Στον κορμό της βορειοανατολικής κορυφογραμμής του «Κρονίου» Όρους, του Πάρνωνα, είναι κρυμμένα τα πανέμορφα χωριά της Τσακωνιάς. Η Τσακωνιά απλώνεται ανατολικά και εκτείνεται μέχρι τις ακτές του Αργολικού Κόλπου. Στη σκιά του βουνού, του οποίου οι συλλαβές της ονομασίας του «Πάρ-νω-νας» με τη μαγεία του ήχου και της αντήχησής του σε «ταξιδεύουν», ζωντανεύουν οι θρύλοι που έχει γεννήσει το εξωτικό τοπίο. Τα ονόματα που έδιναν οι αρχαίοι Έλληνες στη γη τους δεν ήταν τυχαία. Από τις ερμηνείες που δίνονται για την προέλευση της λέξης με την ινδοευρωπαϊκή ρίζα «παρ», (αντίστοιχα έχουμε και Παρνασσός, Πάρνηθα…), κρατάμε τις συνώνυμες: αιθέρας, ενέργεια και λάμψη. Μα πως ένας τόσο τεράστιος σε έκταση ορεινός όγκος να μην εκπέμπει ενέργεια και λάμψη!
Πλάτανος – Σίταινα
 |
| Ο καταρράκτης στον Πλάτανο |
Ο Πλάτανος απέχει μόλις 30 χιλιόμετρα από το Άστρος και βρίσκεται σε υψόμετρο 450 μ. στις βορειοανατολικές πλαγιές του Πάρνωνα. Η ονομασία του δηλώνει το σαγηνευτικό του τοπίο με τα πυκνά πλατάνια και τα άφθονα νερά. Ο καταρράκτης στην είσοδο του χωριού υπόσχεται τις μοναδικές εντυπώσεις που αποζητά ένας φυσιολάτρης.
Η εικόνα του οικισμού με τα παραδοσιακά πέτρινα σπίτια, το καφενεδάκι, το νερόμυλο δίπλα στην πέτρινη βρύση, την επιβλητική παλιά εκκλησιά, τον πύργο και τα πλακόστρωτα δρομάκια μαρτυρούν την αλλοτινή ακμή του. Κατηφορίζοντας προς τη βάση της καταπράσινης ρεματιάς ακολουθούμε το μονοπάτι προς τον καταρράκτη των νυμφών φθάνοντας μέχρι το παλιό πέτρινο γεφύρι. Από εδώ αρχίζει το φαράγγι των Σπηλακίων με πυκνή βλάστηση και άφθονο νερό που καταλήγει στον ποταμό Βρασιάτη. Στα τοιχώματα του φαραγγιού βρίσκεται η σπηλιά του «Σωτήρα» που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Τα τρεχούμενα νερά με την πλούσια βλάστηση συνθέτουν έναν κόσμο μαγευτικό που σε μαγνητίζει. Αυτή η άγνωστη σε πολλούς γωνιά της Αρκαδικής γης προσφέρεται για μοναδικές και αξέχαστες φυσιολατρικές εξορμήσεις. Εναρμονισμένες με το εξωτικό περιβάλλον είναι και οι τελετουργικές εκδηλώσεις των Νερών, των Φεγγαριών και των Ερώτων που διοργανώνονται στην περιοχή τα τελευταία χρόνια με την πανσέληνο του Αυγούστου!
Επιστρέφοντας στο κέντρο του χωριού, ακολουθούμε το στενό δρομάκι νότια και βγαίνουμε έξω από το χωριό σε χωματόδρομο. Περπατάμε ανάμεσα σε χωράφια με καρυδιές, καστανιές και πλούσια βλάστηση. Το μικροκλίμα της περιοχής είναι ιδιαίτερο λόγω της μορφολογίας του εδάφους και των άφθονων νερών. Έτσι συναντάμε τη συνύπαρξη μιας πλούσιας και σπάνιας βλάστησης, όπως ελιές, δρυς, αμπέλια, πεύκα, κουμαριές, ρείκια, θυμάρια και άλλα είδη χλωρίδας.
Στη διακλάδωση που συναντάμε, ακολουθούμε το χωματόδρομο δεξιά. Αριστερά μας μονοπάτι προσεγγίζει το «κάστρο της Ζάγκολης». Ένας βράχος ύψους 200 μ. με πολλά επίπεδα στις σχισμές του. Ανηφορίζουμε και στη στροφή, όπου βρίσκεται ένα μαντρί, στρίβουμε αριστερά. Εισερχόμαστε στον προαύλιο χώρο ενός αγροτόσπιτου με στάνη, τον οποίο προσπερνάμε, για να βρεθούμε στο παλιό μονοπάτι που συνδέει τον Πλάτανο με τη Σίταινα. Το μονοπάτι, άλλοτε μουλαρόδρομος, είναι ευδιάκριτο και κατευθύνεται δυτικά διασχίζοντας το μεγαλοπρεπές τοπίο, φτιαγμένο από ραβδωτά βράχια, πουρνάρια και θάμνους που αστράφτουν στις ακτίνες του απογευματινού ηλιογέρματος. Αριστερά μας το φαράγγι του Λούλουγκα μας συνοδεύει με την μελωδική του ηχώ που γίνεται πιο αισθαντική στο σημείο όπου συναντάμε το παγκάκι πάνω σε βραχώδες τοπίο με τη «σπηλιά του Πετρούλια». Από αυτό το σημείο βλέπεις να ξεπετιέται το βουνό με τα άσπρα σπίτια της Σίταινας στην πλαγιά του. Το σημείο αυτό προσφέρεται για ξεκούραση και περισυλλογή σε κάθε πεζοπόρο.
Η εικόνα του οικισμού με τα παραδοσιακά πέτρινα σπίτια, το καφενεδάκι, το νερόμυλο δίπλα στην πέτρινη βρύση, την επιβλητική παλιά εκκλησιά, τον πύργο και τα πλακόστρωτα δρομάκια μαρτυρούν την αλλοτινή ακμή του. Κατηφορίζοντας προς τη βάση της καταπράσινης ρεματιάς ακολουθούμε το μονοπάτι προς τον καταρράκτη των νυμφών φθάνοντας μέχρι το παλιό πέτρινο γεφύρι. Από εδώ αρχίζει το φαράγγι των Σπηλακίων με πυκνή βλάστηση και άφθονο νερό που καταλήγει στον ποταμό Βρασιάτη. Στα τοιχώματα του φαραγγιού βρίσκεται η σπηλιά του «Σωτήρα» που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Τα τρεχούμενα νερά με την πλούσια βλάστηση συνθέτουν έναν κόσμο μαγευτικό που σε μαγνητίζει. Αυτή η άγνωστη σε πολλούς γωνιά της Αρκαδικής γης προσφέρεται για μοναδικές και αξέχαστες φυσιολατρικές εξορμήσεις. Εναρμονισμένες με το εξωτικό περιβάλλον είναι και οι τελετουργικές εκδηλώσεις των Νερών, των Φεγγαριών και των Ερώτων που διοργανώνονται στην περιοχή τα τελευταία χρόνια με την πανσέληνο του Αυγούστου!
Επιστρέφοντας στο κέντρο του χωριού, ακολουθούμε το στενό δρομάκι νότια και βγαίνουμε έξω από το χωριό σε χωματόδρομο. Περπατάμε ανάμεσα σε χωράφια με καρυδιές, καστανιές και πλούσια βλάστηση. Το μικροκλίμα της περιοχής είναι ιδιαίτερο λόγω της μορφολογίας του εδάφους και των άφθονων νερών. Έτσι συναντάμε τη συνύπαρξη μιας πλούσιας και σπάνιας βλάστησης, όπως ελιές, δρυς, αμπέλια, πεύκα, κουμαριές, ρείκια, θυμάρια και άλλα είδη χλωρίδας.
Στη διακλάδωση που συναντάμε, ακολουθούμε το χωματόδρομο δεξιά. Αριστερά μας μονοπάτι προσεγγίζει το «κάστρο της Ζάγκολης». Ένας βράχος ύψους 200 μ. με πολλά επίπεδα στις σχισμές του. Ανηφορίζουμε και στη στροφή, όπου βρίσκεται ένα μαντρί, στρίβουμε αριστερά. Εισερχόμαστε στον προαύλιο χώρο ενός αγροτόσπιτου με στάνη, τον οποίο προσπερνάμε, για να βρεθούμε στο παλιό μονοπάτι που συνδέει τον Πλάτανο με τη Σίταινα. Το μονοπάτι, άλλοτε μουλαρόδρομος, είναι ευδιάκριτο και κατευθύνεται δυτικά διασχίζοντας το μεγαλοπρεπές τοπίο, φτιαγμένο από ραβδωτά βράχια, πουρνάρια και θάμνους που αστράφτουν στις ακτίνες του απογευματινού ηλιογέρματος. Αριστερά μας το φαράγγι του Λούλουγκα μας συνοδεύει με την μελωδική του ηχώ που γίνεται πιο αισθαντική στο σημείο όπου συναντάμε το παγκάκι πάνω σε βραχώδες τοπίο με τη «σπηλιά του Πετρούλια». Από αυτό το σημείο βλέπεις να ξεπετιέται το βουνό με τα άσπρα σπίτια της Σίταινας στην πλαγιά του. Το σημείο αυτό προσφέρεται για ξεκούραση και περισυλλογή σε κάθε πεζοπόρο.
Ανηφορίζοντας, μόλις 800 μ. περίπου βρισκόμαστε στη φιλόξενη Σίταινα. Το χωριό είναι κτισμένο στις όχθες του ποταμού Βρασιάτη με παραδοσιακά πετρόχτιστα σπίτια και χωρίζεται σε δυο συνοικίες. Τα πλατάνια, τα τρεχούμενα νερά, οι τοξωτές πέτρινες βρύσες και η πλούσια βλάστηση συνθέτουν ένα μοναδικό σκηνικό! Η σαγήνη των μύθων μπορεί να αποκρυπτογραφηθεί εδώ. Πίσω από αυτούς τους θρύλους…, (για ποιο λόγο τα δέντρα ιδρώνουν ρετσίνι, γιατί οι κορυφές ριγούνε χωρίς αναπαμό στον άνεμο, γιατί ορισμένα λουλούδια ανοίγουνε με τον ήλιο και κλείνουν τη νύχτα και γιατί ο νάρκισσος μεγαλώνει σε υγρά μέρη…), διαφαίνεται ένα περίεργο σύμπαν στο οποίο το φυσικό είναι συγγενικό με το ανθρώπινο. Εδώ, στη σκιά του Πάρνωνα, κατέφυγαν πληθυσμοί από τη Λακωνική γη για να μην υποδουλωθούν στους Αβαρο –Σλάβους που είχαν αρχίσει να εισβάλουν στην Πελοπόννησο από τον 6ο αιώνα. Σύμφωνα με ιστορικές πηγές, από την παραφθορά της λέξης «Λάκωνες» προέκυψε το «Τσάκωνες». Η Σίταινα και η Καστάνιτσα με κέντρο τον Πραστό αποτέλεσαν την ορεινή κοινότητα των Τσακώνων. Χαρακτηριστική είναι η τοπική διάλεκτος, η «Τσακώνικη», που ομιλείται ακόμη από τους ηλικιωμένους των περιοχών και έχει τις ρίζες της στην αρχαία Δωρική .
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Σίταινας με τον δραστήριο Πρόεδρό του επιμελήθηκε με μεγάλο ενδιαφέρον όλα τα θέματα της διήμερης εκδρομής μας. Η φιλοξενία στο Σχολείο, αλλά και σε σπίτια του χωριού προσφέρεται απλόχερα στον κάθε φυσιολάτρη. Τα τελευταία χρόνια με την πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου διοργανώνονται στη Σίταινα οι «γιορτές των φαραγγιών» στα τέλη του Μαΐου, των «ξενιτεμένων» και του «κύκλου του ψωμιού» με αναπαραστάσεις τον Αύγουστο μήνα. Είναι πολύ σημαντικές όλες αυτές οι πολιτιστικές και περιβαλλοντικές δραστηριότητες τόσο για τους κατοίκους της περιοχής όσο και για τους κατοίκους των αστικών κέντρων που τους δίνεται η δυνατότητα να φιλοξενηθούν στο χώρο ελεύθερης κατασκήνωσης και στο Σχολείο, αλλά και να «γευτούν» τις τελετουργικές εκδηλώσεις. Οι τοπικοί Σύλλογοι όμως, για να συμβάλουν στην περιβαλλοντική και πολιτιστική αναβάθμιση των περιοχών τους, χρειάζονται και τη στήριξη, οικονομική και ηθική, της πολιτείας, που δυστυχώς δεν την έχουν, έτσι οι πιο ουσιαστικές και αξιόλογες προσπάθειες που γίνονται με ατομικές πρωτοβουλίες αποδυναμώνονται και σβήνουν συνήθως στην πορεία…
Ανάβαση: Σίταινα – Μεγάλη Τούρλα (1934μ)
Ξεκινώντας πρωί από την πλατεία Θεολόγου με την ενέργεια και την ευεξία της εξωτικής Σίταινας με τα τρεχούμενα νερά, σε εκατό περίπου μέτρα από το Σχολείο, συναντάμε την πηγή που βρίσκεται κοντά στο χώρο ελεύθερης κατασκήνωσης και δίπλα στο ποτάμι. Αφήνουμε δεξιά μας το δρόμο που οδηγεί στο Άστρος και ακολουθούμε το μονοπάτι, παλιό μουλαρόδρομο, αριστερά, στην αρχή του οποίου υπάρχει ταμπέλα ξύλινη με την ένδειξη «Μεγάλη Τούρλα». Ανεβαίνοντας συναντάμε τον περιφερειακό χωματόδρομο του χωριού και τον ακλουθούμε αριστερά. Προχωρούμε μερικά μέτρα, (περίπου 300), και ανηφορίζουμε δεξιά όπου συναντάμε την πηγή του «Γερμανώλη». Εδώ γίνεται η πρώτη στάση για να πάρουμε νερό και να ανασυγκροτηθούμε. Αριστερά μας απλώνονται τα «ορφανά» περιβόλια και τα αμπέλια των κατοίκων της Σίταινας. Περπατάμε σε κοίτη ποταμού και σε 500 περίπου μέτρα στρίβουμε δεξιά. Συνεχίζοντας την ανάβαση, το μονοπάτι διακόπτεται σε πολλά σημεία ή διακλαδίζεται με άλλα περάσματα και δεν υπάρχουν σημάδια. Στο οροπέδιο της «Μπήλιαινας» τα δύο πηγάδια δίπλα σε παλιά καλύβα και στρούγκα αποτελούν σημάδια ενός αλλοτινού ζωτικού χώρου. Εδώ βρίσκονται τα χωράφια της Σίταινας που καλλιεργούσαν σιτάρια, κριθάρια, ρεβίθια, λαθούρια, βίκο και φακές. Ανεβαίνοντας, το τοπίο εναλλάσσεται ανάμεσα στο πλούσιο ελατόδασος με τα μαγευτικά οροπέδια της Σίταινας. Στα πέτρινα αλώνια συναντάμε το δεύτερο οροπέδιο και γίνεται στάση για ξεκούραση.
Μέσα σε αυτό το δάσος με το φύσημα των ανέμων, την αθάλη του καπνού από τα καμίνια, τις φωνές των πουλιών, το σαλάγισμα των βοσκών, και τις ωδές των αερικών στα σπήλαια των φαραγγιών είναι ξαπλωμένα τα πέτρινα αλώνια. Σε αυτά τα «μαρμαρένια» αλώνια, τα σιτοφόρα, οι πέτρες καλοβαλμένες στην αγκαλιά της γης παραμένουν αναλλοίωτες. Αφουγκράζεσαι στο βυθό της μουσικής τους τη ροή των κύκλων της ζωής που έστηνε χορό στη ράχη τους με πρωταγωνιστές τα ηλιοκαμένα πρόσωπα των θεριστών και τα άλογα να σέρνουν τις θημωνιές στο διάβα τους, να στροβιλίζουν τον κρυμμένο καρπό από τα χρυσαφένια στάχυα που τα ροζιασμένα χέρια ξέρουν να συλλέγουν και έπειτα να τον κοσκινίζουν, να τον αλέθουν και να ζυμώνουν το ψωμί τους. Η λέξη «Σί-ται-να» αναφωνεί το σίτο! Πολύ εύστοχη και ευρηματική η ιδέα αυτών που εγκαινίασαν τα δρώμενα με θέμα: «Ο κύκλος του ψωμιού»! Είναι αληθινά ένας κύκλος που γίνεται παράδοση, τραγούδι, μοιρολόι, χορός, ρυθμός, μουσική, ιστορία και μύθος στους παλμούς των ποταμών που ρέουν όπως η ζωή…
Οι συνειρμοί που προκαλεί η θέα των αλωνιών μας αποκλίνουν από την περιγραφή της διαδρομής μας… Αλλά ας επανέλθουμε σε αυτή ξανά. Αφήνοντας πίσω μας τα πέτρινα αλώνια, βαδίζουμε μέσα στον «κάμπο», το μεγαλύτερο σε έκταση οροπέδιο της Σίταινας. Μέχρι τη δεκαετία του ’70 στην περιοχή υπήρχαν 40.000 αιγοπρόβατα, ενώ σήμερα υπολογίζονται γύρω στα 2.000. Σε 400 περίπου μέτρα, αριστερά μας, ανεβαίνει το μονοπάτι για τον Προφήτη Ηλία. Στον «κάμπο» δεξιά μας εκτείνονται και άλλα οροπέδια με πολλά παλιά ασβεστοκάμινα. Το τελευταίο τμήμα του μονοπατιού διέρχεται μέσα από το «δάσος του Παυλιούση», ελατοσκέπαστη πλαγιά πάνω από το οροπέδιο του «κάμπου» που αφήνουμε πίσω μας. Από κάποια σημεία η θέα εκτείνεται μέχρι τον Αργολικό Κόλπο όπου διακρίνεται το Κάστρο του Άργους. Καθώς ανεβαίνουμε, συναντάμε ένα μικρό οροπέδιο και δεξιά μας το χωματόδρομο που οδηγεί στο μεγάλο οροπέδιο του Προφήτη Ηλία (1660μ). Ακολουθούμε αριστερά το χωματόδρομο και συναντάμε το μονοπάτι που οδηγεί στο οροπέδιο. Στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία γίνεται στάση για ανασυγκρότηση και ξεκούραση. Η ανάβαση από τη Σίταινα στο οροπέδιο του Προφήτη Ηλία διαρκεί περίπου τρεις (3) ώρες.
Το οροπέδιο αυτό του Πάρνωνα είναι απέραντο, πολύμορφο και πολύχρωμο! Στο βάθος, δεξιά του Προφήτη Ηλία, σχηματίζεται μια μικρή λίμνη από τα χιόνια που λιώνουν και διαρκεί μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού. Την άνοιξη οι ανθισμένοι κρόκοι με τα αγριολούλουδα μεταμορφώνουν το τοπίο σε ένα πολύχρωμο χαλί.
Από τον Προφήτη Ηλία η ανάβαση στην κορυφή του Πάρνωνα, Μεγάλη Τούρλα, διαρκεί μια με μιάμιση ώρα, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Ο ισχυρός νοτιοδυτικός άνεμος και η ομίχλη δυσκολεύουν την ανάβαση, ωστόσο η ομάδα γεύτηκε την αύρα της συννεφιασμένης Μεγάλης Τούρλας παρά τις ριπές του ανέμου! Η κατάβαση για την επιστροφή έγινε από το μονοπάτι που οδηγεί από τον Προφήτη Ηλία στη Μονή Μαλεβής.
Μέσα σε αυτό το δάσος με το φύσημα των ανέμων, την αθάλη του καπνού από τα καμίνια, τις φωνές των πουλιών, το σαλάγισμα των βοσκών, και τις ωδές των αερικών στα σπήλαια των φαραγγιών είναι ξαπλωμένα τα πέτρινα αλώνια. Σε αυτά τα «μαρμαρένια» αλώνια, τα σιτοφόρα, οι πέτρες καλοβαλμένες στην αγκαλιά της γης παραμένουν αναλλοίωτες. Αφουγκράζεσαι στο βυθό της μουσικής τους τη ροή των κύκλων της ζωής που έστηνε χορό στη ράχη τους με πρωταγωνιστές τα ηλιοκαμένα πρόσωπα των θεριστών και τα άλογα να σέρνουν τις θημωνιές στο διάβα τους, να στροβιλίζουν τον κρυμμένο καρπό από τα χρυσαφένια στάχυα που τα ροζιασμένα χέρια ξέρουν να συλλέγουν και έπειτα να τον κοσκινίζουν, να τον αλέθουν και να ζυμώνουν το ψωμί τους. Η λέξη «Σί-ται-να» αναφωνεί το σίτο! Πολύ εύστοχη και ευρηματική η ιδέα αυτών που εγκαινίασαν τα δρώμενα με θέμα: «Ο κύκλος του ψωμιού»! Είναι αληθινά ένας κύκλος που γίνεται παράδοση, τραγούδι, μοιρολόι, χορός, ρυθμός, μουσική, ιστορία και μύθος στους παλμούς των ποταμών που ρέουν όπως η ζωή…
Οι συνειρμοί που προκαλεί η θέα των αλωνιών μας αποκλίνουν από την περιγραφή της διαδρομής μας… Αλλά ας επανέλθουμε σε αυτή ξανά. Αφήνοντας πίσω μας τα πέτρινα αλώνια, βαδίζουμε μέσα στον «κάμπο», το μεγαλύτερο σε έκταση οροπέδιο της Σίταινας. Μέχρι τη δεκαετία του ’70 στην περιοχή υπήρχαν 40.000 αιγοπρόβατα, ενώ σήμερα υπολογίζονται γύρω στα 2.000. Σε 400 περίπου μέτρα, αριστερά μας, ανεβαίνει το μονοπάτι για τον Προφήτη Ηλία. Στον «κάμπο» δεξιά μας εκτείνονται και άλλα οροπέδια με πολλά παλιά ασβεστοκάμινα. Το τελευταίο τμήμα του μονοπατιού διέρχεται μέσα από το «δάσος του Παυλιούση», ελατοσκέπαστη πλαγιά πάνω από το οροπέδιο του «κάμπου» που αφήνουμε πίσω μας. Από κάποια σημεία η θέα εκτείνεται μέχρι τον Αργολικό Κόλπο όπου διακρίνεται το Κάστρο του Άργους. Καθώς ανεβαίνουμε, συναντάμε ένα μικρό οροπέδιο και δεξιά μας το χωματόδρομο που οδηγεί στο μεγάλο οροπέδιο του Προφήτη Ηλία (1660μ). Ακολουθούμε αριστερά το χωματόδρομο και συναντάμε το μονοπάτι που οδηγεί στο οροπέδιο. Στο εκκλησάκι του Προφήτη Ηλία γίνεται στάση για ανασυγκρότηση και ξεκούραση. Η ανάβαση από τη Σίταινα στο οροπέδιο του Προφήτη Ηλία διαρκεί περίπου τρεις (3) ώρες.
Το οροπέδιο αυτό του Πάρνωνα είναι απέραντο, πολύμορφο και πολύχρωμο! Στο βάθος, δεξιά του Προφήτη Ηλία, σχηματίζεται μια μικρή λίμνη από τα χιόνια που λιώνουν και διαρκεί μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού. Την άνοιξη οι ανθισμένοι κρόκοι με τα αγριολούλουδα μεταμορφώνουν το τοπίο σε ένα πολύχρωμο χαλί.
Από τον Προφήτη Ηλία η ανάβαση στην κορυφή του Πάρνωνα, Μεγάλη Τούρλα, διαρκεί μια με μιάμιση ώρα, ανάλογα με τις καιρικές συνθήκες. Ο ισχυρός νοτιοδυτικός άνεμος και η ομίχλη δυσκολεύουν την ανάβαση, ωστόσο η ομάδα γεύτηκε την αύρα της συννεφιασμένης Μεγάλης Τούρλας παρά τις ριπές του ανέμου! Η κατάβαση για την επιστροφή έγινε από το μονοπάτι που οδηγεί από τον Προφήτη Ηλία στη Μονή Μαλεβής.
Στη «γιορτινή» Καστάνιτσα!
Αργά, το απόγευμα του Σαββάτου, μεταβαίνουμε στην ιστορική Καστάνιτσα που απέχει 6 χιλιόμετρα από τη Σίταινα. Μέρα γιορτής του Κάστανου και το χωριό έχει «ντυθεί» στα γιορτινά του! Από τα ωραιότερα και παλαιότερα χωριά των Τσακώνων η Καστάνιτσα έχει χαρακτηριστεί διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός. Κτισμένη σε θέση στρατηγική, πάνω στο στενόμακρο λόφο, ανάμεσα σε ολοπράσινες ρεματιές ακτινοβολεί την αρχιτεκτονική μαεστρία των φημισμένων κτιστών της. Πέτρινα σπίτια, σκεπασμένα από τοξωτές πόρτες με στέγες φτιαγμένες από πλάκες σχιστόλιθου του Μαλεβού Πάρνωνα, βαμμένα κάτασπρα, εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη. Αυτή η αισθητική αρχιτεκτονική παρακολουθεί αναπόσπαστα τη ζωή. Λαϊκή Τέχνη! Σύνθετη και αξεδιάλυτη ενότητα του εργαλείου και του προϊόντος του. Το άσπρισμα με τον ασβέστη σε τοίχους και σε πλακόστρωτα δρομάκια αναδεικνύει το χώρο με το φως του ήλιου. Στο αντίκρισμα η σκέψη ανακαλεί τους στίχους του ποιητή Οδ. Ελύτη:
«…Σ’ αυτές τις κάτασπρες αυλές όπου φυσά ο νοτιάς
Σφυρίζοντας σε θολωτές καμάρες, πέστε μου είναι η τρελλή
Ροδιά που σκιρτάει στο φως σκορπίζοντας το καρποφόρο γέλιο της…..
Όταν στους κάμπους που ξυπνούν τα ολόγυμνα κορίτσια
Θερίζουνε με τα ξανθά τους χέρια τα τριφύλλια…
Πέστε μου είναι η τρελλή ροδιά που μάχεται τη συννεφιά του κόσμου;
«…Σ’ αυτές τις κάτασπρες αυλές όπου φυσά ο νοτιάς
Σφυρίζοντας σε θολωτές καμάρες, πέστε μου είναι η τρελλή
Ροδιά που σκιρτάει στο φως σκορπίζοντας το καρποφόρο γέλιο της…..
Όταν στους κάμπους που ξυπνούν τα ολόγυμνα κορίτσια
Θερίζουνε με τα ξανθά τους χέρια τα τριφύλλια…
Πέστε μου είναι η τρελλή ροδιά που μάχεται τη συννεφιά του κόσμου;
«Κ α ο υ ρ ε κ ο κ ι ά κ α τ ε !»
Το «καλωσόρισμα» στην Τσακώνικη διάλεκτο σηματοδοτεί την ταυτότητα των ανθρώπων που με υπερηφάνεια την προβάλλουν και πασχίζουν να τη μεταδώσουν και στις νεότερες γενιές.
Ο Μορφωτικός και Φυσιολατρικός Σύλλογος των Απανταχού Καστανιτσιωτών καθώς και ο Φορέας Διαχείρισης Πάρνωνα με τη συμβολή πολλών εθελοντών διοργανώνουν κάθε χρόνο το τελευταίο τριήμερο του Οκτωβρίου αυτή την εκπληκτική γιορτή του Κάστανου! Παραδοσιακοί χοροί, εκθέσεις ζωγραφικής και λαογραφικού υλικού, χειροποίητες δημιουργίες αναβιώνουν έθιμα που έχουν ξεχαστεί και προβάλλουν τη Λαϊκή τέχνη! Το Περιβαλλοντικό Κέντρο με επιμελημένο φωτογραφικό υλικό προβάλλει τη χλωρίδα και την πανίδα του Πάρνωνα και το Κέντρο Ενημέρωσης με το προσωπικό του Φορέα του Οικολογικού Πάρκου Πάρνωνα – Μουστού πρόθυμα ενημερώνουν τον επισκέπτη σε ότι ενδιαφερθεί να μάθει. Όλα αυτά πλαισιώνονται από τους ήχους της παραδοσιακής μουσικής και τους ρυθμούς των παραδοσιακών χορών, την πρωταρχικότερη καλλιτεχνική έκφραση του ανθρώπου! Στο Πνευματικό Κέντρο οι αναπαραστάσεις παραδοσιακών επαγγελμάτων του χωριού, τα χειροτεχνήματα και το φωτογραφικό υλικό δηλώνουν τη φαντασία και την εργασία των συντελεστών αυτού του έργου. Στην ατμόσφαιρα διαχέεται το άρωμα μιας μεθυστικής διάθεσης που αποτυπώνεται στα πρόσωπα των ανθρώπων! Η προσφορά σε συμβολική τιμή παραδοσιακών φαγητών, όπως η «παντρεμένη φασολάδα», γλυκών με βάση το κάστανο, τσίπουρου και κρασιού προδιαθέτουν γι’ αυτή τη μέθεξη.
Στο ΕΠΑΛ του Άστρους «Αναζητώντας τις ρίζες»
Η σύντομη αυτή καταγραφή εντυπώσεων και σκέψεων στην ορεινή Κυνουρία δεν μπορεί να κλείσει χωρίς την αναφορά μας στην πρώτη μεγάλη εντύπωση που μας προκάλεσε η επίσκεψή μας στο Επαγγελματικό Λύκειο, (ΕΠΑΛ), του Άστρους. Στον ερχομό μας προς την ορεινή Κυνουρία, ο Νίκος Πολυμενάκος, καθηγητής φιλόλογος και Δημοτικός Σύμβουλος στην περιοχή, μας περιμένει στη διασταύρωση του Άστρους. Δε μας καλωσορίζει απλώς, αλλά μας ξεναγεί στο χώρο του Σχολείου του και στη συνέχεια μας συνοδεύει στον Πλάτανο, στη Σίταινα, τον τόπο καταγωγής του, και στην Καστάνιτσα.
Μένουμε όλοι κατάπληκτοι από την πλούσια συλλογή εκθεμάτων Λαϊκής Τέχνης της ορεινής Κυνουρίας και μάλιστα της Τσακωνιάς. Ο εξωτερικός χώρος του Σχολείου είναι επιμελημένος με περιβαλλοντική ευαισθησία. Σε μεγάλη έκταση γύρω από το κτίριο καλλιεργούνται φυτά που ευδοκιμούν στην περιοχή και είναι ενδεικτικά της χλωρίδας του τόπου. Εντυπωσιακά είναι πολλά λαογραφικά εκθέματα, όπως το αλώνι, στο οποίο μας έγινε η υποδοχή, το πηγάδι, οι μυλόπετρες, το ασβεστοκάμινο, το καρβουνοκάμινο… Ο χώρος καλλιεργεί τις αισθήσεις με την περιβαλλοντική εκπαίδευση!
Ο Νίκος Πολυμενάκος μας πληροφορεί για την ιστορία της περιοχής, τους Τσάκωνες και τη διάλεκτό τους, και μας εξηγεί τη χρήση κάθε εκθέματος στην αγροτική κοινωνία. «Η συλλογή και συγκέντρωση του υλικού ξεκίνησε το 2000 και η ολοκλήρωση της έκθεσης του λαογραφικού υλικού έγινε το 2010. Το 2011 έγιναν τα εγκαίνια της έκθεσης. Είναι ένα έργο μαθητών και εκπαιδευτικών». Υλικά αντικείμενα, καταταγμένα σε διάφορες ομάδες και κατηγορίες, που κάλυπταν πρακτικές ανάγκες των ανθρώπων στα μονοπάτια και στα χωράφια των οποίων περπατήσαμε. Είναι τα εργαλεία με τα οποία καλλιεργούσαν τη γη που πότιζαν με τον ιδρώτα τους, συνέλεγαν τον καρπό της, συντηρούσαν τα προϊόντα της, ζύμωναν και έψηναν το ψωμί τους! Εκφραστικές μορφές, συνδυασμός χρηστικότητας και αισθητικής! Ο λαϊκός καλλιτέχνης είναι ένας τεχνίτης, ένας μάστορας, καλός γνώστης της τεχνικής.
Η υφαντική, η κεντητική, η ζωγραφική, η κεραμική, η σιδηρουργική, η ενδυμασία, έπιπλα, σκεύη, κοσμήματα μαζί με εργαλεία παραδοσιακών επαγγελμάτων, που έχουν περιέλθει σε παρακμή με την αστικοποίηση της ζωής, «ζωντανεύουν» με την αισθητά επιμελημένη τοποθέτησή τους στο χώρο. Μεγάλο επίσης ενδιαφέρον παρουσιάζει και η βιβλιοθήκη που βρίσκεται δίπλα ακριβώς από την αίθουσα με τα εκθέματα. Πολλά ιστορικά και παλιά βιβλία με την παράδοση της περιοχής έχουν συλλεχτεί και διαφυλάσσονται στο χώρο. Είναι μια σημαντική και αξιόλογη προσπάθεια που γίνεται, δυστυχώς, από σπάνια άτομα να αναδειχθεί η Λαϊκή παράδοση και ο πολιτισμός. Η συλλογή, η διαφύλαξη και η παρουσία όλου αυτού του λαϊκού θησαυρού μέσα σ’ ένα ζωντανό χώρο, όπως είναι το Σχολείο, έχει μεγαλύτερη αξία από το να φυλασσόταν σε έναν «αποστειρωμένο» χώρο. Εδώ η έκθεση αυτή διδάσκει τις γενιές που ανατρέφονται με ένα «μηχανιστικό» τρόπο ζωής σήμερα.
Γνωρίζοντας τις δυσκολίες, τους κόπους και την ενέργεια που προαπαιτούνται για το «στήσιμο» αυτού του «Λαογραφικού Μουσείου», εκφράζουμε τα θερμά συγχαρητήρια σε όλους αυτούς τους δασκάλους που ξαναζητώντας τις ρίζες εμπνέονται και δίνουν κίνητρα στους μαθητές να δημιουργούν, να ευαισθητοποιούνται και να εκτιμούν τη δυναμικότητα της βιωματικής γνώσης. Ευχαριστούμε και συγχαίρουμε τον Νίκο Πολυμενάκο για τη βοήθεια που μας προσέφερε με το ενδιαφέρον και την ευαισθησία που δείχνει σε δραστηριότητες διάσωσης και ανάδειξης της περιβαλλοντικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
«Χιλιάδες χρόνους περπατάμε. Λέμε τον ουρανό «ουρανό» και τη θάλασσα «θάλασσα». Θ’ αλλάξουν όλα μια μέρα κι εμείς μαζί τους θ’ αλλάξουμε, αλλά η φύση μας ανεπανόρθωτα θα’ ναι χαραγμένη πάνω στη γεωμετρία που καταφρονήσαμε στον Πλάτωνα…..» Οδ. Ελύτης.
Μένουμε όλοι κατάπληκτοι από την πλούσια συλλογή εκθεμάτων Λαϊκής Τέχνης της ορεινής Κυνουρίας και μάλιστα της Τσακωνιάς. Ο εξωτερικός χώρος του Σχολείου είναι επιμελημένος με περιβαλλοντική ευαισθησία. Σε μεγάλη έκταση γύρω από το κτίριο καλλιεργούνται φυτά που ευδοκιμούν στην περιοχή και είναι ενδεικτικά της χλωρίδας του τόπου. Εντυπωσιακά είναι πολλά λαογραφικά εκθέματα, όπως το αλώνι, στο οποίο μας έγινε η υποδοχή, το πηγάδι, οι μυλόπετρες, το ασβεστοκάμινο, το καρβουνοκάμινο… Ο χώρος καλλιεργεί τις αισθήσεις με την περιβαλλοντική εκπαίδευση!
Ο Νίκος Πολυμενάκος μας πληροφορεί για την ιστορία της περιοχής, τους Τσάκωνες και τη διάλεκτό τους, και μας εξηγεί τη χρήση κάθε εκθέματος στην αγροτική κοινωνία. «Η συλλογή και συγκέντρωση του υλικού ξεκίνησε το 2000 και η ολοκλήρωση της έκθεσης του λαογραφικού υλικού έγινε το 2010. Το 2011 έγιναν τα εγκαίνια της έκθεσης. Είναι ένα έργο μαθητών και εκπαιδευτικών». Υλικά αντικείμενα, καταταγμένα σε διάφορες ομάδες και κατηγορίες, που κάλυπταν πρακτικές ανάγκες των ανθρώπων στα μονοπάτια και στα χωράφια των οποίων περπατήσαμε. Είναι τα εργαλεία με τα οποία καλλιεργούσαν τη γη που πότιζαν με τον ιδρώτα τους, συνέλεγαν τον καρπό της, συντηρούσαν τα προϊόντα της, ζύμωναν και έψηναν το ψωμί τους! Εκφραστικές μορφές, συνδυασμός χρηστικότητας και αισθητικής! Ο λαϊκός καλλιτέχνης είναι ένας τεχνίτης, ένας μάστορας, καλός γνώστης της τεχνικής.
Η υφαντική, η κεντητική, η ζωγραφική, η κεραμική, η σιδηρουργική, η ενδυμασία, έπιπλα, σκεύη, κοσμήματα μαζί με εργαλεία παραδοσιακών επαγγελμάτων, που έχουν περιέλθει σε παρακμή με την αστικοποίηση της ζωής, «ζωντανεύουν» με την αισθητά επιμελημένη τοποθέτησή τους στο χώρο. Μεγάλο επίσης ενδιαφέρον παρουσιάζει και η βιβλιοθήκη που βρίσκεται δίπλα ακριβώς από την αίθουσα με τα εκθέματα. Πολλά ιστορικά και παλιά βιβλία με την παράδοση της περιοχής έχουν συλλεχτεί και διαφυλάσσονται στο χώρο. Είναι μια σημαντική και αξιόλογη προσπάθεια που γίνεται, δυστυχώς, από σπάνια άτομα να αναδειχθεί η Λαϊκή παράδοση και ο πολιτισμός. Η συλλογή, η διαφύλαξη και η παρουσία όλου αυτού του λαϊκού θησαυρού μέσα σ’ ένα ζωντανό χώρο, όπως είναι το Σχολείο, έχει μεγαλύτερη αξία από το να φυλασσόταν σε έναν «αποστειρωμένο» χώρο. Εδώ η έκθεση αυτή διδάσκει τις γενιές που ανατρέφονται με ένα «μηχανιστικό» τρόπο ζωής σήμερα.
Γνωρίζοντας τις δυσκολίες, τους κόπους και την ενέργεια που προαπαιτούνται για το «στήσιμο» αυτού του «Λαογραφικού Μουσείου», εκφράζουμε τα θερμά συγχαρητήρια σε όλους αυτούς τους δασκάλους που ξαναζητώντας τις ρίζες εμπνέονται και δίνουν κίνητρα στους μαθητές να δημιουργούν, να ευαισθητοποιούνται και να εκτιμούν τη δυναμικότητα της βιωματικής γνώσης. Ευχαριστούμε και συγχαίρουμε τον Νίκο Πολυμενάκο για τη βοήθεια που μας προσέφερε με το ενδιαφέρον και την ευαισθησία που δείχνει σε δραστηριότητες διάσωσης και ανάδειξης της περιβαλλοντικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς.
«Χιλιάδες χρόνους περπατάμε. Λέμε τον ουρανό «ουρανό» και τη θάλασσα «θάλασσα». Θ’ αλλάξουν όλα μια μέρα κι εμείς μαζί τους θ’ αλλάξουμε, αλλά η φύση μας ανεπανόρθωτα θα’ ναι χαραγμένη πάνω στη γεωμετρία που καταφρονήσαμε στον Πλάτωνα…..» Οδ. Ελύτης.
Γεωργία Κοτσιάκου
πηγή: http://astrosnews.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου