Αλήθεια έχει σκεφτεί κανείς να κατέβει τη Συγγρού με τα πόδια, έτσι για βόλτα και να φτάσει ως το Φάληρο, στη θάλασσα. Φαντάζομαι κανείς δε θα το αποφάσιζε να βολτάρει δίπλα από αμάξια που στριγγλίζουν αναπτύσσοντας ταχύτητα και αναπνέοντας τη σκόνη τους. Αν όμως ένα γραμμικό πάρκο ή ένας δεντροφυτεμένος παράδρομος – πεζόδρομος απομόνωνε τη λεωφόρο και τον οδηγούσε ως τη θάλασσα θα αποτελούσε μια ευκαιρία για τον κάτοικο αυτής της πόλης για διαφυγή από τη γκρίζα καθημερινότητα.
Γραμμικό πάρκο είναι το πάρκο που η μια του διάσταση είναι πολύ μεγαλύτερη από την άλλη. Τα όρια του μπορεί να είναι ευθείες, όπως τα γραμμικά πάρκα που ακολουθούν λεωφόρους, σιδηροδρομικές γραμμές αλλά μπορεί να είναι και καμπύλα όπως τα γραμμικά πάρκα που ακολουθούν τη ροή ενός ποταμού ή τα παραλίμνια μέτωπα.
Το γραμμικό πάρκο δηλώνει ροή, κίνηση, εναλλαγή, αλλά και διείσδυση, διάχυση μέσα στην πόλη. Το μεγάλο μήκος τους τα μετατρέπει σε χώρους εναλλακτικής μετακίνησης, μεταφοράς, περιπάτου, ποδηλασίας, πατινάζ, ενώ το μικρό πλάτος τους τα καθιστά άμεσα, εύκολα και γρήγορα προσβάσιμα. Η σημασία τους για τη ζωή της πόλης είναι πολύ μεγάλη γιατί συνήθως αποτελούν το συνδετικό κρίκο, χώρων πρασίνου, δημόσιων κτιρίων, μνημείων, περιοχών ολόκληρων, με αποτέλεσμα να συντίθεται ένα δίκτυο πρασίνου που μπορεί να έχει τη μορφή πράσινης ζώνης, δαχτυλιδιού, σπείρας κλπ.
Το γραμμικό πάρκο δηλώνει ροή, κίνηση, εναλλαγή, αλλά και διείσδυση, διάχυση μέσα στην πόλη. Το μεγάλο μήκος τους τα μετατρέπει σε χώρους εναλλακτικής μετακίνησης, μεταφοράς, περιπάτου, ποδηλασίας, πατινάζ, ενώ το μικρό πλάτος τους τα καθιστά άμεσα, εύκολα και γρήγορα προσβάσιμα. Η σημασία τους για τη ζωή της πόλης είναι πολύ μεγάλη γιατί συνήθως αποτελούν το συνδετικό κρίκο, χώρων πρασίνου, δημόσιων κτιρίων, μνημείων, περιοχών ολόκληρων, με αποτέλεσμα να συντίθεται ένα δίκτυο πρασίνου που μπορεί να έχει τη μορφή πράσινης ζώνης, δαχτυλιδιού, σπείρας κλπ.
Τα δίκτυα πρασίνου δεν είναι μια νέα ιδέα. Ο Frederick Olmsted, αρχιτέκτονας τοπίου, το 1860, σκέφτηκε ότι ήταν ανάγκη να συνδεθούν τα πάρκα μεταξύ τους γιατί όταν οι άνθρωποι επισκέπτονται ξεκομμένα πάρκα δεν μπορούν να αποκτήσουν την εμπειρία της φύσης. Το πιο γνωστό πράσινο δίκτυο είναι το Emerald necklace της Βοστώνης που συνδέει τα πάρκα της πόλης σε ένα τόξο 4,5 μιλίων γύρω από αυτήν.
Παραδείγματα γραμμικών πάρκων έχουμε πολλά, πιο γνωστό και πιο πρόσφατο η High Line στην Νέα Υόρκη. Είναι ένα δημόσιο πάρκο που στήθηκε σε μια εναέρια σιδηροδρομική γραμμή πάνω από τους δρόμους της δυτικής πλευράς του Μανχάταν. Το πρώτο μέρος του κατασκευάστηκε το 1999 και το δεύτερο παραδόθηκε το καλοκαίρι του 2011. Οι Φίλοι της High Line έκαναν αγώνα για την μετατροπή της παρατημένης γραμμής σε πάρκο και εξακολουθούν να διαχειρίζονται το πάρκο, και να αναζητούν πόρους χρηματοδότησής του, διοργανώνοντας εκδηλώσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα όπως εκπαιδευτικά προγράμματα για σχολεία που μαθαίνουν τα παιδιά σχετικά με την βιοποικιλότητα στη Νέα Υόρκη και την ιστορία του σιδηροδρόμου. Καθημερινά δέχεται πολλούς επισκέπτες, περίοικους, τουρίστες οι οποίοι αποδέχονται τους απαιτητικούς κανόνες λειτουργίας του.
 |
| φωτογραφία Iwan Baan © 2009 |
Το Μπιλμπάο είναι η μεγαλύτερη πόλη στη Χώρα των Βάσκων και η πρωτεύουσα της επαρχίας της Βισκαϊκής. Η ευρύτερη αστική περιοχή του Μπιλμπάο αριθμεί πάνω από 939.000 κατοίκους. Η αποβιομηχάνιση άρχισε στη δεκαετία του '90, πολλές από τις προηγούμενες βιομηχανικές περιοχές μετασχηματίζονται στους σύγχρονους δημόσιους και ιδιωτικούς χώρους που σχεδιάστηκαν από αρκετούς από τους πιο
διάσημους παγκοσμίως αρχιτέκτονες και καλλιτέχνες. Το κύριο παράδειγμα είναι το μουσείο Guggenheim, που βρίσκεται εκεί που ήταν μια παλαιά αποβάθρα και μια ξύλινη αποθήκη εμπορευμάτων. Στην περιοχή αυτή, κατά μήκος της δεξιάς όχθης δημιουργήθηκε ένα νέο γραμμικό πάρκο 3 χλμ (η κατασκευή του άρχισε το 2002) ως τμήμα της αστικής αναδιαμόρφωσης της παλιάς βιομηχανικής περιοχής Abandoibarra. Το πάρκο αυτό συνδέει ένα πολύ μεγάλο μέρος της πόλης, με τα αρχιτεκτονικά και ιστορικά μνημεία της και κατά μήκους του, ταυτόχρονα, εκτείθονται γλυπτά σπουδαίων σύγχρονων καλλιτεχνών.
διάσημους παγκοσμίως αρχιτέκτονες και καλλιτέχνες. Το κύριο παράδειγμα είναι το μουσείο Guggenheim, που βρίσκεται εκεί που ήταν μια παλαιά αποβάθρα και μια ξύλινη αποθήκη εμπορευμάτων. Στην περιοχή αυτή, κατά μήκος της δεξιάς όχθης δημιουργήθηκε ένα νέο γραμμικό πάρκο 3 χλμ (η κατασκευή του άρχισε το 2002) ως τμήμα της αστικής αναδιαμόρφωσης της παλιάς βιομηχανικής περιοχής Abandoibarra. Το πάρκο αυτό συνδέει ένα πολύ μεγάλο μέρος της πόλης, με τα αρχιτεκτονικά και ιστορικά μνημεία της και κατά μήκους του, ταυτόχρονα, εκτείθονται γλυπτά σπουδαίων σύγχρονων καλλιτεχνών.
Στη Βαρκελώνη, για την ανάπτυξη νέων σιδηροδρομικών συνδέσεων, σκάβεται μια σήραγγα για τα τραίνα, που επιτρέπει, στην επιφάνεια την δημιουργία ενός γραμμικού πάρκου, μέσα στην πόλη. Οι νικητές του σχετικού αρχιτεκτονικού διαγωνισμού του 2011 Alday Jover, RCR και West 8, προτείνουν ένα γραμμικό πάρκο περίπου 400 στρ. Η περίοδος κατασκευής αναμένεται για να πάρει 14 μήνες και το αποτέλεσμα θα είναι η σύνδεση μέσω μίας πράσινης διαδρομής, των καταλανικών Πυρηναίων, της μεσογειακής ακτής και της ίδιας της πόλης. Οι επισκέπτες θα είναι σε θέση να απολαύσουν τις σκιασμένες περιοχές για τους πεζούς, τους ποδηλάτες, και τους σκέιτερ παρατηρώντας τις διαφορετικές γειτονιές, τους ιστορικούς κήπους, και τις εγκαταστάσεις του παλαιού ιστορικού υδραγωγείου της πόλης.
Το δημοτικό πάρκο σιδηροδρόμων στην Καλαμάτα αποτελεί ένα θεματικό γραμμικό πάρκο 54 στρεμμάτων, που έχει βραβευτεί και έχει αναβαθμίσει τη ζωή της πόλης. Ο σχεδιασμός του και οι χρήσεις που του δόθηκαν όμως δεν το καθιστούν μέρος ενός πράσινου πλέγματος της πόλης γιατί παρόλο που βρίσκεται πάνω στον κεντρικό άξονα που οδηγεί στη θάλασσα δεν αποτελεί διέξοδο προς αυτήν αλλά μάλλον εμποδίζει την κίνηση των κατοίκων προς το παραλιακό μέτωπο.
To δίκτυο πρασίνου μπορεί να έχει τοπικό χαρακτήρα και να συνδέει τον πεζόδρομο του σχολείου με την παιδική χαρά, με το αθλητικό κέντρο, ή υπερτοπικό και να συνδέει την πλατεία και το άλσος με πράσινες οδικές αρτηρίες που θα οδηγούν σε περιαστικούς χώρους πρασίνου.
Η ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων θα μπορούσε να ταυτιστεί με ένα δίκτυο πρασίνου γιατί οι αρχαιολογικοί χώροι αποτελούν και χώρους πρασίνου και θα πρέπει να διαχειρίζονται σαν τέτοιοι. Στην Αθήνα δημιουργήθηκε ένα πλέγμα δημόσιων χώρων (ενοποίηση αρχαιολογικών χώρων), που αναβάθμισε την εικόνα του κέντρου, ανέδειξε την ιστορική του φυσιογνωμία και αύξησε την ελκυστικότητά του.
Πλεονεκτήματα γραμμικών πάρκων
· Αισθητική αναβάθμιση της πόλης
· Διαφυγή από την καθημερινότητα των κατοίκων
· Βιοκλιματική βελτίωση
· Κοινωνικοποίηση
· Σύνδεση πράσινων χώρων και λειτουργιών της πόλης
· Οικονομική και εφικτή λύση
Τα πλεονεκτήματα ενός γραμμικού πάρκου – δικτύου πρασίνου, μπορούν να πολλαπλασιαστούν με το σωστό σχεδιασμό του. Στόχος είναι η εκμετάλλευση των φυσικών χαρακτηριστικών της περιοχής που θα επιδρούν και θα αλληλεπιδρούν δημιουργώντας ευνοϊκά μικροκλίματα. Σημαντικός παράγοντας επιτυχίας του σχεδιασμού του, είναι να τηρηθούν ισορροπίες και να κρατηθεί η σωστή κλίμακα μεταξύ της βλάστησης και του ευρύτερου περιβάλλοντος όπως σημαντικός είναι και ο τρόπος που θα διαχειριστούμε τα όριά του πάρκου και το πως θα καταφέρουμε να εντάξουμε τους γύρω δρόμους, τρίγωνα, νησίδες με μια ενιαία λογική σχεδιασμού έτσι ώστε το πάρκο να διαχέεται στις γειτονιές που διασχίζει. Το πράσινο πλέγμα που περιβάλλει την πόλη θέλουμε να διατηρεί μια εσωτερικότητα που να αποτελεί πόλο έλξης, αλλά παράλληλα να έχει ανοίγματα, περάσματα. Η επιτυχία του πάρκου θα κριθεί σε πολλά επίπεδα όχι μόνο περιβαλλοντικά, αλλά και κοινωνικά, οικονομικά, ψυχολογικά, εκπαιδευτικά κλπ.
Τα προβλήματα των υφιστάμενων χώρων πρασίνου
Καταρχήν δεν υπάρχει ο επιθυμητός διαθέσιμος ελεύθερος χώρος από την ελληνική νομοθεσία για τον κάτοικο της ελληνικής πόλης ούτε κατανέμεται έτσι ώστε να είναι άμεσος και προσβάσιμος. Οι υφιστάμενοι χώροι πρασίνου στις μεγάλες πόλεις της Ελλάδας δεν συνδέονται μεταξύ τους, είναι ξεκομμένοι από τα δρώμενα και τη ζωή της πόλης και μέσα σε αυτούς τους χώρους δεν αναδεικνύεται η ταυτότητα και ο χαρακτήρας της περιοχής.
