πρέπει να διαθέτει την αναγκαία εδαφική επάρκεια και τον έλεγχο του φυσικού περιβάλλοντος. Στην ίδια κατεύθυνση κινείται και το άρθρο 2 παρ. 1 του ν. 998/1979 περί δασών, σύμφωνα με το οποίο οι υπαγόμενες στη δασική νομοθεσία εκτάσεις «συνιστούν εθνικό κεφάλαιο».

Είναι επομένως σαφές ότι η συλλήβδην εξαίρεση των δημοσίων δασών και δασικών εκτάσεων από το καθεστώς της κοινοχρησίας καθιστά στο εξής δυνατή την αφαίρεση από τον Ελληνικό λαό του δικαιώματος ελεύθερης χρήσης και απόλαυσης ενός μείζονος σημασίας περιβαλλοντικού αγαθού, όπως τα δάση και απομειώνει την προστασία που παρέχεται στην έννομη σχέση που καθιδρύεται από την κοινοχρησία και στις εξουσίες που νόμιμα απορρέουν από αυτήν.

Αξιοσημείωτο είναι επίσης ότι η απόφαση εξεδόθη όχι από το κατ΄ εξοχήν αρμόδιο για θέματα δασών και φυσικού περιβάλλοντος Ε΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας, αλλά από το Δ΄ Τμήμα του, το οποίο προκειμένου να εγκρίνει την ένδικη παραχώρηση, απεφάνθη παρεμπιπτόντως για ζητήματα κεφαλαιώδους σημασίας, όπως ο νομικός χαρακτήρας των δημοσίων δασών, η μορφή της δημόσιας δασικής κτήσης και οι εξουσίες που απορρέουν από την ιδιοκτησία του Δημοσίου στα δάση του.

Ολοκληρώνω την παρέμβασή μου με την ευχή πως θα επικρατήσουν οι επιλογές που υπηρετούν πραγματικά την προστασία του δασικού μας πλούτου και του φυσικού περιβάλλοντος εν γένει.
 
Σας ευχαριστώ πολύ!
 
* Παρέμβαση στο πλαίσιο επιστημονικής Ημερίδας με θέμα: «Η Προστασία των Δασών υπό το πρίσμα του Κτηματολογικού Δικαίου», που διοργάνωσε η Εταιρεία Νομικών Βορείου Ελλάδος (ΕΝΟΒΕ), την Παρασκευή 17 Μαρτίου 2017, στο Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο Θεσσαλονίκης (Τσιμισκή 29).


φωτογραφία: Νεκτάριος Γιαννούλης
            πηγή: https://dasarxeio.com/
 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου