Λέσβος. Η τοποθεσία του υγροβιότοπου του Κόλπου Καλλονής και οι υγρότοποι του (Μέρος Α')

                        Φωτό: Μιτελούδης Βασίλειος

 

 

 Τοποθεσία υγροβιότοπου Καλλονής
 

Στα νοτιοδυτικά της νήσου Λέσβου και στη βόρεια πλευρά του μεγαλύτερου κόλπου της, του κόλπου της Καλλονής, βρίσκεται ο υγροβιότοπος της Καλλονής. Ο Κόλπος είναι και ο ίδιος με ιδιόμορφη και ξεχωριστή περίπτωση υγρότοπου, με μέγιστο μήκος 22 χιλιόμετρα και πλάτος 10. Το εμβαδόν του υγροτόπου είναι περίπου 110 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Στη νότια πλευρά του, επικοινωνεί με το Αιγαίο Πέλαγος, μέσω ανοίγματος πλάτους 4 χιλιομέτρων.
Τον έλεγχο του υγροτόπου τον έχει η Νομαρχία Λέσβου και η περιοχή εκτείνεται στους δήμους Καλλονής (κοινότητες Αρίσβης, Δαφίων, Κεραμίου και Παρακοίλων), Αγίας Παρασκευής και Κοινοτήτων Άγρας, Λισβορίου, Βασιλικών και Πολιχνίτου.

 

Άποψη του υγροβιότοπου - αλυκών Καλλονής από τη βόρεια πλευρά
(κοντά στο χωριό Αγία Παρασκευή). Φωτό: Μιτελούδης Βασίλειος

Σήμερα, η λεκάνη απορροής των υγροτόπων της Καλλονής στη Λέσβο, καλύπτει το μεγαλύτερο τμήμα του νησιού στην κεντροδυτική του πλευρά και περιλαμβάνει ένα περίπλοκο οικοσύστημα από 22 σχετικά μικρούς σε έκταση υγρότοπους, (με εξαίρεση τη μεγάλη αλυκή της Καλλονής).
Οι 22 αυτοί υγρότοποι αποτελούν ένα μωσαϊκό από εκβολές μικρών ποταμών, μικρούς καλαμιώνες, αλίπεδα, δάση, ελαιώνες και καλλιέργειες. Η ποικιλία βλάστησης, είναι αναμενόμενο να προσελκύσει και ποικιλία ορνιθοπανίδας. Ειδικά για τη Λέσβο, η ποικιλία από σπάνια είδη πουλιών είναι ασυνήθιστα μεγάλη και δεν χαρακτηρίζεται τόσο από τους αριθμούς των πουλιών αυτών, όσο από την ποικιλία τους. Και πραγματικά, στους υγροτόπους της Λέσβου θα βρει κανείς πολλά είδη σπάνιων, απειλούμενων, ή απλά ασυνήθιστων για την Ελλάδα και την Ευρώπη πουλιών.



1. Εκβολές ποταμού Μάκαρα

Πρόκειται για μικρό εποχιακό σύστημα, εκβολή του ποταμού Μάκαρα, υφάλμυρης I φύσης. Έχει έκταση 2 στρ. περίπου και τροφοδοτείται από την παροχή του ποταμού Μάκαρα και από τη διείσδυση της θάλασσας.
Η παρόχθια βλάστηση της περιοχής χαρακτηρίζεται από αρμυρίκια, λυγαριές, νεροκάλαμα, πιες, βούρλα και σπάρτα. Στα ανάντι του ποταμού εμφανίζονται συστάδες ή μεμονωμένα άτομα πικροδάφνης. Αποτελεί ενδιαφέρουσα περιοχή κατά την εποχή της μετανάστευσης και το χειμώνα ως χώρος διατροφής και ανάπαυσης παρυδάτιων πουλιών. Είναι τακτικός χώρος διατροφής του Μαυροπελαργού, ενώ στην παραλία αναπαράγονται Ποταμοσφυριχτές.

 

 

Ποταμοσφυριχτής (Πηγή)

 

Είναι η πλέον απομακρυσμένη και απομονωμένη υγροτοπική περιοχή της δυτικής πλευράς του Κόλπου. Η περιοχή μέχρι στιγμής υφίσταται ελάχιστη όχληση από την ανθρώπινη δραστηριότητα. Η περιοχή έχει μεγάλη αισθητική, αλλά και αρχαιολογική αξία, διότι υπάρχουν ολόγυρα διάσπαρτα αρχαία λείψανα που ορισμένα σώζονται σε καλή κατάσταση. Στις εκβολές υπάρχει εγκάρσια διάβαση αγροτικού δρόμου που διακόπτει την φυσική ροή του χειμάρρου. Έντονο είναι επίσης και το φαινόμενο της βόσκησης.

 

 

 

Καρδαμάς ποταμός - Υγρότοπος Περάντου Αποθήκας

 

        Μικρή λιμνοθάλασσα με υφάλμυρα νερά, έκτασης 138 στρ. που αναπτύσσεται στις εκβολές του ρέματος Κάρδαμα. Τροφοδοτείται κυρίως από θαλασσινό νερό.
Η λιμνοθάλασσα περιβάλλεται από αλμυρά λιβάδια (μεσογειακά αλίπεδα) με κυρίαρχη βλάστηση τα βούρλα. Στα αλίπεδα αναπαράγονται μερικά ζευγάρια Ποταμοσφυριχτές. Στην περιοχή έχουν παρατηρηθεί γλαρόνια, πάπιες και ερωδιοί. Τακτικός τόπος διατροφής και ανάπαυσης παρυδάτιων πουλιών κατά την εποχή της μετανάστευσης και το χειμώνα. Στο ποτάμι υπάρχουν ψάρια θαλάσσιας προέλευσης που αποτελούν πηγή τροφής για ερωδιούς, Πελαργούς και Μαυροπελαργούς.
Παρουσιάζει υψηλή αισθητική αξία και αρχαιολογική. Αποτελεί αξιόλογο χώρο οικοξενάγησης και περιβαλλοντικής εκπαίδευσης σε συνάρτηση και με τον αρχαιολογικό χώρο. Πρόσφατα παρουσιάσθηκε οικιστική ανάπτυξη (εξοχικές κατοικίες) σε τμήματα εφαπτόμενα του υγροτόπου. Μέσα από τον υγρότοπο διέρχονται καλώδια της ΔΕΗ σε ύψος που είναι δυνατό να προκαλέσει ατυχήματα σε διερχόμενα πουλιά (κυρίως ερωδιούς και πελαργούς). Στο αλίπεδο που δημιουργείται όταν ξηραίνεται η λιμνοθάλασσα διέρχονται οχήματα, άνθρωποι και οικιακά ζώα, τα οποία και ενοχλούν ή καταστρέφουν της φωλιές που φτιάχνει ο Ποταμοσφυριχτής.

 

Λιμνοθάλασσα Κούκουμος (Ακρωτήριο Κούκος)

Μικρή λιμνοθάλασσα, υφάλμυρης φάσης που έχει έκταση 25 στρ. Συντηρείται κύρια από τη διείσδυση του θαλασσινού νερού και τις βροχοπτώσεις της πεδινής έκτασης. Τροφοδοτείται επίσης από μικρό ρέμα το οποίο όμως έχει νερό περισσότερο το Χειμώνα και την Άνοιξη.
Περιμετρικά αναπτύσσεται στενή ζώνη αλμυρού έλους με χαρακτηριστική βλάστηση αρμυριθρών και κατά τόπους αναπτύσσονται αλμυρά λιβάδια (αλίπεδα) με κυρίαρχη βλάστηση τα βούρλα. Κοντά στη θάλασσα αναπτύσσεται στενή ζώνη Θαλάσσιων Φρύγανων. Στην περιοχή έχουν καταγραφεί γλαρόνια, πάπιες ερωδιοί, ενώ τακτικός επισκέπτης είναι ο Μαυροπελαργός. Στην ακτή αναπαράγονται Αμμοσφυριχτές.
Το συγκεκριμένο υγροτοπικό σύστημα έχει αντιπλημμυρική, επιστημονική και αισθητική αξία. Οι απειλές που δέχεται ο υγρότοπος αυτός είναι κυρίως από την πρόσφατη οικιστική ανάπτυξη (αγροικίες - εξοχικές κατοικίες) σε περιοχές κοντα στον υγρότοπο.

 

 

2. Υγρότοπος Λιμανάκι Παρακοίλων

 

 

Υγροτοπικό σύστημα με τη μορφή δέλτα, έκτασης 72 στρεμμάτων, το οποίο τροφοδοτείται κυρίως από την είσοδο του θαλάσσιου νερού. Τα νερά αυτού του υγροτόπου είναι αλμυρά.
Οι εκτάσεις επιφανειακού νερού περιβάλλονται από αλμυρά έλη, με χαρακτηριστική βλάστηση αρμυριθρών. Περιμετρικά των αλμυρών ελών αναπτύσσονται αλμυρά λιβάδια (αλίπεδα) με κυρίαρχη, βλάστηση, τα βούρλα. Είναι αξιόλογος υγρότοπος σε καλή φυσική κατάσταση και φιλοξενεί μικρό αριθμό υδρόβιων πουλιών.
Οι κύριοι κίνδυνοι του υγροτόπου είναι η περαιτέρω συρρίκνωση του από την επέκταση των καλλιεργειών και τα αυθαίρετα μπαζώματα, που προφανώς αποσκοπούν στην καταπάτηση τμήματος του.

 

 

 

Εκβολές Ποταμού Ταξιάρχη Παρακοίλων

Είναι ένας χείμαρρος που τροφοδοτείται με νερό από από πηγές που διατηρούν ροή σχεδόν όλο το χρόνο, χωρίς αυτό να είναι αισθητό στα κατώτερα τμήματα του ποταμού, λόγω της εκμετάλλευσης τους για άρδευση. Οι εκβολές του χειμάρρου έχουν υφάλμυρα νερά.
Κοντά στις εκβολές του χειμάρρου, αναπτύσσεται παρόχθια βλάστηση με κυρίαρχο είδος το σπάρτο, ενώ εμφανίζονται πλατάνια, ιτιές, πικροδάφνες, λυγαριές. Στα ανώτερα σημεία του ποταμού συμμετέχουν και είδη ειδικού ενδιαφέροντος, που χαρακτηρίζονται ως ασβεστόφοβα, όπως το Ροδόδεντρο. Υφάλμυροι καλαμιώνες με κυρίαρχα είδη τα νεροκάλαμα, αναπτύσσονται κατά μήκος της όχθης και των εκβολών. Εκατέρωθεν των εκβολών του ποταμού εκτείνονται αροτραίες καλλιέργειες, τμήματα των οποίων σε περιόδους έντονης βροχόπτωσης πλημμυρίζουν και χρησιμοποιούνται ως λιβάδια βόσκησης. Το όλο σύστημα περικλείεται από ελαιώνες.

 

Βραχοτσοπανάκος μια ζεστή μέρα (Πηγή)

Ενδιαφέρον κατά την εποχή της μετανάστευσης ως τόπος διατροφής και ανάπαυσης παρυδάτιων πουλιών. Φιλοξενεί τακτικά Μαυροπελαργούς, ερωδιούς, γλάρους και μικρό αριθμό υδρόβιων πουλιών. Στη ακτή αναπαράγονται Αμμοσφυριχτές.
Έχει ιστορική αξία λόγω της ύπαρξης πολλών μνημείων νεοτέρων χρόνων. Ο ποταμός αντιμετωπίζει μικρής κλίμακας απειλές από απόρριψη αστικών λυμάτων. Παρατηρείται πρόσφατη οικιστική ανάπτυξη (αγροικίες-εξοχικές κατοικίες) σε περιοχές που βρίσκονται κοντά στις ακτές του. Μέρος του υγρότοπου έχει δεσμευθεί για καλλιέργειες. Πολλοί βοσκοί φέρνουν τα πρόβατά τους για βόσκηση και πολλοί κυνηγοί δρούν στις εκβολές.

 

3. Έλος Παρακοίλων

 

 

Στο έλος του χωριού Παράκοιλα, συναντά κανείς εξαιρετικά μεγάλη ποικιλία φυτών:
Παρατηρούνται αρμυρίθρες, βούρλα, αρμυρίκια και νεροκάλαμα. Σημαντικός τόπος αναπαραγωγής του πουλιού "Καλαμοκανάς". Αποτελεί ένα από τα βασικά υγροτοπικό συστήματα της περιοχής με μεγάλη προσφορά κατά την μετανάστευση. Ενδεικτικά τα σημαντικότερα είδη ορνιθοπανίδας που έχουν παρατηρηθεί είναι: Νανοβουτηχτάρια, Αργυοοτσικνιάδες. Λευκοτσινκιόδες, Μαυροπελαρνοί, Πελαργοί, Χαλκόκοτες, Χουλιαρόπαπιες. Γερακίνες, Νερόκοτες, Φαλαρίδες, Καλαμοκανάδες, Κιρκιρί. Πορφυροτσικνιάδες Κρυπτοτσικνιάδες. Νυχτοκόρακες, κ.α.

 

 

 

Φαλαρίδες (Πηγή)

Έχει, επίσης, υψηλή χλωριδική ποικιλότητα, υψηλότατη αισθητική αξία, υψηλή επιστημονική και εκπαιδευτική αξία. Προστασία υδατικού δυναμικού της περιοχής. Ο υγρότοπος κατατεμαχίζεται από αγροτικό δρόμο που τον διασχίζει σε όλο το μήκος του. Έχουν υπάρξει απόπειρες επιχωματώσεων και συνολικής υποβάθμισης του υγροτόπου.

 

4. Εκβολές Ποταμιάς – Καραβούλια

 

 

Σε όλη την έκταση του υγροτόπου τα κυριότερα είδη βλάστησης είναι η ιτιά, πικροδάφνη, λυγαριά, πλάτανος, βούρλα, θαλάσσια φρύγανα και καλάμια. Σημαντική είναι εδώ και η παρουσία μικρού πληθυσμού Κρίνου της θάλασσας.
Στα ανώτερα τμήματα του ποταμού έχει καταγραφεί παρουσία Βίδρας. Σημαντικότατος βιότοπος για παρυδάτια και υδρόβια είδη τόσο την εποχή της μετανάστευσης όσο και το χειμώνα. Πολλά είδη πουλιών και μικρών τρωκτικών προτιμούν τα φυτά στις ακτές του για να φτιάξουν τις φωλιές τους. Τα γλυκά νερό είναι πολύ σημαντικά για τα αμφίβια και τις νεροχελώνες. Ενδεικτικά τα σημαντικότερα είδη ορνιθοπανΐδας που έχουν παρατηρηθεί στην περιοχή είναι: Νανοβουτηχτάρια, Αργυροτσικνιάδες. Λευκοτσινκιάδες, Νεροπουλάδες. Μαυροπελοργοί, Πελαργοί, Χαλκόκοτες. Γερακίνες. Σαίνια. Αλκυόνες. Νερόκοτες, Φαλαρίδες. Καλομοκανάδες, γλάροι, κ.α..
Ο υγρότοπος αυτός έχει μεγάλη αισθητική, επιστημονική, εκπαιδευτική και οικοτουριστική αξία.

 

 

 

5. Εκβολές ποταμού «Εννιά καμάρες»

 

 

Ο ποταμός Εννιά Καμάρες έχει νερό όλο το χρόνο. Η εκβολή του καταλήγει σε ένα μεγάλο δέλτα, το μεγαλύτερο μέρος του οποίου είναι βάλτος. Το έλος αυτό τροφοδοτείται από τα νερά των χειμάρρων που ενώνονται με τον ποταμό και από την απευθείας είσοδο του θαλασσινού νερού.
Στα κατώτερο τμήμα του υγροτόπου υπάρχουν αλμυρά έλη όπου αναπτύσονται αλμυρίθρες. Αυτά περιβάλλονται από χαρακτηριστική βλάστηση αλμυρών λιβαδιών. Δυτικά της εκβολής τα αλμυρά λιβάδια εκτείνονται σε ζώνη που ενώνεται με την εκβολή του ποταμού Ποταμιά. Στα ανώτερα τμήματα, η παρόχθια βλάστηση των χειμάρρων τροφοδοσίας κυριαρχείται από λυγαριές και βάτα. Στα λιμναία συστήματα γλυκών νερών στην τοποθεσία "Λίμνη" κυριαρχεί βλάστηση καλαμώνων με ψαθιά. Στην παραλία αναπτύσσονται Θαλάσσια Φρύγανα.
Η τοποθεσία "Λίμνη" που αποτελείται από γλυκά νερά, παρόλο που απέχει 2,5 χλμ από τη θάλασσα χρησιμοποιείται από αρκετά πουλιά κατά την καλοκαιρινή περίοδο, όταν μειώνονται τα νερά κοντά στην ακτή. Σημαντική περιοχή για τα μεταναστευτικά πουλιά. Τα σημαντικότερα είδη πουλιών που έχουν καταγραφεί στην περιοχή είναι: Νανοβουτηχτάρια. Αργυροτσικνιάδες, Λευκοτσικνιάδες, Κύκνοι, Καστανόχηνες, Μαυροπελοργοί, Φιλόμαχοι, Πελαργοί, Χαλκόκοτες, Γερακίνες, Σαΐνια, Φιδαετοί, Φοινικόπτερα (Φλαμίγκο), Αλκυόνες, Νερόκοτες, Φαλαρίδες, Καλαμοκανάδες, γλάροι, κ.α.

 

6. Έλος Σκάλας Καλλονής

 

Υψηλότατη οικολογική αξία με συνεχή παρουσία απειλούμενων και σπανίων ειδών πουλιών. Η λίμνη υποστηρίζει μεγάλους αριθμούς αμφιβίων και νεροχελώνων. Σημαντικότατη είναι η αναπαραγωγή του Καλαμοκανά. Τα σημαντικότερα είδη πουλιών που έχουν καταγραφεί στην περιοχή είναι: Νανοβουτηχτάρια, Αργυροτσικνιάδες, Λευκοτσινκιάδες, Πορφυροτσικνιάδες, Κρυπτοτσικνιάδες, Μαυροπελαργοί, Πελαργοί, Κύκνοι, Χαλκόκοτες, Βαρβάρες, Βαλτόποπιες, Πρασινοκέφαλες, Κύκνοι, Χουλιορόπαπιες, Γερακίνες, Σαΐνια, φιδαετοί, Φαλαρίδες. Καλαμοκονάδες, Αργυρογλάρονα, Μουστακογλάρονα, Μαυροκέφαλοι Γλάροι, Καστανοκέφαλοι Γλάροι, Νανόγλαροι, Νερόκοτες, κ.α.

 

 

 

Χαλκόκοτα που τρώει μικρά ασπόνδυλα απο
την λάσπη (Πηγή)

Μοναδική στην Ελλάδα περίπτωση υγροτόπου υψηλότατης οικολογικής αξίας μέσα σε δομημένο περιβάλλον. Το εξαιρετικά σημαντικό από άποψη επιστημονικής έρευνας, περιβαλλοντικής εκπαίδευσης και οικοτουρισμοΰ είναι ότι τα πουλιά επιδεικνύουν εκπληκτική ηρεμία και ανοχή στην ανθρώπινη παρουσία, είναι ορατά με γυμνό μάτι, και μπορεί να παρακολουθήσει κάποιος συμπεριφορά, τροφικές συνήθειες, να δει τους νεοσσούς ή να φωτογραφήσει και να κινηματογραφήσει. Η κύρια απειλή που αντιμετωπίζει ο θαυμάσιος αυτός υγρότοπος είναι το ενδεχόμενο της παντελούς εξαφάνισης του και ανέγερσης στη θέση του μεγάλης ξενοδοχειακής μονάδας.

 

 

          O Τουρκοτσοπανάκος, "διάσημο"

                 πουλί της Λέσβου (Πηγή)

 

 

7. Εκβολές ποταμού «Τσικνιά»

 

 

Κατά μήκος ήδη, του ποταμού "Τσικνιά", υπάρχει βλάστηση που κυριαρχείται από αρμυρίκια, ιτιές, πικροδάφνες και λυγαριές. Εκατέρωθεν των εκβολών του ποταμού εκτείνεται υποβαθμισμένη υγρολιβαδική έκταση με υπολείμματα από βούρλα, ενώ στη συνέχεια εκτείνεται ζώνη με Θαλάσσια Φρύγανα. Σημαντικό στοιχείο του κεντρικού συμπλέγματος υγροτόπων της βόρειας πλευράς του Κόλπου, ο ποταμός Τσικνιάς υποστηρίζει πλειάδα οργανισμών του γλυκού νερού και αποτελεί πόλο έλξης των παρυδάτιων πουλιών στις εκβολές κάποιοι έχουν αναφέρει οτι παρατήρησαν βίδρες. Τα σημαντικότερα είδη ορνιθοπανίδας που έχουν καταγραφεί στην περιοχή είναι: Νανοβουτηχτάρια. Αργυροτσικνιάδες, Λευκοτσινκιάδες, Μαυροπελαργοί, Πελαργοί, Κορμοράνοι, Χαλκόκοτες, Αλκυόνες, Νερόκοτες, Φαλαρίδες, Μαυροκέφαλοι Γλάροι, Νανόγλαροι, κ.α.

 

 

8. Αλυκές Καλλονής – Υγρότοπος

 

Η περιοχή ένει μεγάλη αξία επειδή αποτελεί και το μεγαλύτερο υγρότοπο του Κόλπου Καλλονής. Συνδυάζει θετικά, πλειάδα αξιών που αφορούν τους υγροτόπους και υποστηρίζει μεγάλο αριθμό ειδών πουλιών.

Ιδιαίτερη αναφορά, λόγω της άμεσης απειλής αλλαγής χρήσης πρέπει να δοθεί στο μικρό παροδικά πλημμυριζόμενο υγρότοπο στη διασταύρωση προς Αγία Παρασκευή (θέση Κάμπος), που αποτελεί ενιαίο τμήμα με τον υγρότοπο των Αλυκών. Παρόλη τη μικρή του έκταση και τη θέση του πάνω στο δρόμο, είναι εντυπωσιακός ο αριθμός και η ποικιλία των πουλιών που φιλοξενεί. Όπως και στον υγρότοπο της Σκάλας Καλλονής τα πουλιά είναι ορατά με γυμνό μάτι και με κυάλια μπορεί κάποιος να παρακολουθήσει λεπτομέρειες συμπεριφοράς, τροφικές συνήθειες, κ.λ.π.. Μέσω της συνολικής αναβάθμισης της περιοχής, ο υγρότοπος αυτός μπορεί να εξελιχθεί σε σημαντική περιοχή για περιβαλλοντική εκπαίδευση και οικοτουρισμό.

 

 

 

Υγρότοπος αλυκών Καλλονής, μετά τη βροχή.
Φωτό: Μιτελούδης Βασίλειος

 

Τα κυριότερα είδη ορνιθοπανίδας που έχουν καταγραφεί στην περιοχή είναι: Φοινικόπτερα, Βάρβαρες. Αργυροτσικνιάδες. Λευκοτσινκιάδες. Μαυροπελαργοί. Πελαργοί, Χαλκόκοτες, Αλκυόνες, Αβοκέτες, Καστανόχηνες, Καλαμοκανάδες, Ροδοπελεκάνοι. Ποταμογλάρονα. Νανογλάρονα. κ.α. 



                                                             Φωτό: Μιτελούδης Βασίλειος

 

 

Η περιοχή δέχεται την υψηλότερη κυνηγετική πίεση στο νησί, κατά τους χειμερινούς μήνες.

 

 

 

 

πηγή: http://dim-kalon.les.sch.gr/