Συχνά συναντάμε κατακερματισμένους χώρους που ο καθένας περιφράσσεται και απομονώνεται από τον διπλανό του. Παράδειγμα στην περιοχή του Ευαγγελισμού, ο κήπος του Μεγάρου Μουσικής, το πάρκο Βενιζέλου, ο κήπος του Νιμιτς, το πάρκο Ριζάρη, ο κήπος του πολεμικού μουσείου, του Βυζαντινού μουσείου, του Ωδείου, ο κήπος της Πινακοθήκης, του Ιδρύματος Ερευνών. Θα μπορούσε η περιοχή αυτή να αποκτήσει ενιαίο χαρακτήρα και λειτουργία μιας και διαμορφώνεται ένας μεγάλος χώρος με πνευματικές και πολιτιστικές λειτουργίες σε συνεχή κίνηση. Τέλος το πράσινο δεν διαχειρίζεται έτσι ώστε να οδηγεί σε πιο καθαρό, πιο βιώσιμο, πιο ασφαλές περιβάλλον.
Πολιτική σχεδιασμού και διαχείρισης των γραμμικών πάρκων-δικτύου πρασίνου
· Είναι αναγκαίο το στήσιμο ενός ενιαίου, υπερτοπικού, διαδημοτικού σχεδίου γενικής διάταξης ανάπτυξης και εξάπλωσης των χώρων και των δικτύων πρασίνου.
· Είναι απαραίτητη η Προστασία του γύρω ορεινού και αγροτικού τοπίου, η αύξηση της βιοποικιλότητας και των φυσικών στοιχείων μέσα στην πόλη.
· Η Δημιουργία τοπικών δικτύων και η σύνθεση ελεύθερων χώρων πρασίνου θα συντελέσει στην ανάπτυξη της τοπικής κοινωνίας ενισχύουν την έννοια της γειτονιάς.
· Ενίσχυση ιστορικού, πολιτιστικού, φυσικού τοπίου της πόλης.
· Η απόδοση ήπιων χρήσεων και λειτουργιών στα πάρκα, η κάλυψη πολλαπλών αναγκών με προσθήκη στοιχείων που ενισχύουν την ποικιλία, τις αντιθέσεις, τις αναφορές τα κάνουν πιο ελκυστικά.
· Τέλος επιβάλλεται ενιαίος φορέας και ενιαία λογική διαχείρισης των χώρων πρασίνου
 |
| φωτογραφία Helene Binet |
Η φωτο μας δείχνει με πόση μαεστρία ο Πικιώνης συνδέει το
λόφο του Φιλοπάππου και το λόφο της Ακρόπολης μέσω αυτού
του τριγώνου. Σε αυτά τα λίγα τετραγωνικά συνδέει αρμονικά
τόπους, εποχές, φυσικά περιβάλλοντα, ιστορία. Προσπάθησα να
τραβήξω την ίδια φωτογραφία σήμερα όμως λείπουν οι ίριδες, η
μηδική, το αμπέλι και ο Παρθενώνας δεν φαίνεται κρύβεται
πίσω από τις φυλλωσιές των δέντρων.
Χώροι της ευρύτερης περιοχής της Αθήνας, που προσφέρονται
για την δημιουργία δικτύων γραμμικών πάρκων είναι οι
παρακάτω:
· Θαλάσσιο μέτωπο
· Ρέμα Χαλανδρίου - Πικροδάφνης –Ποδονύφτη κ.α
· Ακάλυπτο μέρος του Κηφισού - Ιλισσού
· Διάφορα άλλα «μη καλυμμένα» ρέματα
· Σιδηροδρομικές γραμμές
· Αρχαιολογικοί χώροι
· Νησίδες, πεζοδρόμια και παράδρομοι μεγάλων οδικών αρτηριών
· Ιδιωτικοί κήποι – κήποι δημόσιων κτιρίων
Κατσουλάκος Λευτέρης Κατσογιάννη Σταυρούλα
γεωπόνος - μελετητής γεωπόνος - αρχιτέκτων τοπίου
· Ρέμα Χαλανδρίου - Πικροδάφνης –Ποδονύφτη κ.α
· Ακάλυπτο μέρος του Κηφισού - Ιλισσού
· Διάφορα άλλα «μη καλυμμένα» ρέματα
· Σιδηροδρομικές γραμμές
· Αρχαιολογικοί χώροι
· Νησίδες, πεζοδρόμια και παράδρομοι μεγάλων οδικών αρτηριών
· Ιδιωτικοί κήποι – κήποι δημόσιων κτιρίων
Κατσουλάκος Λευτέρης Κατσογιάννη Σταυρούλα
γεωπόνος - μελετητής γεωπόνος - αρχιτέκτων τοπίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου