#Α. Γοσποδίνη
Καθηγήτρια Πολεοδομίας & Αστικού Σχεδιασμού, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πολυτεχνική Σχολή, Π. Θεσσαλίας
ΑΝΑΓΚΑΙΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΑΣΤΙΚΩΝ ΥΠΑΙΘΡΙΩΝ ΧΩΡΩΝ ΜΕ ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ
Αποτελεί κοινό τόπο ότι οι σύγχρονες πόλεις, αντιμετωπίζουν σοβαρά πολεοδομικά και περιβαλλοντικά προβλήματα, τα οποία σε συνδυασμό με το παγκόσμιο πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής, εντείνουν την υποβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος και κατ' επέκταση την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Θεωρείται επιτακτική η ανάγκη για στροφή στις καθαρές και ανανεώσιμες μορφές ενέργειας, στην βιώσιμη ανάπτυξη των πόλεων και στον 'πράσινο' αστικό σχεδιασμό (Green Urban Design), ώστε να επιτευχθεί η περιβαλλοντική αναβάθμιση του δομημένου περιβάλλοντος.
Η παρούσα εργασία εστιάζει στον 'πράσινο' σχεδιασμό των αστικών υπαίθριων χώρων και στην καθοριστική συμβολή τους στο αστικό μικροκλίμα και στις συνθήκες θερμικής άνεσης σε αυτούς και στα γειτονικά κτίρια. Γίνεται αναφορά στους παράγοντες που επηρεάζουν το αστικό μικροκλίμα και αναλύονται οι βασικές περιβαλλοντικές παράμετροι και τα μέσα του πράσινου σχεδιασμού. Επίσης, παρουσιάζεται ο ανασχεδιασμός ενός υπαίθριου χώρου που φιλοξενεί ποικίλες δραστηριότητες, και συγκεκριμένα, του υπαίθριου χώρου των εγκαταστάσεων της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο Βόλο.
Προτείνεται η αναδιαμόρφωση του χώρου με την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των αρχών του πράσινου σχεδιασμού, καθώς και των κλιματολογικών στοιχείων, με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών άνεσης και του μικροκλίματος της περιοχής του Πανεπιστημίου.
Η παρούσα εργασία εστιάζει στον 'πράσινο' σχεδιασμό των αστικών υπαίθριων χώρων και στην καθοριστική συμβολή τους στο αστικό μικροκλίμα και στις συνθήκες θερμικής άνεσης σε αυτούς και στα γειτονικά κτίρια. Γίνεται αναφορά στους παράγοντες που επηρεάζουν το αστικό μικροκλίμα και αναλύονται οι βασικές περιβαλλοντικές παράμετροι και τα μέσα του πράσινου σχεδιασμού. Επίσης, παρουσιάζεται ο ανασχεδιασμός ενός υπαίθριου χώρου που φιλοξενεί ποικίλες δραστηριότητες, και συγκεκριμένα, του υπαίθριου χώρου των εγκαταστάσεων της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο Βόλο.
Προτείνεται η αναδιαμόρφωση του χώρου με την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση των αρχών του πράσινου σχεδιασμού, καθώς και των κλιματολογικών στοιχείων, με σκοπό τη βελτίωση των συνθηκών άνεσης και του μικροκλίματος της περιοχής του Πανεπιστημίου.
1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Οι σύγχρονες πόλεις, χαρακτηρίζονται από την κυριαρχία του δομημένου περιβάλλοντος και μεγάλες πληθυσμιακές πυκνότητες, ενώ στην πλειονότητά τους οι υπαίθριοι χώροι είναι περιορισμένοι. Η ανεπαρκής παρουσία αυτών των χώρων στις πόλεις σε συνδυασμό με τα πολλαπλά περιβαλλοντικά προβλήματα που επικρατούν σε παγκόσμιο επίπεδο, τη μεγάλη συγκέντρωση ανθρώπινων δραστηριοτήτων και τη ραγδαία αύξηση των αυτοκινήτων, συνέβαλλαν στην εκτεταμένη ρύπανση του αστικού περιβάλλοντος και στην υποβάθμιση του αστικού τοπίου γενικότερα. Γεγονός που προβάλλει την περιβαλλοντική αποκατάσταση των πόλεων ως ένα ιδιαίτερα κρίσιμο ζήτημα (Μακροπούλου Μ. και Γοσποδίνη Α., 2010) και μια νέα πρόκληση του αστικού σχεδιασμού (Γοσποδίνη, 2009).
Οι υψηλές θερμοκρασίες που παρατηρούνται στο εσωτερικό των πόλεων αποτελεί ένα ιδιαίτερα σοβαρό πρόβλημα για την ποιότητα ζωής των κατοίκων τους, τις συνθήκες θερμικής άνεσης, την ενεργειακή κατανάλωση, τη δημόσια υγεία και τα αυξημένα επίπεδα ρύπων. Η υιοθέτηση και εφαρμογή των βιοκλιματικών αρχών και μεθόδων στο σχεδιασμό των αστικών υπαίθριων χώρων αποτελεί σημαντικό εργαλείο για την βελτίωση του μικροκλίματος μιας περιοχής (Gaitani N. et al, 2011).
Η παρούσα εργασία εστιάζει στον 'πράσινο' σχεδιασμό των αστικών υπαίθριων χώρων και στην καθοριστική συμβολή τους στο αστικό μικροκλίμα, στις συνθήκες θερμικής άνεσης σε αυτούς και στα γειτονικά κτίρια. Γίνεται σύντομη αναφορά στους παράγοντες που επηρεάζουν το αστικό μικροκλίμα και καταγράφονται οι βασικές περιβαλλοντικές παράμετροι και τα μέσα του πράσινου σχεδιασμού. Έπειτα παρουσιάζεται η πρόταση ανασχεδιασμού, με βιοκλιματική προσέγγιση, του υπαίθριου χώρου των εγκαταστάσεων της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στο Πεδίον Άρεως, στο Βόλο.
2. ΑΣΤΙΚΟ ΚΛΙΜΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΚΛΙΜΑ
Στο εσωτερικό μιας αστικής περιοχής, συχνά εντοπίζονται διαφοροποιήσεις στο κλίμα από τόπο σε τόπο σε απόσταση ακόμη και μερικών χιλιομέτρων, διαμορφώνοντας έτσι ένα μικρής κλίμακας πρότυπο του κλίματος, το λεγόμενο "μικροκλίμα" (Santamouris M. and Asimakopoulos D. στο Gaitani N. et al, 2005). Οι σημαντικότεροι παράγοντες που επηρεάζουν το μικροκλίμα είναι: η τοπογραφία, το ανάγλυφο του εδάφους, οι επιφάνειες εδαφοκάλυψης και η αστική μορφολογία (Oke T. R. στο Gaitani N. et al, 2007). Γενικά, το μοναδικό μικροκλίμα της κάθε πόλης είναι αποτέλεσμα του πολυσύνθετου δομημένου περιβάλλοντος, της ποσότητας του πρασίνου και της ανθρώπινης δραστηριότητας. Όλα αυτά, δημιουργούν μια θερμοκρασιακή διαφορά ανάμεσα στις αστικές και τις περιαστικές περιοχές (Oke στο Smith C. and Levermore G., 2008).
Σήμερα, παρατηρείται κυρίως η διαμόρφωση αρκετά υψηλότερων θερμοκρασιών στα αστικά κέντρα σε σχέση με τις περιαστικές περιοχές και την ύπαιθρο, δημιουργώντας το λεγόμενο φαινόμενο της "αστικής θερμικής νησίδας" (Oke στο Vu et al, 1998). Το φαινόμενο αυτό είναι εντονότερο κατά τη διάρκεια της νύχτας (Oke στο Vu et al, 1998; Santamouris M., 2006; Oke στο Smith C. and Levermore G., 2008). Ειδικότερα, κατά τη διάρκεια των θερινών μηνών επιδρά σημαντικά στο κλίμα των πόλεων και κατ' επέκταση στην ποιότητα ζωής των κατοίκων τους, ενώ παράλληλα αυξάνει τις απαιτήσεις για δρο-σισμό και συνεπώς αυξάνεται η ενεργειακή κατανάλωση με ότι αυτό συνεπάγεται (αιχμή ενεργειακής ζήτησης και υψηλές τιμές ενεργειακής κατανάλωσης) (Gaitani N. et al, 2011). Άλλωστε, η αλληλεπίδραση ανάμεσα στο ενεργειακό ισοζύγιο ενός κτιρίου με το αστικό περιβάλλον γύρω από αυτό, είναι κοινά αποδεκτή (Sanchez F. and Alvarez S., 2004).
Ο μετριασμός, του φαινομένου της αστικής θερμικής νησίδας αποτελεί ένα στοιχείο κλειδί για την επίτευξη της βιωσιμότητας των πόλεων και μπορεί να πραγματωθεί μέσα από τη βελτίωση του αστικού μικροκλίματος, επεμβαίνοντας δηλαδή τόσο στο κτιριακό απόθεμα των πόλεων όσο και στους υπαίθριους χώρους τους.
3. ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ ΣΤΟ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟ ΤΩΝ ΥΠΑΙΘΡΙΩΝ ΧΩΡΩΝ
3.1 Οι βασικότερες περιβαλλοντικοί παράμετροι του βιοκλιματικού σχεδιασμού.
Ο βιοκλιματικός σχεδιασμός σε πολεοδομικό επίπεδο, προτείνει το σχεδιασμό ή την ανάπλαση υποβαθμισμένων οικιστικών περιοχών με μια εναλλακτική προσέγγιση, της οποίας θεμελιώδης αρχή είναι αυτή που αξιοποιεί τα πλεονεκτήματα των φυσικών μηχανισμών θέρμανσης, ψύξης και φωτισμού, έτσι ώστε να βελτιώνονται οι τοπικές κλιματικές συνθήκες (Ανδρεαδάκη, 2006).
Οι δύο βασικοί περιβαλλοντικοί παράγοντες που διαμορφώνουν το χαρακτήρα του αστικού μικροκλίματος είναι: η ηλιακή ακτινοβολία, δηλαδή η διαθεσιμότητα ηλιασμού του συνόλου του δομημένου περιβάλλοντος και των υπαίθρων χώρων, και η ροή του ανέμου στο εσωτερικό της πόλης (Χρονόπουλος Δ., 2011). Η επίδραση των δύο αυτών παραγόντων διαφοροποιείται σε ετήσια βάση και επιδέχεται την ανάλογη αξιοποίησή τους.
Κατά τη χειμερινή περίοδο βασικός στόχος του σχεδιασμού είναι η προστασία του ανοιχτού χώρου από τους ψυχρούς ανέμους (ανεμοπροστασία), επιτρέποντας μόνο τον απαραίτητο αερισμό, και η δυνατότητα έκθεσής του στον ήλιο (ηλιασμός). Αντίστοιχα, στη θερινή περίοδο ο σχεδιασμός στοχεύει στην ελαχιστοποίηση της θερμικής προσόδου από τη ηλιακή ακτινοβολία (ηλιοπροστασία), στη βελτιστοποίηση των μεθόδων φυσικού δροσι-σμού και αερισμού για την απαγωγή θερμότητας από τον ανοιχτό χώρο (RUROS, 2004).
Προκύπτουν έτσι οι παρακάτω περιβαλλοντικές παράμετροι που χρήζουν ιδιαίτερης προσοχής κατά τον βιοκλιματικό σχεδιασμό τόσο των κτιρίων, όσο και των υπαίθριων χώρων: ηλιασμός, ανεμοπροστασία, ηλιοπροστασία, φυσικός δροσισμός και αερισμός.
Οι παράμετροι αυτές επηρεάζονται από τα κλιματολογικά δεδομένα, την γεωμετρία και την τοπογραφία ή μορφολογία του χώρου. Η γεωμετρία του χώρου είναι ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της διαμόρφωσης περιβάλλοντος, αφού καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη σκίαση και τη ροή του ανέμου (Χαραλαμπόπουλος Ι., 2009). Επίσης, η διάταξη του τεχνητού ή φυσικού περιβάλλοντος και η τοπογραφία της περιοχής καθορίζουν τον τρόπο ροής του ατμοσφαιρικού αέρα με αποτέλεσμα να διαμορφώνουν τόσο την ταχύτητα όσο και τη διεύθυνση του ανέμου (Oke 1981a; Uno et al. 1989; Mochiba et al. 2008; στο Χαραλαμπόπουλος Ι., 2009).
Ειδικότερα για κάθε περιβαλλοντική παράμετρο έχουμε:
1. Ηλιασμός: Η ηλιακή πρόσβαση στους υπαίθριους χώρους διαφοροποιείται ανάλογα με τον προσανατολισμό του δρόμου και από τον λόγο του ύψους του κτιρίου προς την απόσταση από το απέναντι κτίριο, δηλαδή το πλάτος του δρόμου Η/W [όπως άλλωστε προτάθηκε από τον Οke (1987)]. Ο προσανατολισμός μιας επιφάνειας και η κλίση της ως προς το οριζόντιο επίπεδο, επηρεάζουν την ένταση της προσπίπτουσας ακτινοβολίας, αλλά και την πιθανότητα σκίασής της από τις παρακείμενες επιφάνειες, ενώ απαιτείται η γνώση της ημερήσιας τροχιάς του ήλιου στις διάφορες εποχές του έτους (Αξαρλή Κ.,2008).
2. Ηλιοπροστασία: Τη θερινή περίοδο, ιδιαίτερα στα νότια γεωγραφικά πλάτη, η σκίαση είναι καθοριστικός παράγοντας για τον έλεγχο της θερμοκρασίας και σημαντική παράμετρος οπτικής άνεσης (Χρυσομαλλιδου Ν., 2004). Για το λόγο αυτό προβλέπεται η ηλιοπροστασία των υπαίθριων χώρων είτε με κατάλληλες φυτεύσεις, όπου το σχήμα και η πυκνότητα του φυλλώματος των δέντρων καθορίζουν τη δυνατότητα σκίασης, είτε με τη χρήση του απαραίτητου αστικού εξοπλισμού (σκίαστρα, στέγαστρα, πέργκολες, στοές και άλλες εφήμερες κατασκευές)(Χρυσομαλλιδου Ν., 2004).
