 του Ε. Ζαγκλέ, περιβαλλοντολόγου και
της Μ. Ζαμπάρας, MSc. περιβαλλοντολόγου
Εισαγωγή
Το περιβάλλον και η προστασία του από τις καταστροφικές επιδράσεις της τεχνολογικής προόδου, της απρογραμμάτιστης οικονομικής ανάπτυξης και του σύγχρονου καταναλωτικού τρόπου ζωής αποτελεί αντικείμενο επιστημονικής επεξεργασίας, τόσο των θετικών επιστημών όσο και των κοινωνικών επιστημών αλλά και αντικείμενο νομικής ρύθμισης μέσω κανόνων δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου σε εθνικό και διακρατικό επίπεδο. Σκοπός του παρόντος κειμένου λοιπόν, είναι η ανάλυση και η περιγραφή της νομοθετικής οπτικής του περιβάλλοντος.
|
Πώς όμως αντιλαμβάνεται κανείς την έννοια «περιβάλλον»; Γενικά, ο όρος «περιβάλλον» χρησιμοποιείται για να υποδηλώσει τόσο ενότητες προσώπων που συνδέονται μεταξύ τους από το γεγονός ότι ανήκουν στην ίδια οικογένεια ή στον ίδιο επαγγελματικό κύκλο ή ακόμα αποτελούν μέλη της ίδιας κοινωνικής ομάδας, όσο και σύνολα αγαθών. Ενώ, ως πραγματικό περιβάλλον νοείται μόνο το φυσικό περιβάλλον, που σχηματίζεται από τα φυσικά αγαθά όπως το νερό, τη θάλασσα, τον αέρα, τη χλωρίδα και την πανίδα και γενικά ότι περιβάλλει τον άνθρωπο και έχει δημιουργηθεί χωρίς την παρέμβασή του. Βέβαια πολλές φορές παρατηρείται μια πλήρης γενίκευση που καταλήγει στο συμπέρασμα ότι όλα είναι περιβάλλον. Εν κατακλείδι όμως, «περιβάλλον» με την ευρύτερη έννοια νοείται το σύνολο των ανθρώπων που διέπουν μία ομάδα, μία κοινωνία, ενώ με τη στενή έννοια εννοείται το φυσικό περιβάλλον.
Το περιβάλλον λοιπόν, τα τελευταία χρόνια έχει υποστεί τεράστιες φθορές και αλλοιώσεις από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες, με μία από τις σοβαρότερες επιπτώσεις τη «ρύπανση του περιβάλλοντος». «Ρύπανση», σύμφωνα με την οδηγία 2008/1/ΕΚ είναι η άμεση ή έμμεση εισαγωγή στην ατμόσφαιρα, το νερό ή το έδαφος, ως αποτέλεσμα ανθρώπινης δραστηριότητας, ουσιών (ρύπων), κραδασμών, θερμότητας ή θορύβου που ενδέχεται να θίξουν την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον, να υποβαθμίσουν υλικά αγαθά, να παραβλάψουν ή να εμποδίσουν την ψυχαγωγική λειτουργία καθώς και τις άλλες νόμιμες χρήσεις του περιβάλλοντος. Οι ευρωπαϊκές οδηγίες και οι νομοθετικές δράσεις και πολιτικές περιβάλλοντος στοχεύουν στην αποφυγή ρύπανσης περιβάλλοντος και τη μείωση της ήδη υπάρχουσας για την προστασία του περιβάλλοντος και κατά επέκταση την ανθρώπινη υγεία.
Το περιβάλλον λοιπόν, τα τελευταία χρόνια έχει υποστεί τεράστιες φθορές και αλλοιώσεις από τις ανθρωπογενείς δραστηριότητες, με μία από τις σοβαρότερες επιπτώσεις τη «ρύπανση του περιβάλλοντος». «Ρύπανση», σύμφωνα με την οδηγία 2008/1/ΕΚ είναι η άμεση ή έμμεση εισαγωγή στην ατμόσφαιρα, το νερό ή το έδαφος, ως αποτέλεσμα ανθρώπινης δραστηριότητας, ουσιών (ρύπων), κραδασμών, θερμότητας ή θορύβου που ενδέχεται να θίξουν την ανθρώπινη υγεία ή το περιβάλλον, να υποβαθμίσουν υλικά αγαθά, να παραβλάψουν ή να εμποδίσουν την ψυχαγωγική λειτουργία καθώς και τις άλλες νόμιμες χρήσεις του περιβάλλοντος. Οι ευρωπαϊκές οδηγίες και οι νομοθετικές δράσεις και πολιτικές περιβάλλοντος στοχεύουν στην αποφυγή ρύπανσης περιβάλλοντος και τη μείωση της ήδη υπάρχουσας για την προστασία του περιβάλλοντος και κατά επέκταση την ανθρώπινη υγεία.
Ορισμός, βασικές αρχές και έννοιες του δικαίου περιβάλλοντος
Ως δίκαιο περιβάλλοντος θεσμοθετείται το σύνολο των κανόνων δικαίου, των διατάξεων, οι οποίες οριοθετούν την ανθρώπινη δράση, ατομική ή συλλογική και επιδιώκουν την επίτευξη ισορροπίας μεταξύ του φυσικού περιβάλλοντος και της ανθρώπινης και πολιτιστικής δραστηριότητας (Αιγινίτη Μ., 2009).
Είναι χαρακτηριστικό ότι το δίκαιο του περιβάλλοντος περιέχει έναν πολύπτυχο χαρακτήρα με τη συμμετοχή τομέων όπως η επιστήμη, η τεχνολογία, η έρευνα και η διδασκαλία. Η επιστήμη, με τη συνεχή έρευνα, είναι αυτή που τις περισσότερες φορές σχηματίζει και αναθεωρεί έννοιες του περιβάλλοντος και μετέπειτα το δίκαιο περιβάλλοντος κληρονομεί και οριοθετεί αυτές τις έννοιες. Η τεχνολογία ουσιαστικά είναι και η αιτία της σύγχρονης περιβαλλοντικής κρίσης αλλά για την εξυγίανση του περιβάλλοντος τις περισσότερες φορές η απάντηση και το εργαλείο είναι η ίδια η τεχνολογία. Σημαντικό ρόλο παίzει το δίκαιο περιβάλλοντος με την οριοθέτηση κανόνων και μεθόδων χρήσης της τεχνολογίας τόσο στην πρόληψη ρύπανσης όσο και στην αποκατάσταση ρύπανσης.
Το δίκαιο προστασίας περιβάλλοντος περιέχει γενικές αρχές και έννοιες, κανόνες που αποτυπώνουν βασικές αξίες και έχουν ένα ευρύ περιεχόμενο ώστε να δίνουν τις κατευθυντήριες γραμμές και να προωθούν περιβαλλοντικές δράσεις (Κουτούπα-Ρεγκάκου Ε., 2007).
Το δίκαιο προστασίας περιβάλλοντος περιέχει γενικές αρχές και έννοιες, κανόνες που αποτυπώνουν βασικές αξίες και έχουν ένα ευρύ περιεχόμενο ώστε να δίνουν τις κατευθυντήριες γραμμές και να προωθούν περιβαλλοντικές δράσεις (Κουτούπα-Ρεγκάκου Ε., 2007).
Ονομαστικά, μερικές από αυτές είναι η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης, η αρχή της φέρουσας ικανότητας, η αρχή της πρόληψης, η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», η αρχή του περιβαλλοντικού κεκτημένου. Είναι εμφανές ότι οι συγκεκριμένες αρχές σκοπεύουν όχι μόνο στην προστασία του περιβάλλοντος αλλά και στη δημιουργία περιβαλλοντικής συνείδησης. Για παράδειγμα, η αρχή της βιώσιμης ανάπτυξης καθιστά γνωστό στο κοινό την απαραίτητη συμβίωση και ισορροπία μεταξύ της οικονομίας, της κοινωνίας και του περιβάλλοντος για την επιβίωση των μελλοντικών γενεών. Με την επιβολή στους επιχειρηματίες της αρχής «ο ρυπαίνων πληρώνει» τούς καθιστά υπεύθυνους στις επιχειρήσεις τους να ενσωματώνουν φιλοπεριβαλλοντικό χαρακτήρα.
Ωστόσο οι νόμοι και οι αρχές του δικαίου δεν αρκούν για την αποτελεσματική προστασία του περιβάλλοντος. Ούτε σε καμιά περίπτωση μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος αυτός μόνο με τη δράση των διοικητικών αρχών. Στον τομέα αυτό η ενεργητική συμμετοχή των πολιτών κρίνεται επιτακτικά αναγκαία. Η συμμετοχή των πολιτών στο πλαίσιο της εφαρμογής της νομοθεσίας για την προστασία του περιβάλλοντος αναγνωρίζεται από το δίκαιο και έτσι η έννοια της οικολογικής συνείδησης αποκτά και νομική έκφραση (Μενουδάκος Κ., 1997).
Η ιστορική εξέλιξη του δικαίου Περιβάλλοντος στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα το πρόβλημα της ρύπανσης του περιβάλλοντος άρχισε να εμφανίζεται τη δεκαετία του 1960, χωρίς όμως να δοθεί η δέουσα σημασία από την πλευρά της πολιτείας. Ορόσημο για την Ελλάδα στο θέμα προστασίας του περιβάλλοντος υπήρξε το 1975 με την ψήφιση του ισχύοντος Συντάγματος (όπως τροποποιήθηκε το 1986 και το 2001), το οποίο με το άρθρα 24 καθιέρωσε για πρώτη φορά στη συνταγματική ιστορία της χώρας την άμεση συνταγματική προστασία του περιβάλλοντος στην ευρεία του μορφή. Σύμφωνα με το άρθρο 24, η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας.
Το γεγονός αυτό, φέρνει την Ελλάδα στην πρωτοπορία της συνταγματικής προστασίας του περιβάλλοντος ανάμεσα στα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ενώσης. Μέχρι τότε συνταγματικής προστασίας έχαιρε μόνον η ανθρώπινη ζωή με το άρθρο 13 του Συντάγματος του 1952 και το άρθρο 7 του Συντάγματος του 1927 και επομένως μόνο έμμεσα η προστασία του περιβάλλοντος σχετιζόταν με την προστασία της ζωής του ανθρώπου, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με ένα ισορροπημένο φυσικό περιβάλλον.
Πριν από την ημερομηνία ορόσημο του 1975, δεν υπήρχε συγκροτημένο πλαίσιο απο πλευράς κράτους και μόνο η ιδιωτική πρωτοβουλία πρωτοστάτησε στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος από την εποχή του μεσοπολέμου. Το 1938 ιδρύθηκε η Φιλοδασική Ένωση Αθηνών με τον α.ν. 12.476/1938. Επίσης, αμέσως μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου πάρθηκαν οι πρώτες πρωτοβουλίες μέσω του Τεχνικού Επιμελητηρίου, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος. Το 1957 συνήλθε στην Αθήνα η Επιτροπή για την προστασία του Εθνικού Τοπίου, η οποία συγκρότησε μόνιμο συλλογικό όργανο με την ονομασία "Κοσμητεία Εθνικού Τοπίου και Πόλεων", το οποίο, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, "... είναι απαλλαγμένο από κάθε εξάρτηση πολιτική ή κρατική... και από κάθε ιδιωτικό συμφέρον".
Το 1974 η Ακαδημία Αθηνών εξέδωσε Γενική Διακήρυξη για τη ρύπανση και τη μόλυνση του περιβάλλοντος, την αλλοίωση του φυσικού τοπίου και την προστασία των ιστορικών χώρων και των αρχαιοτήτων (Καρακώστας Ι., 2006).
Ο ν. 1650/1986 για την προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί το βασικό κείμενο της εθνικής μας νομοθεσίας, που εξειδικεύει τις επιταγές του Συντάγματος. Εκεί ορίζονται μεταξύ των στόχων «η διασφάλιση της ανανέωσης των φυσικών πόρων και η ορθολογική αξιοποίηση των μη ανανεώσιμων πόρων», όπως και «η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας των φυσικών οικοσυστημάτων και η διασφάλιση της αναπαραγωγικής τους ικανότητας». Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται μέτρα για την προστασία της εγχώριας χλωρίδας και πανίδας, αλλά και για τη διαχείριση φυσικών πόρων. Οι ν. 743/1977 για το θαλάσσιο περιβάλλον και 998/1979 για την προστασία των δασών καλύπτουν επίσης θέματα διαχείρισης βιολογικών πόρων.
Από το 1991 λειτουργεί στη Θεσσαλονίκη το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων ως επιστημονικός αυτόνομος οργανισμός του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή. Σοβαρό βήμα για την προστασία του περιβάλλοντος, κυρίως του πολιτιστικού, καλείται να διαδραματίσει και το "Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού", το οποίο ιδρύθηκε ως ν.π.ι.δ. (ν. 2026/1992).
Ιδιαίτερα κομβική είναι και η συμβολή του Συμβουλίου Επικρατείας στην όλη εξέλιξη του δικαίου περιβάλλοντος στην χώρα μας. Το Ε' Τμήμα του ΣτΕ έχει καταστεί κύριος θεματοφύλακας του περιβάλλοντος και με τη νομολογία του επιδιώκει να διαμορφώσει περιβαλλοντική συνείδηση τόσο στους πολίτες, όσο και στην δημοσία διοίκηση. Λειτουργεί από το 1992 και είναι επιφορτισμένο με την εκδίκαση διαφορών, που σχετίζονται με θέματα φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, όπως τα δάση, η πανίδα, η χλωρίδα, οι αιγιαλοί, τα μνημεία, οι αρχαιότητες, οι παραδοσιακοί οικισμοί και γενικότερα η βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας.
Το πρόβλημα του περιβάλλοντος που είναι κατ' εξοχήν πρόβλημα παιδείας, μέσω της οποίας θα δημιουργηθεί η περιβαλλοντική συνείδηση στους πολίτες, παραμελήθηκε από τη βασική εκπαίδευση, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια της εμφάνισης του. Μόλις στη δεκαετία του 1980 σημειώνεται σημαντική πρόοδος στην επιστημονική έρευνα για το περιβάλλον και τα προβλήματα του, και διαπιστώνεται η επιτακτική ανάγκη προστασίας του. Θέματα περιβάλλοντος αποτελούν ήδη κύριο αντικείμενο έρευνας στο Τμήμα Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, που εδρεύει στην Μυτιλήνη, στα Τμήματα Μηχανικών Περιβάλλοντος της Πολυτεχνικής Σχολής Ξάνθης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και στο αντίστοιχο Τμήμα της Πολυτεχνικής Σχολής Κρήτης, που εδρεύει στα Χανιά.
Συμπεράσματα
Μελετώντας κανείς τις εθνικές και ευρωπαϊκές διατάξεις, εύκολα αντιλαμβάνεται ότι οι νομικές ρυθμίσεις για την προστασία του περιβάλλοντος δεν αποτελούν τμήμα γενικότερων κειμένων για το περιβάλλον αλλά αντίθετα συγκροτούν κείμενα τα οποία ενσωματώνουν γενικότερα περιβαλλοντικά και άλλα θέματα (ανάπτυξη, βιοτεχνολογία, χωροταξία, ενέργεια, τουρισμό, μεταφορές, διαχείριση αποβλήτων κ.λπ.). Κάτι τέτοιο πρέπει να ληφθεί υπόψη ως θετικό γιατί αναγνωρίζεται σε θεσμικό επίπεδο η διάχυτη οικολογική αλληλεξάρτηση καθώς και η αναγκαιότητα για σφαιρική αντιμετώπιση του προβλήματος.
Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι πέρα από τις προσπάθειες της πολιτείας και του κράτους με τη θεσμοθέτηση νόμων είναι ανάγκη να συνεισφέρουν στην περιβαλλοντική εξυγίανση όλοι οι πολίτες. Είναι ανάγκη η περιβαλλοντική εκπαίδευση να εισέρθει όχι μόνο στα σχολεία αλλά στην καθημερινότητά μας. Η περιβαλλοντική παιδεία θα καλλιεργήσει νέα καλλιεργημένα σε περιβαλλοντικά θέματα άτομα με περιβαλλοντική συνείδηση και κατά επέκταση πρακτική και συμπεριφορά. Η περιβαλλοντική ισορροπία μάς οδηγεί σε αρμονία με την κοινωνία και τον πολιτισμό αλλά και σε οικονομική ανάπτυξη. Πρέπει να διαγραφεί από τον νου των ανθρώπων ότι οι φιλοπεριβαλλοντικές στάσεις οδηγούν την οικονομία πίσω. Στόχος είναι λοιπόν, η χρήση και η εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος με βιώσιμο τρόπο και η εξυγίανσή του να στοχεύει στη βελτίωση του ίδιου του οικοσυστήματος, στη βελτίωση της οικονομικής αποδοτικότητας και στη βελτίωση της κοινωνικής μας ζωής.
Στην Ελλάδα το πρόβλημα της ρύπανσης του περιβάλλοντος άρχισε να εμφανίζεται τη δεκαετία του 1960, χωρίς όμως να δοθεί η δέουσα σημασία από την πλευρά της πολιτείας. Ορόσημο για την Ελλάδα στο θέμα προστασίας του περιβάλλοντος υπήρξε το 1975 με την ψήφιση του ισχύοντος Συντάγματος (όπως τροποποιήθηκε το 1986 και το 2001), το οποίο με το άρθρα 24 καθιέρωσε για πρώτη φορά στη συνταγματική ιστορία της χώρας την άμεση συνταγματική προστασία του περιβάλλοντος στην ευρεία του μορφή. Σύμφωνα με το άρθρο 24, η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος αποτελεί υποχρέωση του Κράτους και δικαίωμα του καθενός. Για τη διαφύλαξή του το Κράτος έχει υποχρέωση να παίρνει ιδιαίτερα προληπτικά ή κατασταλτικά μέτρα στο πλαίσιο της αρχής της αειφορίας.
Το γεγονός αυτό, φέρνει την Ελλάδα στην πρωτοπορία της συνταγματικής προστασίας του περιβάλλοντος ανάμεσα στα κράτη - μέλη της Ευρωπαϊκής Ενώσης. Μέχρι τότε συνταγματικής προστασίας έχαιρε μόνον η ανθρώπινη ζωή με το άρθρο 13 του Συντάγματος του 1952 και το άρθρο 7 του Συντάγματος του 1927 και επομένως μόνο έμμεσα η προστασία του περιβάλλοντος σχετιζόταν με την προστασία της ζωής του ανθρώπου, η οποία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με ένα ισορροπημένο φυσικό περιβάλλον.
Πριν από την ημερομηνία ορόσημο του 1975, δεν υπήρχε συγκροτημένο πλαίσιο απο πλευράς κράτους και μόνο η ιδιωτική πρωτοβουλία πρωτοστάτησε στον τομέα της προστασίας του περιβάλλοντος από την εποχή του μεσοπολέμου. Το 1938 ιδρύθηκε η Φιλοδασική Ένωση Αθηνών με τον α.ν. 12.476/1938. Επίσης, αμέσως μετά τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου πάρθηκαν οι πρώτες πρωτοβουλίες μέσω του Τεχνικού Επιμελητηρίου, με στόχο την προστασία του περιβάλλοντος. Το 1957 συνήλθε στην Αθήνα η Επιτροπή για την προστασία του Εθνικού Τοπίου, η οποία συγκρότησε μόνιμο συλλογικό όργανο με την ονομασία "Κοσμητεία Εθνικού Τοπίου και Πόλεων", το οποίο, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε, "... είναι απαλλαγμένο από κάθε εξάρτηση πολιτική ή κρατική... και από κάθε ιδιωτικό συμφέρον".
Το 1974 η Ακαδημία Αθηνών εξέδωσε Γενική Διακήρυξη για τη ρύπανση και τη μόλυνση του περιβάλλοντος, την αλλοίωση του φυσικού τοπίου και την προστασία των ιστορικών χώρων και των αρχαιοτήτων (Καρακώστας Ι., 2006).
Ο ν. 1650/1986 για την προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί το βασικό κείμενο της εθνικής μας νομοθεσίας, που εξειδικεύει τις επιταγές του Συντάγματος. Εκεί ορίζονται μεταξύ των στόχων «η διασφάλιση της ανανέωσης των φυσικών πόρων και η ορθολογική αξιοποίηση των μη ανανεώσιμων πόρων», όπως και «η διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας των φυσικών οικοσυστημάτων και η διασφάλιση της αναπαραγωγικής τους ικανότητας». Στο πλαίσιο αυτό περιλαμβάνονται μέτρα για την προστασία της εγχώριας χλωρίδας και πανίδας, αλλά και για τη διαχείριση φυσικών πόρων. Οι ν. 743/1977 για το θαλάσσιο περιβάλλον και 998/1979 για την προστασία των δασών καλύπτουν επίσης θέματα διαχείρισης βιολογικών πόρων.
Από το 1991 λειτουργεί στη Θεσσαλονίκη το Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων - Υγροτόπων ως επιστημονικός αυτόνομος οργανισμός του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Γουλανδρή. Σοβαρό βήμα για την προστασία του περιβάλλοντος, κυρίως του πολιτιστικού, καλείται να διαδραματίσει και το "Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτισμού", το οποίο ιδρύθηκε ως ν.π.ι.δ. (ν. 2026/1992).
Ιδιαίτερα κομβική είναι και η συμβολή του Συμβουλίου Επικρατείας στην όλη εξέλιξη του δικαίου περιβάλλοντος στην χώρα μας. Το Ε' Τμήμα του ΣτΕ έχει καταστεί κύριος θεματοφύλακας του περιβάλλοντος και με τη νομολογία του επιδιώκει να διαμορφώσει περιβαλλοντική συνείδηση τόσο στους πολίτες, όσο και στην δημοσία διοίκηση. Λειτουργεί από το 1992 και είναι επιφορτισμένο με την εκδίκαση διαφορών, που σχετίζονται με θέματα φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, όπως τα δάση, η πανίδα, η χλωρίδα, οι αιγιαλοί, τα μνημεία, οι αρχαιότητες, οι παραδοσιακοί οικισμοί και γενικότερα η βιώσιμη ανάπτυξη της χώρας.
Το πρόβλημα του περιβάλλοντος που είναι κατ' εξοχήν πρόβλημα παιδείας, μέσω της οποίας θα δημιουργηθεί η περιβαλλοντική συνείδηση στους πολίτες, παραμελήθηκε από τη βασική εκπαίδευση, τουλάχιστον τα πρώτα χρόνια της εμφάνισης του. Μόλις στη δεκαετία του 1980 σημειώνεται σημαντική πρόοδος στην επιστημονική έρευνα για το περιβάλλον και τα προβλήματα του, και διαπιστώνεται η επιτακτική ανάγκη προστασίας του. Θέματα περιβάλλοντος αποτελούν ήδη κύριο αντικείμενο έρευνας στο Τμήμα Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου, που εδρεύει στην Μυτιλήνη, στα Τμήματα Μηχανικών Περιβάλλοντος της Πολυτεχνικής Σχολής Ξάνθης του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης και στο αντίστοιχο Τμήμα της Πολυτεχνικής Σχολής Κρήτης, που εδρεύει στα Χανιά.
Συμπεράσματα
Μελετώντας κανείς τις εθνικές και ευρωπαϊκές διατάξεις, εύκολα αντιλαμβάνεται ότι οι νομικές ρυθμίσεις για την προστασία του περιβάλλοντος δεν αποτελούν τμήμα γενικότερων κειμένων για το περιβάλλον αλλά αντίθετα συγκροτούν κείμενα τα οποία ενσωματώνουν γενικότερα περιβαλλοντικά και άλλα θέματα (ανάπτυξη, βιοτεχνολογία, χωροταξία, ενέργεια, τουρισμό, μεταφορές, διαχείριση αποβλήτων κ.λπ.). Κάτι τέτοιο πρέπει να ληφθεί υπόψη ως θετικό γιατί αναγνωρίζεται σε θεσμικό επίπεδο η διάχυτη οικολογική αλληλεξάρτηση καθώς και η αναγκαιότητα για σφαιρική αντιμετώπιση του προβλήματος.
Τέλος, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι πέρα από τις προσπάθειες της πολιτείας και του κράτους με τη θεσμοθέτηση νόμων είναι ανάγκη να συνεισφέρουν στην περιβαλλοντική εξυγίανση όλοι οι πολίτες. Είναι ανάγκη η περιβαλλοντική εκπαίδευση να εισέρθει όχι μόνο στα σχολεία αλλά στην καθημερινότητά μας. Η περιβαλλοντική παιδεία θα καλλιεργήσει νέα καλλιεργημένα σε περιβαλλοντικά θέματα άτομα με περιβαλλοντική συνείδηση και κατά επέκταση πρακτική και συμπεριφορά. Η περιβαλλοντική ισορροπία μάς οδηγεί σε αρμονία με την κοινωνία και τον πολιτισμό αλλά και σε οικονομική ανάπτυξη. Πρέπει να διαγραφεί από τον νου των ανθρώπων ότι οι φιλοπεριβαλλοντικές στάσεις οδηγούν την οικονομία πίσω. Στόχος είναι λοιπόν, η χρήση και η εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος με βιώσιμο τρόπο και η εξυγίανσή του να στοχεύει στη βελτίωση του ίδιου του οικοσυστήματος, στη βελτίωση της οικονομικής αποδοτικότητας και στη βελτίωση της κοινωνικής μας ζωής.
ΕΠΙΛΕΓΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
• Αιγινίτη Μ., 2009, Χρηματοοικονομική λογιστική και περιβαλλοντισμός: Διερεύνηση της χρηματοοικονομικής αποτύπωσης περιβαλλοντικών πληροφοριών και μέτρηση της επίδοσης των εισηγμένων επιχειρήσεων στο Χ.Α.Α., Μεταπτυχιακή εργασία, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Οικονομική Επιστήμη, Πάτρα.
• Καρακώστας Κ., Ιωάννης, 2006, Περιβάλλον και Δίκαιο, Εκδόσεις. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Δεύτερη Έκδοση, Αθήνα.
• Κουτούπα-Ρεγκάκου Ευαγγελία, 2007, Δίκαιο του περιβάλλοντος, Εκδόσεις Σακκούλα, Β΄Εκδοση Επαυξημένη, Αθήνα.
• Λαζαρέτου, Θ., 1994, Οδηγός για την έννομη προστασία της φύσης. Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων- Υγροτόπων.
• Μενουδάκος, Κ., 1997, Προστασία του περιβάλλοντος στο Ελληνικό δημόσιο δίκαιο , η συμβολή της νομολογίας του συμβουλίου της επικρατείας, διαθέσιμο στο Error! Hyperlink reference not valid..
• Ν. 1650/86 [ΦΕΚ 160/Α/16-10-86], Για την προστασία του περιβάλλοντος.
• Παναγόπουλος, Ι., Θεόδωρος., 2004, Δίκαιο περιβάλλοντος, Εκδόσεις Σταμούλη Α.Ε, Δ έκδοση Αναθεωρημένη- Συμπληρωμένη, Αθήνα.
• Υπουργείο Ανάπτυξης, Διεύθυνση Υδατικού Δυναμικού και Φυσικών Πόρων, 2003, Σχέδιο Προγράμματος διαχείρισης των υδατικών πόρων της χώρας, Εκπόνηση: ΥΠΑΝ, ΕΜΠ, ΙΓΜΕ, ΚΕΠΕ, Αθήνα.
• Καρακώστας Κ., Ιωάννης, 2006, Περιβάλλον και Δίκαιο, Εκδόσεις. Αντ. Ν. Σάκκουλα, Δεύτερη Έκδοση, Αθήνα.
• Κουτούπα-Ρεγκάκου Ευαγγελία, 2007, Δίκαιο του περιβάλλοντος, Εκδόσεις Σακκούλα, Β΄Εκδοση Επαυξημένη, Αθήνα.
• Λαζαρέτου, Θ., 1994, Οδηγός για την έννομη προστασία της φύσης. Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας. Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων- Υγροτόπων.
• Μενουδάκος, Κ., 1997, Προστασία του περιβάλλοντος στο Ελληνικό δημόσιο δίκαιο , η συμβολή της νομολογίας του συμβουλίου της επικρατείας, διαθέσιμο στο Error! Hyperlink reference not valid..
• Ν. 1650/86 [ΦΕΚ 160/Α/16-10-86], Για την προστασία του περιβάλλοντος.
• Παναγόπουλος, Ι., Θεόδωρος., 2004, Δίκαιο περιβάλλοντος, Εκδόσεις Σταμούλη Α.Ε, Δ έκδοση Αναθεωρημένη- Συμπληρωμένη, Αθήνα.
• Υπουργείο Ανάπτυξης, Διεύθυνση Υδατικού Δυναμικού και Φυσικών Πόρων, 2003, Σχέδιο Προγράμματος διαχείρισης των υδατικών πόρων της χώρας, Εκπόνηση: ΥΠΑΝ, ΕΜΠ, ΙΓΜΕ, ΚΕΠΕ, Αθήνα.
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ
• http://eurlex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32008L0001:EL:NOT
• http://www.arthro24.gr/portal/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CE%BA%CE%AE
• http://portal.tee.gr/portal/page/portal/SCIENTIFIC_WORK/anasigr/nomothesia
• http://www.arthro24.gr/portal/%CE%B1%CF%81%CF%87%CE%B9%CE%BA%CE%AE
• http://portal.tee.gr/portal/page/portal/SCIENTIFIC_WORK/anasigr/nomothesia
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου