Ο πολλαπλασιασμός των ορχιδέων

 

Οι ορχιδέες είναι από τα πιο δύσκολα φυτά στον πολλαπλασιασμό τους, ή έστω δυσκολότερα σε σχέση με άλλα καλλωπιστικά φυτά που έχουμε όλοι στον κήπο ή στο μπαλκόνι μας. Έτσι στις ορχιδέες δεν κυκλοφορούν φακελάκια με σπόρους ή σακουλίτσες με βολβούς που αν φυτευτούν απλά θα φυτρώσουν και θα ομορφύνουν τον χώρο μας με τα λουλούδια τους λίγο καιρό μετά.

Ο λόγος της δυσκολίας στον πολλαπλασιασμό των ορχιδέων σχετίζεται με το πως είναι οι σπόροι τους και με ποιον μηχανισμό φυτρώνουν. Για να καταλάβετε καλύτερα, θυμηθείτε απλά τις φακές που κάποια στιγμή φυτέψατε στο κυπελλάκι από γιαούρτι. Παρόλο που οι φακές είναι δικοτυλήδονο φυτό (ενώ οι ορχιδέες μονοκοτυλήδονα, όπως το γρασίδι ή το σιτάρι) ο μηχανισμός που συνήθως ακολουθείται όταν φυτρώνει ένα φυτό είναι ο εξής: Το έμβρυο (φύτρα/φυτάριο) περικλείεται σε ένα ενδοσπέρμιο και εξωτερικά υπάρχει το περισπέρμιο. Σε απλή γραφή το ενδοσπέρμιο είναι αποθηκευμένη τροφή ώστε το έμβρυο να τραφεί μέχρι να αναπτύξει τις δικές του ρίζες και φύλλα ώστε να απορροφά νερό και να φωτοσυνθέτει τροφή. Η διαφορά με τα ορχιδοειδή είναι πως πρακτικά δεν υπάρχει ενδοσπέρμιο στον σπόρο τους. Δεν υπάρχει λοιπόν αποθηκευμένη τροφή ώστε το έμβρυο να χρησιμοποιήσει μέχρι να αναπτυχθεί και να είναι ικανό να τρέφεται.

 

Οι σπόροι λοιπόν των ορχιδέων είναι μικροσκοπικοί, μιας και περιλαμβάνουν μόνο το έμβρυο και το περισπέρμιο, σαν κόκκοι σκόνης και παρά τον μεγάλο αριθμό σε κάθε κάψουλα (σε κάποια είδη πάνω από ένα εκατομμύριο) και την μεγάλη διασπορά τους με τον άνεμο, είναι δύσκολο να φυτρώσουν. Ελάχιστοι σπόροι καταφέρνουν να φυτρώσουν, αυτό συμβαίνει γιατί όλες οι ορχιδέες είναι ετεροτροφικές κατά τα πρώτα βήματα της ζωής τους (κάποιες παραμένουν ημιετεροτροφικές σε όλη την ζωή τους). Συγκεκριμένα είναι μυκοετεροτροφικές, πρέπει δηλαδή να βρουν διάφορες μυκόριζες και να δημιουργήσουν μια συμβιωτική σχέση. Το έμβρυο της ορχιδέας μέχρι να αναπτυχθεί λαμβάνει άνθρακες από τον μύκητα, ενώ όταν αναπτυχθεί φωτοσυνθέτει.

Για τους παραπάνω λόγους η αναπαραγωγή με σπόρους πρέπει να γίνει σε εργαστήριο. Οι σπόροι τοποθετούνται σε αποστειρωμένο περιβάλλον μαζί με θρεπτικό υπόστρωμα (άγαρ άγαρ), άνθρακα και πολλά άλλα θρεπτικά συστατικά και φυτρώνουν ασυμβιωτικά. Αντί δηλαδή να λαμβάνουν τροφή από την μυκόριζα, αυτή βρίσκεται διαθέσιμη στο θρεπτικό υπόστρωμα. Η τεχνική αυτή χρειάζεται εργαστήριο (αν και με εξαιρετική προσοχή και δυσκολία μπορεί να γίνει και στο οικιακό περιβάλλον).

Στο εμπόριο σήμερα η μέθοδος που ακολουθείται είναι αυτή της καλλιέργειας του μεριστήματος (meristem culture). Πρόκειται για εργαστηριακή εργασία που παράγει μαζικά πανομοιότυπα με το μητρικό φυτά, αν και κάποιες φόρμουλες με κυτοκίνες (ορμόνες ανάπτυξης φυτών) κυκλοφορούν στο εμπόριο (κυρίως στην Αμερική) με τον γενικό όρο keiki paste που αν εφαρμοστούν (ειδικότερα στις φαλαινόψις) δημιουργούν νέα φυτά σε ανενεργά “μάτια”.

Οι παραφυάδες ή γνωστότερες στον κόσμο των φίλων των ορχιδέων, κέικι είναι μικρά φυτά που αναπτύσσονται κυρίως κατά το μήκος του ανθοφόρου (από “μάτια”), αλλά και από το σώμα του φυτού ή από την βάση του ανάλογα με το είδος. Παρόλο που αυτή η μέθοδος μπορεί να προκληθεί με την χρήση κυτοκινών, γενικά καλό είναι να αποφεύγεται αν δεν είμαστε σίγουροι για την εξαιρετική κατάσταση του μητρικού φυτού. Η εμφάνισή του σε μια ορχιδέα χωρίς χορήγηση κάποιας ουσίας μπορεί να σημαίνει δύο μόνο πράγματα: α) το φυτό είναι σε πολύ καλή κατάσταση και πολλαπλασιάζεται ή β) το φυτό είναι σε εξαιρετικά κακή κατάσταση και προσπαθεί να επιβιώσει (πχ. μια φαλαινόψις με σαπισμένη καρδιά ή πολλές σάπιες ρίζες).
 

 

Αυτή η μέθοδος πολλαπλασιασμού είναι και η συνηθέστερη σε οικιακό περιβάλλον και η διαδικασία είναι πολύ εύκολη. Απλά όταν το κέικι έχει αναπτύξει 4-5 ρίζες μήκους 5 εκ. το κόβεται προσεκτικά από τον ανθοφόρο (με αποστειρωμένο εργαλείο) και το φυτεύεται σαν νεαρό φυτό. Εναλλακτικά θα πέσει μόνο του κάποια στιγμή αλλά θα συνεχίσει να αποδυναμώνει το μητρικό φυτό ή θα κινδυνεύει αν το μητρικό φυτό είναι θύμα κάποιας μόλυνσης.

 

Ένας ακόμη ευκολότερος τρόπος στο οικιακό περιβάλλον είναι ο διαχωρισμός. Εφαρμόζεται σε συμπόδια φυτά όπως πχ οι κατλέγιες, τα ονσίντιουμ, τα παφιοπέντιλουμ και τα κυμπίντιουμ. Απλά όταν το φυτό έχει μεγαλώσει αρκετά, το χωρίζεται κόβοντάς το σε δύο ή και περισσότερα τμήματα προσέχοντας κάθε ένα από αυτά να αποτελείται από τουλάχιστον 4 ψευδοβολβούς. Στην συνέχεια μεταφυτεύετε σε μια νέα γλάστρα με το υπόστρωμα της επιλογής σας. Μεγάλη προσοχή πρέπει να δοθεί στο εργαλείο (κατά προτίμηση κοφτερό μαχαίρι) που θα χρησιμοποιήσετε και την αποστείρωση του. Πολλοί καλλιεργητές βάζουν σκόνη κανέλας στην τομή μιας και έχει αντιμυκητιακή δράση σαν επιπλέον πρόληψη. Σε κάποια μονοπόδια φυτά, όπως πχ ρενανθέρες, ο διαχωρισμός γίνεται κόβοντας το ίδιο το φυτό στην μέση, καταπονεί όμως πολύ το φυτό.

Τέλος όσοι έχετε επισκεφτεί την ανθοκομική έκθεση της Κηφησιάς έχετε σίγουρα δει παλιούς ψευδοβολβούς σε κοφίνια. Σε ορχιδέες όπως τα κυμπίντιουμ και τα ονσίντιουμ, οι παλιοί ψευδοβολβοί που έχουν απανθίσει ή χάσει τα φύλλα τους, συνεχίζουν αν έχουν αποθηκευμένα θρεπτικά συστατικά και νερό αλλά και ενεργά μάτια στην βάση τους. Εάν παραμείνουν στο ρίζωμα του φυτού απλά σιγά-σιγά θα αποροφηθούν τα συστατικά αυτά για να συνεχίσει να μεγαλώνει το φυτό ευκολότερα. Αν τα απομακρύνετε και τα φυτεύσετε, θα φυτρώσει νέο φυτό από κάποιο ενεργό μάτι, θα χρειαστεί περίπου 3 χρόνια για να ανθίσει αλλά είναι μια πολύ εύκολη μέθοδος πολλαπλασιασμού. Επιπλέον η απομάκρυνση παλιών ψευδοβολβών συνηθίζεται τόσο για αισθητικούς λόγους όσο και για πρόληψη τυχόν σαπίσματος όσο θα αδιάζουν εκ των έσω για να τροφοδοτούν το φυτό.

 

Ασυμβιωτική σπορά, καλλιέργεια ιστού, κέικι, διαχωρισμός και παλιοί ψευδοβολβοί συμπληρώνουν τους 5 τρόπους πολλαπλασιασμού της ορχιδέας σας. Οι τρεις τελευταίοι μπορούν πολύ εύκολα να εφαρμοστούν στο σπίτι σας και με λίγη φροντίδα μπορείτε να πολλαπλασιάσετε τα φυτά σας ώστε να απολαμβάνετε περισσότερα λουλούδια ή να τα χαρίσετε σε φίλους.

πηγή: http://myorchid.gr/