3. Ανεμοπροστασία: Η ροή του ανέμου στον αστικό ιστό εξαρτάται από τη γωνία πρόσπτωσης στο δρόμο και από τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά του δρόμου (ύψος κτιρίων, πλάτος και μήκος δρόμου), τα οποία επιδρούν στις συνθήκες άνεσης μιας περιοχής και στη συγκέντρωση ρύπων (Αξαρλή Κ., 2008). Το χειμώνα βασικός στόχος αποτελεί η μείωση της έκθεσης στο ψυχρό χειμερινό άνεμο και η ανακοπή της ταχύτητας του ή εκτροπή της διεύθυνσής του (Χρυσομαλλιδου Ν., 2004). Για το λόγο αυτό, στο σχεδιασμό του χώρου θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η κατεύθυνση των επικρατέστερων ανέμων, η πιθανή πύκνωση του αστικού ιστού, η χρήση κατάλληλης βλάστησης για ανεμοπροστασία, καθώς και άλλων στοιχείων όπως, πάνελ, πετάσματα, τοιχία. Η αποτελεσματικότητα των τεχνικών αυτών καθορίζεται από το μέγεθος των ανεμοπροστατευτικών διατάξεων, τη θέση, τον προσανατολισμό, την διαπερατότητα και την εγγύτητα στην περιοχή (Αξαρλή Κ., 2008).
4. Αερισμός: Αντίθετα, τους θερινούς μήνες η κατεύθυνση των ανέμων (wind channeling) προς το χώρο, είναι ιδιαίτερα σημαντική για την απαγωγή της θερμότητας από τον υπαίθριο χώρο (Χρυσομαλλιδου Ν., 2004). Στόχος είναι η εκμετάλλευση του ανέμου ή ακόμη και η δημιουργία κίνησης του αέρα για την επίτευξη δροσισμού (ανακατεύθυνση και όδευση ανέμων). Επιπλέον, καλύτερες συνθήκες αερισμού θα επιτευχθούν με κατάλληλη χωροθέτηση των κτιρίων (συσχέτιση ύψους και απόστασης) και τη συσχέτιση κτιριακών εμποδίων και ανοιχτών χώρων (εξασφάλιση μη τυρβώδους ροής αέρα)(ΚΑΠΕ, 2002).
5. Φυσικός δροσισμός: Ο σχεδιασμός των αστικών υπαίθριων χώρων πρέπει να ικανοποιεί και τη συνθήκη για φυσικό δροσισμό, ο οποίος επιτυγχάνεται: α) με την εξάτμιση νερού (υδάτινες επιφάνειες, με βλάστηση μέσω της εξατμισοδιαπνοής), β) με απόρριψη της θερμότητας στην ατμόσφαιρα με ακτινοβολία στο νυχτερινό ουρανό (εξασφάλιση ανεμπόδιστης θέας των εξωτερικών επιφανειών στου ουρανό), γ) με απόρριψη θερμότητας από τις επιφάνειες στη γη με αγωγή (εναλλάκτες εδάφους-αέρα) (ΚΑΠΕ, 2002).
3.2 ΜΕΣΑ - ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΤΟΥ 'ΒΙΟΚΛΙΜΑΤΙΚΟΥ' ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
Η βιοκλιματική προσέγγιση στο σχεδιασμό των υπαίθριων χώρων προϋποθέτει αφενός τη διερεύνηση των παραπάνω περιβαλλοντικών παραμέτρων, αφετέρου την ολοένα και πιο αποτελεσματική αξιοποίηση τους. Προς την κατεύθυνση αυτή συμβάλλουν μια σειρά από τεχνικές και μέσα που αποσκοπούν στη βελτίωση του μικροκλίματος των αστικών χώρων. Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στις σημαντικότερες από αυτές:
1. Ιδιότητες Εξωτερικών Επιφανειών και Δομικών Υλικών: Τα οπτικά και θερμικά χαρακτηριστικά των υλικών των επιφανειών και ειδικά η ανακλαστικότητα στην ηλιακή ακτινοβολία (μικρότερη απορρόφηση ηλιακής ακτινοβολίας) και ο συντελεστής εκπομπής (αποβάλλουν ευκολότερα τη θερμότητα), επιδρούν σημαντικά στην αστική ενεργειακή ισορροπία (Σανταμούρης Μ., 2008). Η χρήση υλικών με υψηλή ανακλαστικότητα στην ηλιακή ακτινοβολία, μειώνει την ποσότητα ακτινοβολίας που απορροφάται από τις αστικές δομές και διατηρεί τις επιφάνειες ψυχρότερες. Οι χαμηλότερες θερμοκρασίες επιφάνειας συμβάλλουν στη μείωση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος, καθώς η μεταφορά θερμότητας από μια ψυχρότερη επιφάνεια είναι ασθενέστερη (Σανταμούρης Μ., 2008).
Τα λεγόμενα "ψυχρά" υλικά (cool materials) παρουσιάζουν υψηλή ανακλαστικότητα και ταυτόχρονα υψηλό συντελεστή εκπομπής. Τα ψυχρά υλικά συγκρινόμενα με τα συμβατικά υλικά του ιδίου χρώματος παρουσιάζουν θερμοκρασία επιφάνειας χαμηλότερη έως και 15oC (Σανταμούρης Μ., 2008). Επιπρόσθετα, η κάλυψη των υπαίθριων επιφανειών με πράσινο ή έδαφος επιδρά θετικά στις μικροκλιματικές συνθήκες. Το πράσινο αφενός συμβάλλει στο φυσικό δροσισμό με τις διεργασίες της εξατμισοδιαπνοής, αφετέρου δεσμεύει μεγάλο ποσοστό της ηλιακής ακτινοβολίας (Χρυσομαλλίδου Ν. κ.α 2004). Ανάλογα, το έδαφος λόγω της υψηλής θερμοχωρητικότητας που διαθέτει, διατηρεί τη θερμοκρασία του από ένα συγκεκριμένο βάθος σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα από αυτή του ατμοσφαιρικού αέρα (Gaitani et al, 2011).
2. Υδάτινες Επιφάνειες: Οι υδάτινες επιφάνειες και τα στοιχεία νερού βελτιώνουν το μικροκλίμα των υπαίθριων χώρων, κατά τις θερμές κυρίως περιόδους, καθώς συνεισφέρουν στη μείωση της θερμοκρασίας του αέρα, διαμέσου του μηχανισμού της εξάτμισης (εξατμιστικός δροσισμός) (Αξαρλή Κ., 2009). Επιπρόσθετα, το νερό διαθέτει υψηλή θερμοχωρητικότητα και χαμηλή ανακλαστικότητα, γεγονός που επιτρέπει την απορρόφηση και αποθήκευση θερμότητας χωρίς να αυξάνεται σημαντικά η επιφανειακή του θερμοκρασία (De la Flor F. and Dominguez S., 2004).
3. Βλάστηση: Το πράσινο αποτελεί ίσως το σημαντικότερο παράγοντα βελτίωσης των μικροκλιματικών συνθηκών μιας περιοχής, ενώ συμβάλλει στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας ενός περιβάλλοντος και βελτιώνει την αισθητική, το θόρυβο και το φωτισμό των χώρων (Καρανίκα Σ. και Κοσμόπουλος Ι. , 2008).
Οι κυριότερες λειτουργίες της βλάστησης στους υπαίθριους χώρους, συνοψίζονται παρακάτω:
- Επιδρά στην ποιότητα του αέρα: Βοηθά στην ανανέωση του οξυγόνου, στην κυκλοφορία του αέρα στα χαμηλά στρώματα και στη συγκράτηση των αστικών ρύπων (Καρανίκα Σ. και Κοσμόπουλος Ι. , 2008).
- Συμβάλλει στον έλεγχο της ηλιακής ακτινοβολίας, στο σκιασμό και τη μείωση της θερμοκρασίας: Μελέτες έχουν αποδείξει τη συσχέτιση του πρασίνου με τη μείωση της θερμοκρασίας του αέρα (Susca T. et al 2011). Η μείωση αυτή οφείλεται στη μεγάλη ικανότητα απορρόφησης της ηλιακής ακτινοβολίας από τα φυτά, καθώς και στο φαινόμενο της εξατμισοδιαπνοής (Sanchez F. and Alvarez S., 2004). Επιπλέον, το σχήμα και η πυκνότητα του φυλλώματος των δέντρων καθορίζουν και τη δυνατότητα σκίασης που προσφέρουν.
- Χρησιμεύει ως μέσο για τη ρύθμιση της ροής του αέρα, την παρεμπόδιση ή την εκτροπή του, καθώς τα δέντρα μειώνουν την ταχύτητα του ανέμου και δημιουργούν προστατευτικές ζώνες.
- Επιδρά στην ηχορρύπανση: Η βλάστηση μπορεί να μειώσει σημαντικά το θόρυβο (έως και 50 %) μέσω της ανάκλασης και απορρόφησης των ηχητικών κυμάτων.
- Επιδρά στις συνθήκες φωτισμού: Περιορίζει την ένταση και τη διάχυση του φωτός, ενώ μπλοκάρει το ηλιακό ή τεχνητό φως, μειώνοντας τη θάμβωση που μπορεί να δημιουργείται από τα διάφορα δομικά υλικά (Καρανίκα Σ. και Κοσμόπουλος Ι. , 2008).
4. ΑΠΕ: Η αξιοποίηση των Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΑΠΕ) αποτελεί σήμερα απαραίτητη προϋπόθεση για τη βελτίωση των περιβαλλοντικών συνθηκών μιας πόλης. Οι ΑΠΕ συνδυάζουν δύο βασικά χαρακτηριστικά: είναι φιλικές προς το περιβάλλον και ταυτόχρονα είναι ανεξάντλητες. Στη μικροκλίμακα των υπαίθριων χώρων, υπάρχει η δυνατότητα αξιοποίησής τους, όπως με την χρήση φωτοβολταϊκών δαπέδων ή την ενσωμάτωση φωτοβολταϊκών πάνελ σε στέγαστρα, πέργκολες και άλλα στοιχεία αστικού εξοπλισμού.
4. ΑΝΑΣΧΕΔΙΑΣΜΟΙ ΥΠΑΙΘΡΙΟΥ ΧΩΡΟΥ ΤΗΣ ΠΟΛΥΤΕΧΝΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΤΟΥ Π. Θεσσαλίας
4.1 Υφιστάμενη κατάσταση
Η περιοχή μελέτης αφορά τον υπαίθριο χώρο της Πολυτεχνικής Σχολής του Π.Θ στο Πεδίον Άρεως στο Βόλο (390Β Γ. Π). Οι εγκαταστάσεις αναπτύσσονται σε έκταση 33 στρ. περίπου και αποτελούν προϊόν της ανάπλασης των παλιών βιομηχανικών εγκαταστάσεων της "Μεταλλουργίας Παπαρήγα". Τα κτίρια που πλαισιώνουν τον υπαίθριο χώρο είναι τέσσερα και διαθέτουν ανά δύο όμοιο προσανατολισμό, δύο στον άξονα Β-Ν και τα υπόλοιπα (συμπεριλαμβανομένου και των λυόμενων κτιρίων) ακολουθούν τον άξονα Δ-Α.
Αναφορικά με τις κλιματολογικές συνθήκες της περιοχής, σύμφωνα με το Μετεωρολογικό Σταθμό Βόλου, υπό την αιγίδα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών: η μέση θερμοκρασία του έτους (2011) ήταν 17,1 0C, η μέση μέγιστη 21,3 και η μέση ελάχιστη ήταν 13,5 0C. Η απόλυτη μέγιστη του έτους σημειώθηκε την 20η Ιουλίου και ήταν 38,6, ενώ η απόλυτη ελάχιστη ήταν -1,1 oC και σημειώθηκε την 26η Ιανουαρίου. Η μέση τιμή της έντασης του ανέμου ήταν 3,5 km/hr. Η επικρατούσα διεύθυνση του ανέμου ήταν ΒA.
Πρόκειται για ένα υπαίθριο χώρο γραμμικής ανάπτυξης με προσανατολισμό ΒΔ-ΝΑ, ο οποίος βρίσκεται σε απόσταση 400μ από τη θάλασσα και αποτελείται από υπό-περιοχές που φιλοξενούν διαφορετικές λειτουργίες όπως χώροι συνάθροισης-αμφιθέατρο-, ανάπαυσης, στάθμευσης, καθώς και αθλητικές εγκαταστάσεις.
Η υφιστάμενη χωροθέτηση των κτιρίων στην περιοχή μελέτης και ο τρόπος κατασκευής τους επιφέρουν μια σειρά από προβλήματα στον ηλιασμό, φυσικό δροσισμό και αερισμό, το οποίο δεν είναι αντικείμενο της παρούσας εργασίας. Ωστόσο, καταγράφηκαν τα σημαντικότερα προβλήματα, ώστε να ληφθούν υπόψη στη βιοκλιματική προσέγγιση ανασχεδιασμού του υπαίθριου χώρου.
Αναλυτικότερα εντοπίστηκαν τα εξής προβλήματα:
1. Η εξέταση του λόγου ύψους του κτιρίου προς την απόσταση από το απέναντι κτίριο [όπως προτάθηκε και από τον uke (1987)], προκύπτει σε όλες τις περιπτώσεις εκτός από αυτή μεταξύ του κτιρίου των Πολιτικών Μηχανικών (Κ3) και της Χωροταξίας (Κ4), είναι H/W= 0.85-1,00, πράγμα που σημαίνει ότι τμήματα των κτηρίων σκιάζονται από το απέναντι κτίριο, καθότι η ιδανική αναλογία για την ανεμπόδιστη πρόσπτωση της ηλιακής ακτινοβολίας είναι τουλάχιστον H/W=0,5 (Αξαρλή Κ., 2008), δηλαδή, η μεταξύ απόσταση των κτιρίων να είναι διπλάσια του ύψους τους, ώστε να επιτυγχάνεται ο επαρκής ηλιασμός τους το χειμώνα.
 |
| Εικόνα 2: Η επίδραση του προσανατολισμού και της χωροθέτησης των κτιρίων της Πολυτεχνικής Σχολής του Π.Θ στην ηλιακή πρόσβαση στον υπαίθριο χώρο και στις όψεις των κτιρίων ανάλογα με την ημερήσια τροχιά του ηλίου το καλοκαίρι και το χειμώνα για το συγκεκριμένο γεωγραφικό πλάτος |
3. Το κτίριο των Αρχιτεκτόνων Μηχανικών (Κ2). Παρουσιάζει σοβαρά προβλήματα θερμικής άνεσης. Οι μεγάλες γυάλινες επιφάνειες και η ελλιπής προστασία τους προκαλούν μεγάλες θερμοκρασιακές μεταβολές κατά τη διάρκεια του χρόνου (υπερθέρμανση του κτιρίου το καλοκαίρι, απώλεια θερμότητας το χειμώνα). Επιπλέον, η χωροθέτηση του κτιρίου δυσχεραίνει το φυσικό φωτισμό καθώς το βορειοδυτικό τμήμα του σκιάζεται σχεδόν μόνιμα κατά τη χειμερινή περίοδο.
4. Το κτίριο των Πολιτικών Μηχανικών (Κ3). Παρουσιάζει τα περισσότερα προβλήματα λόγω του προσανατολισμού και της μη ευνοϊκής χωροθέτησής του. Ανατολικά και δυτικά περικλείεται από τα κτίρια των υπόλοιπων σχολών και γειτνιάζοντας με αυτά σε μικρή απόσταση δημιουργούνται προβλήματα στον αερισμό, τη θέρμανση, το δροσισμό και τον ηλιασμό.
5. Το κτίριο των Μηχανολόγων Μηχανικών (Κ1). Παρότι διαθέτει τον καλύτερο δυνατό προσανατολισμό, έχοντας τις δύο μεγάλες όψεις του στον άξονα Βορρά-Νότου, η χωροθέτηση του αποδεικνύεται προβληματική. Η γειτνίαση στην νότια πλευρά του με το κτίριο της Αρχιτεκτονικής Σχολής εμποδίζει τον επαρκή ηλιασμό, αερισμό, και δροσισμό του κτιρίου. Επιπλέον, ανύπαρκτη είναι η ηχοπροστασία στη δυτική και βορειοδυτική όψη, καθώς και η ανεμοπροστασία στην βόρεια όψη από τους επικρατούντες ψυχρούς χειμερινούς ανέμους.
6. Το κτίριο των Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης (Κ4). Παρουσιάζει επίσης σημαντικά προβλήματα θερμικής άνεσης, τα οποία είναι εντονότερα τους θερινούς μήνες. Οι μεγάλες γυάλινες επιφάνειες με την ανεπαρκή ηλιοπροστασία τους στη βορειοανατολική και νοτιοδυτική όψη οφείλονται για την υπερθέρμανση των εσωτερικών χώρων κατά το καλοκαίρι και την άνοιξη. Στο γεγονός αυτό συμβάλλει και η ύπαρξη του αίθριου στον 1ο όροφο του κτιρίου, όπου η απουσία ανοιγμάτων και σκίασής του, δυσχεραίνει το φυσικό αερισμό και το δροσισμό του κτιρίου.
7. Ο Υπαίθριος Χώρος των Πανεπιστημιακών Εγκαταστάσεων. Χαρακτηριστικό των επιφανειών του υπαίθριου χώρου είναι η εφαρμογή σκληρών και αδιαπέραστων υλικών επίστρωσης, που είτε επανεκπέμπουν σημαντική θερμότητα στην ατμόσφαιρα (άσφαλτος), είτε έχουν μεγάλη ανακλαστικότητα (πεζοδρομήσεις με πλακίδια από σκυρόδεμα, μάρμαρο, κ.ο.κ), δημιουργώντας προβλήματα θάμβωσης. Επιπλέον, η βλάστηση είναι ελλιπής και τυχαία χωροθετημένη, αδυνατώντας να ικανοποιήσει τις ανάγκες για δροσισμό, ηλιοπροστασία και ανεμοπροστασία. Όμοια, οι διάφοροι χώροι συνάθροισης και στάσης είτε είναι περιορισμένοι είτε είναι ανεπαρκώς σκιασμένοι και προστατευμένοι από τις ανεπιθύμητες για την έκαστη εποχή καιρικές συνθήκες. Η ύπαρξη εκτεταμένου χώρου στάθμευσης και πλήθους αυτοκινήτων σε συνδυασμό με τους δύο μεγάλους οδικούς άξονες (λεωφόρος Αθηνών και οδός Σέκερη) που περιβάλλουν τις πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις, επιβαρύνουν το μικροκλίμα της περιοχής.
Γενικά, ο υπαίθριος χώρος της πολυτεχνικής σχολής στην υπάρχουσα μορφή του, αδυνατεί να συμβάλλει στην βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής καθώς και στην όποια εξομάλυνση των προβλημάτων θερμικής άνεσης που αντιμετωπίζουν τα υφιστάμενα κτίρια.
4.2 Πρόταση
Ο μετασχηματισμός εξωτερικών χώρων επιφέρει επιπτώσεις στο ενεργειακό ισοζύγιο των γειτονικών κτηρίων. Με τη χρήση κατάλληλων τεχνικών μπορεί να επιτευχθεί εξοικονόμηση ενέργειας σε γειτονικά κτίρια άμεσα (προκαλώντας σκίαση σε αυτά), ή έμμεσα (συμβάλλοντας στη μείωση της θερμοκρασίας περιβάλλοντος) (Καρβούνης κ.α. 2011).
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω προβλήματα που εντοπίζονται στα υφιστάμενα κτίρια και στον υπαίθριο χώρο του Πανεπιστημίου, και υιοθετώντας τα μέσα του βιοκλιματικού σχεδιασμού, προτείνεται μια σχεδιαστική παρέμβαση στον περιβάλλοντα χώρο των κτιρίων με σκοπό τη βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής.
Οι παρεμβάσεις που προτείνονται είναι οι εξής:
- Η δημιουργία Πέργκολας κατά μήκος της Νοτιοανατολικής Όψης του κτιρίου της Αρχιτεκτονικής. Πρόκειται για μια ελαφριά μεταλλική κατασκευή, όπου ενσωματώνονται λεπτές περσίδες αλουμινίου, οι οποίες τοποθετούνται υπό γωνία τέτοια, ώστε να ανακλούν τις θερινές ηλιακές ακτίνες και να επιτρέπουν τη διάχυση των χειμερινών ηλιακών ακτινών. Στόχος είναι τόσο η προστασία της νοτιοανατολικής όψης του κτιρίου από την ηλιακή ακτινοβολία, όσο και η παροχή ενός νέου χώρου συνάθροισης για τους φοιτητές σε εγγύτητα με το υφιστάμενο κυλικείο της αρχιτεκτονικής.
- Η δημιουργία Στεγάστρου-Πέργκολα με Φωτοβολταϊκά πάνελ στο νοτιοανατολικό τμήμα όπου φιλοξενείται σήμερα μέρος του parking, για την περαιτέρω εξυπηρέτηση των αυξημένων αναγκών σε ρεύμα (λόγω θέρμανσης και ψύξης). Κάτω από το στέγαστρο αυτό θα φιλοξενείται ένα υπαίθριο κυλικείο που θα αποτελεί χώρο ανάπαυσης κυρίως κατά την θερινή περίοδο, αξιοποιώντας την καλοκαιρινή θαλασσινή αύρα.
- Ο περιορισμός του οδικού δικτύου και των αυτοκίνητων στην περιοχή του Πανεπιστημίου. Είναι σημαντική η απουσία αυτοκινήτων και ασφαλτοστρωμένων δρόμων για την αποφυγή της υπερθέρμανσης (η θερμοκρασία της ασφάλτου) και για την επίτευξη του καλύτερου αερισμού των εξωτερικών χώρων. Προτείνεται η δημιουργία Υπόγειου Χώρου Στάθμευσης και ενός δικτύου ποδηλατοδρόμων, ώστε να επιτευχτεί η ολοένα και περισσότερη μείωση ρύπων.
- Η χάραξη πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων με βορειοανατολικό προσανατολισμό, ώστε να λειτουργούν ως κανάλια δροσισμού και φυσικού αερισμού, λόγω της κατεύθυνσης των επικρατούντων ανέμων. Επίσης, λαμβάνεται υπόψη το θέμα ηλιασμού-σκιασμού των δρόμων, τοποθετώντας κατάλληλες δεντροστοιχίες (φυλλοβόλων, ώστε να επιτυγχάνεται ο σκιασμός κατά τους θερινούς μήνες και ο επιθυμητός ηλιασμός των χώρων κατά τους χειμερινούς).
Ο σχεδιασμός ανοιχτών χώρων και σημείων συγκέντρωσης, για την αποσυμφόρηση των κτιρίων και την ανάπτυξη δραστηριοτήτων στο ύπαιθρο, α) διατηρείται το αμφιθέατρο και προτείνεται η φυσική ηλιοπροστασία του με τη φύτευση μεγάλων φυλλοβόλων δέντρων ώστε επιτρέπουν τον ηλιασμό το χειμώνα, β) προτείνεται η δημιουργία χώρου συνάθροισης στο σημείο που έχει προταθεί η υλοποίηση της πέργκολας της Αρχιτεκτονικής Σχολής, γ) προτείνεται χώρος συνάθροισης και υπαίθριο κυλικείο στο σημείο που έχει προταθεί η υλοποίηση του στεγάστρου με φωτοβολταϊκά στοιχεία.
4. Το κτίριο των Πολιτικών Μηχανικών (Κ3). Παρουσιάζει τα περισσότερα προβλήματα λόγω του προσανατολισμού και της μη ευνοϊκής χωροθέτησής του. Ανατολικά και δυτικά περικλείεται από τα κτίρια των υπόλοιπων σχολών και γειτνιάζοντας με αυτά σε μικρή απόσταση δημιουργούνται προβλήματα στον αερισμό, τη θέρμανση, το δροσισμό και τον ηλιασμό.
5. Το κτίριο των Μηχανολόγων Μηχανικών (Κ1). Παρότι διαθέτει τον καλύτερο δυνατό προσανατολισμό, έχοντας τις δύο μεγάλες όψεις του στον άξονα Βορρά-Νότου, η χωροθέτηση του αποδεικνύεται προβληματική. Η γειτνίαση στην νότια πλευρά του με το κτίριο της Αρχιτεκτονικής Σχολής εμποδίζει τον επαρκή ηλιασμό, αερισμό, και δροσισμό του κτιρίου. Επιπλέον, ανύπαρκτη είναι η ηχοπροστασία στη δυτική και βορειοδυτική όψη, καθώς και η ανεμοπροστασία στην βόρεια όψη από τους επικρατούντες ψυχρούς χειμερινούς ανέμους.
6. Το κτίριο των Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης (Κ4). Παρουσιάζει επίσης σημαντικά προβλήματα θερμικής άνεσης, τα οποία είναι εντονότερα τους θερινούς μήνες. Οι μεγάλες γυάλινες επιφάνειες με την ανεπαρκή ηλιοπροστασία τους στη βορειοανατολική και νοτιοδυτική όψη οφείλονται για την υπερθέρμανση των εσωτερικών χώρων κατά το καλοκαίρι και την άνοιξη. Στο γεγονός αυτό συμβάλλει και η ύπαρξη του αίθριου στον 1ο όροφο του κτιρίου, όπου η απουσία ανοιγμάτων και σκίασής του, δυσχεραίνει το φυσικό αερισμό και το δροσισμό του κτιρίου.
7. Ο Υπαίθριος Χώρος των Πανεπιστημιακών Εγκαταστάσεων. Χαρακτηριστικό των επιφανειών του υπαίθριου χώρου είναι η εφαρμογή σκληρών και αδιαπέραστων υλικών επίστρωσης, που είτε επανεκπέμπουν σημαντική θερμότητα στην ατμόσφαιρα (άσφαλτος), είτε έχουν μεγάλη ανακλαστικότητα (πεζοδρομήσεις με πλακίδια από σκυρόδεμα, μάρμαρο, κ.ο.κ), δημιουργώντας προβλήματα θάμβωσης. Επιπλέον, η βλάστηση είναι ελλιπής και τυχαία χωροθετημένη, αδυνατώντας να ικανοποιήσει τις ανάγκες για δροσισμό, ηλιοπροστασία και ανεμοπροστασία. Όμοια, οι διάφοροι χώροι συνάθροισης και στάσης είτε είναι περιορισμένοι είτε είναι ανεπαρκώς σκιασμένοι και προστατευμένοι από τις ανεπιθύμητες για την έκαστη εποχή καιρικές συνθήκες. Η ύπαρξη εκτεταμένου χώρου στάθμευσης και πλήθους αυτοκινήτων σε συνδυασμό με τους δύο μεγάλους οδικούς άξονες (λεωφόρος Αθηνών και οδός Σέκερη) που περιβάλλουν τις πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις, επιβαρύνουν το μικροκλίμα της περιοχής.
Γενικά, ο υπαίθριος χώρος της πολυτεχνικής σχολής στην υπάρχουσα μορφή του, αδυνατεί να συμβάλλει στην βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής καθώς και στην όποια εξομάλυνση των προβλημάτων θερμικής άνεσης που αντιμετωπίζουν τα υφιστάμενα κτίρια.
4.2 Πρόταση
Ο μετασχηματισμός εξωτερικών χώρων επιφέρει επιπτώσεις στο ενεργειακό ισοζύγιο των γειτονικών κτηρίων. Με τη χρήση κατάλληλων τεχνικών μπορεί να επιτευχθεί εξοικονόμηση ενέργειας σε γειτονικά κτίρια άμεσα (προκαλώντας σκίαση σε αυτά), ή έμμεσα (συμβάλλοντας στη μείωση της θερμοκρασίας περιβάλλοντος) (Καρβούνης κ.α. 2011).
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω προβλήματα που εντοπίζονται στα υφιστάμενα κτίρια και στον υπαίθριο χώρο του Πανεπιστημίου, και υιοθετώντας τα μέσα του βιοκλιματικού σχεδιασμού, προτείνεται μια σχεδιαστική παρέμβαση στον περιβάλλοντα χώρο των κτιρίων με σκοπό τη βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής.
Οι παρεμβάσεις που προτείνονται είναι οι εξής:
- Η δημιουργία Πέργκολας κατά μήκος της Νοτιοανατολικής Όψης του κτιρίου της Αρχιτεκτονικής. Πρόκειται για μια ελαφριά μεταλλική κατασκευή, όπου ενσωματώνονται λεπτές περσίδες αλουμινίου, οι οποίες τοποθετούνται υπό γωνία τέτοια, ώστε να ανακλούν τις θερινές ηλιακές ακτίνες και να επιτρέπουν τη διάχυση των χειμερινών ηλιακών ακτινών. Στόχος είναι τόσο η προστασία της νοτιοανατολικής όψης του κτιρίου από την ηλιακή ακτινοβολία, όσο και η παροχή ενός νέου χώρου συνάθροισης για τους φοιτητές σε εγγύτητα με το υφιστάμενο κυλικείο της αρχιτεκτονικής.
- Η δημιουργία Στεγάστρου-Πέργκολα με Φωτοβολταϊκά πάνελ στο νοτιοανατολικό τμήμα όπου φιλοξενείται σήμερα μέρος του parking, για την περαιτέρω εξυπηρέτηση των αυξημένων αναγκών σε ρεύμα (λόγω θέρμανσης και ψύξης). Κάτω από το στέγαστρο αυτό θα φιλοξενείται ένα υπαίθριο κυλικείο που θα αποτελεί χώρο ανάπαυσης κυρίως κατά την θερινή περίοδο, αξιοποιώντας την καλοκαιρινή θαλασσινή αύρα.
- Ο περιορισμός του οδικού δικτύου και των αυτοκίνητων στην περιοχή του Πανεπιστημίου. Είναι σημαντική η απουσία αυτοκινήτων και ασφαλτοστρωμένων δρόμων για την αποφυγή της υπερθέρμανσης (η θερμοκρασία της ασφάλτου) και για την επίτευξη του καλύτερου αερισμού των εξωτερικών χώρων. Προτείνεται η δημιουργία Υπόγειου Χώρου Στάθμευσης και ενός δικτύου ποδηλατοδρόμων, ώστε να επιτευχτεί η ολοένα και περισσότερη μείωση ρύπων.
- Η χάραξη πεζοδρόμων και ποδηλατοδρόμων με βορειοανατολικό προσανατολισμό, ώστε να λειτουργούν ως κανάλια δροσισμού και φυσικού αερισμού, λόγω της κατεύθυνσης των επικρατούντων ανέμων. Επίσης, λαμβάνεται υπόψη το θέμα ηλιασμού-σκιασμού των δρόμων, τοποθετώντας κατάλληλες δεντροστοιχίες (φυλλοβόλων, ώστε να επιτυγχάνεται ο σκιασμός κατά τους θερινούς μήνες και ο επιθυμητός ηλιασμός των χώρων κατά τους χειμερινούς).
Ο σχεδιασμός ανοιχτών χώρων και σημείων συγκέντρωσης, για την αποσυμφόρηση των κτιρίων και την ανάπτυξη δραστηριοτήτων στο ύπαιθρο, α) διατηρείται το αμφιθέατρο και προτείνεται η φυσική ηλιοπροστασία του με τη φύτευση μεγάλων φυλλοβόλων δέντρων ώστε επιτρέπουν τον ηλιασμό το χειμώνα, β) προτείνεται η δημιουργία χώρου συνάθροισης στο σημείο που έχει προταθεί η υλοποίηση της πέργκολας της Αρχιτεκτονικής Σχολής, γ) προτείνεται χώρος συνάθροισης και υπαίθριο κυλικείο στο σημείο που έχει προταθεί η υλοποίηση του στεγάστρου με φωτοβολταϊκά στοιχεία.
 |
Εικόνα 3: Η πρόταση ανασχεδιασμού του υπαίθριου
χώρου της Πολυτεχνικής Σχολής του Π.Θ
|
- Η εισαγωγή υδάτινων στοιχείων. Το νερό αποτελεί στοιχείο με πολύ μεγάλη θερμοχωρητικότητα και λειτουργεί ως σταθεροποιητικός παράγοντας για το μικροκλίμα μιας περιοχής. Υδάτινα στοιχεία έχουν χωροθετηθεί στη νότια πλευρά των κτιρίων για συμβολή στο φυσικό δροσισμό του εξωτερικού χώρου.
- Η χρήση πρασίνου. Η επίδραση του πρασίνου είναι καθοριστική για τη διαμόρφωση του μικροκλίματος μιας περιοχής λόγο των σημαντικών ιδιοτήτων του (δροσισμό, σκίαση, ανεμοπροστασία, ποιότητα του αέρα). Προτείνονται: α) η αύξηση της επιφάνειας πρασίνου, β) η φύτευση αειθαλών δέντρων στο βόρειο τμήμα (οδός Σέκερη) για την ηχοπροστασία και την ανεμοπροστασία των κτιρίων από τους χειμερινούς βόρειους και βορειοανατολικούς ανέμους, γ) η φύτευση φυλλοβόλων δέντρων, στη δυτική όψη του κτιρίου της αρχιτεκτονικής για λόγους σκιασμού κατά τους θερινούς μήνες, γ) η φύτευση ψηλών φυλλοβόλων δέντρων, στη δυτική όψη του κτιρίου των Μηχανικών Χωροταξίας για λόγους σκιασμού κατά τους θερινούς μήνες, δ) η φύτευση φυλλοβόλων δέντρων σε διάφορα σημεία τόσο πλησίον των κτιρίων, όσο και κατά μήκος των πεζόδρομων και των ανοιχτών χώρων για σκιασμό κατά τους θερινούς μήνες και μεγαλύτερη θερμική άνεση.
- Η χρήση κατάλληλων δομικών υλικών και υλικών επίστρωσης. Προτείνεται συνδυασμός υλικών δαπεδόστρωσης για τη βελτίωση των συνθηκών άνεσης. α) επιφάνειες με: φύτευση, έδαφος, ψυχρούς διάτρητους κυβόλιθους για την ανάπτυξη ποώδους βλάστησης, β) πεζοδρομήσεις και πλακοστρώσεις ανοιχτών χώρων με ψυχρούς κυβόλιθους σε ανοιχτούς τόνους και αποφυγή της χρήσης συμβατικών υλικών και χρωμάτων που πλησιάζουν το λευκό για να μην προκαλείται θάμβωση από την προσπίπτουσα ηλιακή ακτινοβολία, γ) δρόμοι και ποδηλατοδρόμοι με ψυχρή και φωτοκαταλυτική άσφαλτο, ως απάντηση στα σημερινά υλικά επίστρωσης της περιοχής (άσφαλτος, τσιμέντο) που συντελούν στην επανεκπομπή της θερμότητας στην ατμόσφαιρα.
5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Σε διεθνές επίπεδο τα πολλαπλά περιβαλλοντικά προβλήματα που βρίσκονται σε εξέλιξη ολοένα και μεγεθύνονται, καθιστούν αναγκαία την πράσινη ανάπτυξη των πόλεων και την εφαρμογή του πράσινου σχεδιασμού για την αναβάθμιση του αστικού τοπίου και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των κατοίκων. Η παρούσα εισήγηση επικεντρώθηκε στη σημασία της βιοκλιματικής προσέγγισης στο σχεδιασμό των υπαίθριων χώρων και στη καθοριστική συμβολή τους στο αστικό μικροκλίμα και στις συνθήκες θερμικής άνεσης σε αυτούς και στα γειτονικά κτίρια.
Επιπλέον παρουσιάστηκε το παράδειγμα ανασχεδιασμού του υπαίθριου χώρου της Πολυτεχνικής Σχολής του Π.Θ λαμβάνοντας υπόψη τις σημαντικότερες αρχές του πράσινου' σχεδιασμού. Με την περαιτέρω ανάλυση των κλιματολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων της υφιστάμενης περιοχής, αλλά και της ενεργειακής συμπεριφοράς των κτιρίων σε συνδυασμό με τις κατάλληλες βιοκλιματικές σχεδιαστικές παρεμβάσεις, είναι εφικτή η βελτίωση των μικροκλιματικών συνθηκών τόσο στον υπαίθριο χώρο, όσο και στο εσωτερικό των πανεπιστημιακών εγκαταστάσεων.
ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
Για τις πολύτιμες συμβουλές και επισημάνσεις στην πρόταση ανασχεδιασμού του υπαίθριου χώρου στους κ. Σαπουνάκη Α., Επίκουρο Καθηγητή του Π.Θ και κ. Τσαγκρασούλη Α., Επίκουρο Καθηγητή του Π.Θ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
- Ανρεαδάκη, Ε. (2006) Βιοκλιματικός Σχεδιασμός. Περιβάλλον και Βιωσιμότητα,Θεσσαλονίκη: University Studio Press.
- Αξαρλή, Κ. (2008) 'Η ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος, το μικροκλίμα και οι συνθήκες άνεσης για το χρήστη της πόλης', [online], 4ο Business Forum "ECO-ECO2" - Δ.Ε.Θ,Θεσσαλονίκη, Διαθέσιμο στο URL:< http://www.helexpo.gr > [Πρόσβαση 20 Φεβρουαρίου 2012]
- Γοσποδίνη, Α. (2009), 'Αστικός Σχεδιασμός. Προκλήσεις και Νέοι Ορίζοντες', στο 25 Κείμενα για το Σχεδιασμό, τις Πόλεις και την Ανάπτυξη, συλλογικός τόμος για τα 20 χρόνια λειτουργίας του Τμήματος Μηχ. Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφ. Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, σσ.215-240.
- Καρανίκα, Σ. και Κοσμόπουλος Ι. (2008) Ελεύθεροι Αστικοί Χώροι και Πράσινο', στο Π. Κοσμόπουλος (επ.) Κτίρια, Ενέργεια και Περιβάλλον, Θεσσαλονίκη: University Studio Press, σσ.167-190.
- Καρβούνης Α., Μητράκα Ζ., Μπενάς Ν. και Χρυσουλάκης Ν. (2011) 'Πληροφορίες σχετικά με την κλιματική ποιότητα στον αστικό χώρο και παράμετροι που την καθορίζουν', στο Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ) Πρόγραμμα Βιοκλιματικών Αναβαθμίσεων Δημόσιων Ανοικτών Χώρων. Οδηγός Μελετών, [online], Πικέρμι: ΚΑΠΕ Διαθέσιμο στο: < URL: http://www.cres.gr/kape/Scientific Guide 19 7.pdf > [Πρόσβαση 2 Σεπτεμβρίου 2011]
- Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (ΚΑΠΕ), Λάζαρη, Ε. και Τζανακάκη, Ε. (επιμ.) (2002) Βιοκλιματικός Σχεδιασμός στην Ελλάδα: Ενεργειακή Απόδοση και Κατευθύνσεις Εφαρμογής [online], Πικέρμι: ΚΑΠΕ Διαθέσιμο στο: < URL:http://www.cres.gr/kape/education/bioclimatic brochure.pdf > [Πρόσβαση 10 Φεβρουαρίου 2012]
- Μακροπούλου, Μ. και Γοσποδίνη, Α. (2010), 'Αστικές Αναπλάσεις και δημόσιοι υπαίθριοι χώροι στην Ελλάδα: Η περίπτωση του αεροδρομίου Ελληνικό στην Αθήνα', στο Η. Μπεριάτος, Μ. Παπαγεωργίου (επ.), Χωροταξία-Πολεοδομία-Περιβάλλον στον 21ο αιώνα, Βόλος: Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Θεσσαλίας, σσ. 395-411.
- Πολυχρονόπουλος, Δ. (2002) 'Η Ένταξη των βιοκλιματικών αρχών στον αστικό σχεδιασμό. Ο έλεγχος του ηλιασμού και σκιασμού στον αστικό ιστό', Διδακτορική Διατριβή, ΕΜΠ, Αθήνα.
- Σανταμούρης, Μ. (2008), 'Ο ρόλος του αστικού μικροκλίματος στην ενεργειακή απόδοση των κτιρίων', στο Π. Κοσμόπουλος (επ.), Κτίρια, Ενέργεια και Περιβάλλον, Θεσσαλονίκη: Uninersity Studio Press, σσ.85-109.
- Χαραλαμπόπουλος, Δ. (2009) Ανάπτυξη μεθοδολογίας και εφαρμογές για την αξιολόγηση των βιοκλιματικών συνθηκών υπαίθριων χώρων με διαφορετική διαμόρφωση', Διδακτορική Διατριβή, Γεωπονικό Πανεπιστήμιο, Αθήνα
- Χρυσομμαλλίδου, Ν., Θεοδοσίου, Θ., και Τσικαλουδάκη, (2004) Αειφόρος ανάπτυξη ελευθέρων χώρων σε αστικό περιβάλλον. Ηλεκτρονική Βιβλιοθήκη Τ. Ε. Ε M1162
- Χρυσομαλλίδου, Ν., Χρυσομαλλίδης, Μ. και Θεοδοσίου, Θ. (2004). 'Αρχές Σχεδιασμού και Εφαρμογές' στο Μ. Νικολοπούλου (επ.) Σχεδιασμός Υπαίθριων Αστικών Χώρων με Βιοκλιματικά Κριτήρια, Αθήνα : ΚΑΠΕ, Κέντρο Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας (RUROS - Rediscovering the Urban Realm and Open Spaces).
- Gaitani N., Mihalakakou G. and Santamouris M. (2007) On the use of bioclimatic architecture principles in order to improve thermal comfort conditions in outdoor spaces, Building and Environment, 42, 317-324
- Gaitani N.,Spanou A.,Saliari M., Synnefa A., Vassilakopoulou K., Papadopoulou K., Pavlou K., Santamouris M., Papaioannou M. and Lagoudaki, S. (2011) Improving microclimate in urban areas: case study in the centre of Athens, Building Services Engineering research and Tecnology, 32(1), pp. 53-71.
- Oke, T. R. (1987) Boundary Layer Climates. New York : Routledge
- Santamouris, M. (2006) Environmental Design of Urban Buildings: An Integrated Approach, London: Sterling
- Sanchez, F. and Alvarez, S. (2004) Modelling microclimate in urban environments and assessing its influence on the performance of surrounding buildings, Energy and Buildings, 36, pp. 403-413.
- Smith, C. and Levermore, G. (2008) Designing urban spaces and buildings to improve sustainability and quality of life in a warmer world, Energy Policy, 36, pp. 4558-4562.
- Susca, T. Gaffin, S.R and Dell' Osso, G.R (2011) Positive effects of vegetation: Urban heat island and green roofs, Environmental Pollution 159, pp. 2119-2126.
- Vu, T.C, Asaeda, T. and Eusuf, M.A. (1998) Reductions in air conditioning energy caused by a nearby park, Energy and Buildings, 29, pp. 83-92.
*Ομιλία στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Πολεοδομίας Χωροταξίας και Περιφερειακής ανάπτυξης που έγινε στο Βόλο τον Σεπτέμβριο του 2012
πηγή: http://www.citybranding.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου