Τετάρτη 16 Μαρτίου 2016

Όταν ο Ληθαίος έπνιξε 400 ανθρώπους

 
Lithaios
 
Τρίκαλα και Ληθαίος είναι ταυτόσημα και πορεύονται πλάι-πλάι και από κοινού το περιβαλλοντικό, αισθητικό και γεωγραφικό τους πεπρωμένο.

Αυτός ο νοήμων και ευφυέστατος πολεοδομικός σχεδιασμός, καθόλα αναγκαίος και προωθημένος για την εποχή εκείνη, εγκυμονούσε και πολλούς κινδύνους που αν δεν λαμβάνονταν έγκαιρα προληπτικά μέτρα για την προστασία της πόλης, αργά η γρήγορα, με ακραία καιρικά φαινόμενα, θα εμφανίζονταν και θα εκδηλώνονταν ανεπιθύμητες καταστάσεις με πολύ δυσμενείς επιπτώσεις.

Η δίαιτα συμπεριφοράς τέτοιου ελκυστικού, προσιτού και συνάμα απρόβλεπτου φυσικού στοιχείου στο κέντρο μιας πόλης, εξ ορισμού προδιαγράφει θετικές ενέργειες λόγω των πολλών πλεονεκτημάτων που έχει, αλλά και αρνητικές και επιβλαβείς παρενέργειες λόγω των ρυπογόνων καταστάσεων και κυρίως των κυμαινόμενων παροχών και των πιθανών πλημμυρών ως συνέπεια των απρόβλεπτων καιρικών φαινομένων και των βροχομετρικών εντάσεων που τα συνοδεύουν.

Και πράγματι πολύ γρήγορα και νομοτελειακά, σε απρόβλεπτο χρόνο, συνέβη το τραγικά απευκταίο και ανεπιθύμητο.

Ύστερα από μερικές προειδοποιήσεις κατά τα τέλη του 19ου αιώνα, που ατυχώς δεν ελήφθησαν υπόψη, η μεγαλύτερη και καταστρεπτικότερη πλημμύρα του Ληθαίου ποταμού συνέβη τον Ιούνιο του 1907, με πολλά θύματα και ζημιές, συγκλόνισε το πανελλήνιο και κατέδειξε ότι η αστική ενσωμάτωση του ποταμού προϋποθέτει πρωτίστως την άρση πιθανών εμποδίων ομαλούς ροής και την κατεπείγουσα κατασκευή των αναγκαίων τεχνικών αντιπλημμυρικών έργων.

Ακολουθεί η περιγραφή του πλημμυρικού φαινομένου από τον Γιάννη Μπαντέκα, όπως δημοσιεύθηκε στο trikalaenimerosi.gr:

«Ήταν μια ζεστή μέρα (Δευτέρα) σε μια περίοδο ανομβρίας (είχαν προηγηθεί θρησκευτικές λιτανείες για να βρέξει) και μόλις είχε λήξει το εβδομαδιαίο «παζάρι» της πόλης.

Η σφοδρή καταιγίδα άρχισε περί τις 16:00 (το απόγευμα) και είχε εντυπωσιακά τοπικό χαρακτήρα (έβρεξε σχεδόν μόνο στα όρια της υδρογραφικής λεκάνης του Ληθαίου ποταμού & σε κάποιες γειτονικές περιοχές) και κράτησε μέχρι περίπου στις 23:00.

Τα αποτελέσματα ήταν τρομακτικά: Ένα τεράστιο «κύμα» σάρωσε την πόλη, (σύμφωνα με μαρτυρίες υπήρξε και ταυτόχρονο μικρότερο «κύμα» από τον Αγιαμονιώτη ποταμό) αφού προηγουμένως είχε σαρώσει (κυριολεκτικά) όλα τα χωριά που βρίσκονται κατά μήκος της κοίτης του Ληθαίου (στο ανατολικό περιθώριο της Δυτικής Θεσσαλίας) και όχι μόνο.

Άφησε πίσω του αδιευκρίνιστο αριθμό θυμάτων (ο επίσημος κατάλογος των καταμετρημένων αναφέρει περί τους 100-150, αλλά λαμβάνοντας υπόψην τις λίστες των αγνοουμένων και εξαφανισθέντων, τα θύματα ενδεχομένως ξεπερνούν τους 400! –ορισμένοι κάνουν λόγο για 600!!), χιλιάδες άστεγους (1200-2000 οικίες κατέρρευσαν ολοσχερώς μέσα στην πόλη), πλήθος νεκρών ζώων και ολοσχερή καταστροφή της γεωργικής & κτηνοτροφικής παραγωγής των χωριών στις όχθες του ποταμού (Σπαθάδες, Βασιλική, Μικρό Κεφαλόβρυσο, Μεγάλο Κεφαλόβρυσο, Ράξα, Σωτήρα, Περδικοράχη, Ρίζωμα, Πατουλιά, Γλύνος, Νομή, Λόγγος, κ.α.).
 
Στα Τρίκαλα καταστράφηκαν όλες οι γέφυρες (πλην της κεντρικής), η συντριπτική πλειοψηφία των παλαιών πλίνθινων σπιτιών κατέρρευσε και οι κάτοικοι κατέφυγαν είτε στα υψώματα του Βαρουσίου, είτε σε μεγάλα πέτρινα σπίτια ευκατάστατων συμπολιτών –η κατάρρευση ορισμένων και από αυτά πρόσθεσε δεκάδες θύματα στον κατάλογο) ενώ τις επόμενες ημέρες επικρατούσε μια απερίγραπτα εφιαλτική κατάσταση: δυσοσμία από το πλήθος των πτωμάτων (ανθρώπων και ζώων) που βρίσκονταν είτε θαμμένα στη λάσπη και στα ερείπια είτε διάσπαρτα.., επιδημίες, έλλειψη διατροφής, πόσιμου νερού, κουνούπια, κλπ.

Η ολιγωρία της κρατικής μηχανής ήταν χαρακτηριστική: Προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν την κατάσταση με επιτροπές εράνων, ενώ οι πλούσιοι της πόλης φρόντισαν να καταφύγουν στην γειτονική Καρδίτσα προκειμένου να αποφύγουν την συνδρομή (ο έρανος απέδωσε 5.000 δραχμές, ενώ 30.000 δραχμές έστειλε το κράτος)!

Χρειάστηκε να παρέλθει μια εβδομάδα για να αντιληφθεί η κεντρική διοίκηση το μέγεθος της καταστροφής (επίσκεψη υπουργού Καλογερόπουλου) ενώ προηγουμένως είχε απειληθεί κοινωνική έκρηξη και επίθεση σε δημόσια κτήρια, κλπ. Τις επόμενες ημέρες κατέφθασε και ο βασιλεύς Γεώργιος (φιλοξενούμενος του τσιφλικά Ζωγράφου στην Λαζαρίνα) αλλά έφυγε κακήν κακώς μην αντέχοντας την φρικτή κατάσταση που αντίκρισε…

Στα αίτια της καταστροφής –εκτός του πρωτοφανούς ύψους βροχής της καταιγίδας, συγκαταλέγονται αλόγιστες επεμβάσεις στην κοίτη του Ληθαίου, η ανεξέλεγκτη υλοτόμηση στα δάση της υδρογραφικής λεκάνης & η ύπαρξη ενός φράγματος σε κάποιον υδρόμυλο που οι κάτοικοι φρόντισαν να γκρεμίσουν αμέσως μετά την πλημμύρα.

Όλα τα παραπάνω θεωρούνται –δυστυχώς- επιτεύγματα του «βασιλείου της Ελλάδος» που είχε προσφάτως (1881) προσαρτήσει την Θεσσαλία (με το γνωστό καθεστώς των τσιφλικάδων και των ακτημόνων κολίγων), γιατί η οθωμανική διοίκηση προστάτευε «δια ροπάλου» τόσο τον ποταμό, όσο και τα δάση!

Στις κοινωνικές επιπτώσεις συμπεριλαμβάνεται η διόγκωση της μετανάστευσης που ερήμωσε τη Δυτική Θεσσαλία.

Μεταξύ των όσων εξωθήθηκαν σε μετανάστευση ήταν και ο 15χρονος τότε παππούς μου Γιάννης Μπαντέκας που παρέα με τον 17χρονο αδερφό του Ευθύμιο στις αρχές του Νοεμβρίου (1907) αποβιβάζονταν στα σκλαβοπάζαρα του Έλις Άιλαντ στην Νέα Υόρκη -με 15 δολάρια στην τσέπη…».
 
 
           http://dasarxeio.com/
 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου