#ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΓΑΛΑΝΗΣ
Πολιτικός Μηχανικός, MSc Περιβαλλοντικός σχεδιασμός πόλεων & κτιρίων, Υποψήφιος Διδάκτωρ ΕΜΠ
Η ανάπτυξη των πόλεων είναι μια συνεχώς εξελισσόμενη έννοια. Σήμερα συμπεριλαμβάνει κυρίως την οικονομική της διάσταση, με στόχο την αύξηση της ελκυστικότητας μιας πόλης και τη διεθνή της προβολή.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, οι πόλεις ανταγωνίζονται μεταξύ τους για την προσέλκυση νέων επενδυτών, τουριστών, αλλά και εκδηλώσεων. Έτσι ανταποκρινόμενες στις νέες προκλήσεις της παγκόσμιας αγοράς και οικονομίας οι πόλεις χρησιμοποιούν μεθόδους μάρκετινγκ και branding για την βελτίωση της εικόνας τους και της θέσης τους στη διεθνή σκηνή. Ωστόσο οι πόλεις, χρειάζονται να είναι ελκυστικές και λειτουργικές και για τους κατοίκους της. Έτσι παρατηρείται διεθνώς μια τάση ορισμένων πόλεων προς τον αειφόρο αστικό σχεδιασμό και αειφόρο τουρισμό.
Αειφόρος αστικός σχεδιασμός είναι η δημιουργία ενός ελκυστικού και λειτουργικού κοινωνικού περιβάλλοντος τόσο για τους κατοίκους της πόλης, τους εργαζόμενους όσο και τους δυνητικούς επισκέπτες, που θα προσφέρει καλή ποιότητα ζωής και άνθηση της τοπικής οικονομίας με επίκεντρο την προστασία του περιβάλλοντος.
Ο σχεδιασμός όσον αφορά τον αστικό δημόσιο χώρο πρέπει να έχει αρχές, όπως να διατηρεί την ταυτότητα και τον χαρακτήρα του χώρου, να είναι περιβαλλοντικά φιλικός προς την υπόλοιπη πόλη αλλά και να δημιουργεί νέες συνδέσεις με την γειτονιά, να υπάρχει ιεραρχία στους δρόμους και ένα εύκολο σύστημα μετακινήσεων: μέσα μεταφοράς και ιδιωτικά μέσα, δίκτυο για πεζούς και ποδήλατα, να συνδυάζει ξεχωριστά και καθαρά δημόσιους με ιδιωτικούς χώρους και κλειστούς με υπαίθριους και ημιυπαίθριους χώρους, να εξασφαλίζεται βιωσιμότητα και ισορροπία των φυσικών πόρων, αποδοτικότητα της ενέργειας και των ενεργειακών πηγών.
Μία από τις ευρωπαικές πόλεις που ανέδειξε προς όφελός της τον αειφόρο αστικό σχεδιασμό είναι η Κοπεγχάγη. Στέφεται επίσημα η Πράσινη Πρωτεύουσα της Ευρώπης για το 2014. Η Κοπεγχάγη διαθέτει πολλά «πράσινα» διαπιστευτήρια που βοήθησαν στο να κερδίσει τον τίτλο όπως η αύξηση μετακίνησης με ποδήλατα, η τηλεθέρμανση, η επαναχρησιμοποίηση των αποβλήτων, η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κ.α.
Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία έχει αυξηθεί το ποσοστό του τουρισμού κατά 21% τα τελευταία πέντε χρόνια και περιμένουν ακόμα μεγαλύτερη αύξηση δίνοντας σημασία στο city branding ως πράσινη πόλη.
1. Εισαγωγή
Η πόλη είναι μέρος της υλικής ζωής των ανθρώπων, είναι ο χώρος μέσα στον οποίο εκτυλίσσεται ένα μεγάλο μέρος της παραγωγικής δραστηριότητας, της πνευματικής και κοινωνικής ζωής, που αποκτούν καθοριστικό ρόλο για την ιστορική εξέλιξη.
Η συγκρότηση και η μορφή της πόλης, η διάρθρωσή της δηλαδή μέσα στο χώρο, από συγκεκριμένες λειτουργίες που επιτελούνται με συγκεκριμένο τρόπο και με συγκεκριμένη μορφή, εξαρτώνται άμεσα από το κοινωνικό και οικονομικό υπόβαθρο.
Αυτό συνεπάγεται, πρώτα το γεγονός ότι κάθε μεταβολή του κοινωνικοοικονομικού πλαισίου, επιδρά και μεταβάλει την συγκρότηση της πόλης, και δεύτερον ότι τα προβλήματά της έχουν τις ρίζες τους στα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα (Μάλλιου Α. 2009).
Η κάθε πόλη, μέσα από αυτό το κοινωνικό, οικονομικό, πολιτιστικό πλαίσιο επιδιώκει να γίνει πιο ελκυστική για τους κατοίκους της καθώς και τους επισκέπτες της. Έτσι, ο στόχος της ανταγωνιστικότητας της πόλης στην ελεύθερη παγκόσμια αγορά, κεντρικός άξονας στη ρητορική των προγραμμάτων ‘αστικής αναγέννησης’ στις πόλεις του κόσμου τις τελευταίες δύο δεκαετίες, ενσωματώνεται από το στόχο της αστικής βιωσιμότητας. Η ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος, όσο και η ελκυστικότητα της εικόνας του, καθώς και οι ‘πράσινες’ στρατηγικές αστικής διαχείρισης, αναδεικνύονται σε στοιχείο οικονομικής βιωσιμότητας, ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα και δεν αντιβαίνουν σε αυτήν.
Οι πόλεις όμως διαφέρουν μεταξύ τους σε μέγεθος, μορφή, γεωγραφικά, αναπτυξιακά, πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Παρ’ όλο που το σχέδιο της αστικής βιωσιμότητας συγκροτείται σε οικουμενική βάση, τα συστατικά της βιώσιμης πόλης πρέπει να αναζητηθούν για την κάθε πόλη ξεχωριστά. Δεν μπορεί να υπάρχει ένα συνολικό σχέδιο αστικής βιωσιμότητας. Ωστόσο μέσα από επιτυχημένα παραδείγματα «πράσινων» πόλεων όπως η Κοπεγχάγη, μπορούν να αντληθούν ιδέες στο πως μπορεί μία πόλη, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που έχει, να αναπτύξει την βιωσιμότητά της περιβαλλοντικά, οικονομικά, κοινωνικά, πολιτιστικά για τους κατοίκους της αλλά και να αναπτύξει τον τουρισμό της μέσω της αειφορίας της.
2. Αειφόρος αστικός σχεδιασμός
Αειφόρος ή βιώσιμη ανάπτυξη ορίζεται ως «η ανάπτυξη η οποία καλύπτει τις ανάγκες του παρόντος χωρίς να διακυβεύεται η ικανότητα των μελλοντικών γενεών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες (Έκθεση Brundtland, 1992). Η ανάπτυξη αυτή συνεπάγεται στη διατήρηση της γενικής ισορροπίας και αξίας του αποθέματος φυσικού κεφαλαίου, τον επαναπροσδιορισμό των βραχυπρόθεσμων, μεσοπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων κριτηρίων αξιολόγησης κόστους / οφέλους και των μέσων που θα ανταποκρίνονται σε πραγματικά κοινωνικο - οικονομικά δεδομένα και αξίες της κατανάλωσης και συντήρησης καθώς και τη δίκαιη κατανομή και χρήση των πόρων μεταξύ εθνών και περιοχών σε όλο τον κόσμο (Αγγελίδης, 2004).
Σκοπός του αειφόρου σχεδιασμού μιας πόλης με βάση τις αρχές της οικολογικής δόμησης και της βιοκλιματικής αρχιτεκτονικής είναι η δημιουργία ενός ελκυστικού και λειτουργικού κοινωνικού περιβάλλοντος τόσο για τους κατοίκους, τους εργαζόμενους όσο και τους επισκέπτες, που θα προσφέρει καλή ποιότητα ζωής και άνθηση της τοπικής οικονομίας με επίκεντρο την προστασία του περιβάλλοντος.
Σε μια πόλη που οραματίζεται να χαρακτηριστεί «βιώσιμη» ή «αειφορική» ή «πράσινη» θα πρέπει να προβλέπεται αρκετός χώρος πρασίνου και διάφορα πάρκα έτσι ώστε να βελτιστοποιείται η οικολογική ποιότητα της αστικής περιοχής (βιοποικιλότητα, μικροκλίμα και ποιότητα ατμοσφαιρικού αέρα). Ο σχεδιασμός υψηλών επιπέδου υποδομών καθώς και κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής δραστηριότητας είναι απαραίτητος. Σε περιοχές οι οποίες είναι τουριστικές, σκοπός είναι να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες και υποδομές για την δημιουργία δραστηριοτήτων που θα προωθούν τον οικοτουρισμό, δηλαδή την ανάδειξη των φυσικών πόρων και των τοπικών προιόντων και τον σεβασμό στην πολιτιστική κληρονομιά. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει ο σχεδιασμός των μεταφορών. Αύξηση των μέσων μαζικής μεταφοράς και των ποδηλάτων με ταυτόχρομη μείωση των ιδιωτικών αυτοκινήτων και της ρύπανσης της ατμόσφαιρας βοηθούν στη βιωσιμότητα της πόλης.
Βασικό συστατικό της αειφόρου δόμησης είναι οι καινοτόμες προσεγγίσεις στην εξοικονόμηση πόρων όπως κατοικίες χαμηλής ενεργειακής κατανάλωσης (ακόμα και μηδενικής) που προσφέρουν βέλτιστες συνθήκες θερμικής και οπτικής άνεσης, μεταφορές οικολογικές (περπάτημα, ποδήλατο) ή χαμηλής κατανάλωσης καυσίμου, η τηλεθέρμανση, η ενσωμάτωση τεχνολογιών ΑΠΕ, συστήματα ανακύκλωσης και κομποστοποίησης.
Στον αειφόρο σχεδιασμό των πόλεων λαμβάνεται υπόψη: η εξασφάλιση κοινοχρήστων χώρων για την μετατροπή τους σε πράσινο, η εξοικονόμηση ενέργειας και εφαρμογή αρχών βιοκλιματικού σχεδιασμού, η σωστή δόμηση και ο έξυπνος σχεδιασμός Δικτύων Υποδομής, η βελτίωση Ενεργειακής Αποδοτικότητας, η προώθηση νέων τεχνολογιών, η βελτίωση της αστικής κινητικότητας, σωστός σχεδιασμός υποδομών για την προώθηση ήπιων και φιλικών προς το περιβάλλον μορφών μετακίνησης και η ορθολογική διαχείριση του ελεύθερου δημόσιου χώρου με εξασφάλιση συνεχούς και επαρκούς συντήρησης, καθαριότητας, ασφάλειας και ελέγχου οποιωνδήποτε μελλοντικών επεμβάσεων στο χώρο αυτό από άλλους φορείς.
3. Τόπος, άνθρωποι και αειφορία
Κάποτε οι πόλεις γεννιόταν και μεγάλωναν αργά, όπως κάθε ζωντανός οργανισμός ενώ σήμερα «κατασκευάζονται» μέσα σε λίγα χρόνια επεκτείνονται υπέρμετρα, κατασπαταλούν πολύτιμο έδαφος και πόρους και αποτελούν την πηγή των σοβαρότερων περιβαλλοντικών ζητημάτων. Από τη στιγμή που οι σύγχρονες πόλεις γιγαντώθηκαν έγινε αντιληπτό ότι ο πιο επικίνδυνος εχθρός του ανθρώπου είναι ο ίδιος ο άνθρωπος. Ο τόπος στον οποίο ζουν οι άνθρωποι, είτε είναι μεγάλες πόλεις είτε μικρά χωριά, χρειάζεται να προσεχθεί ιδιαίτερα κυρίως στο τομέα του περιβάλλοντος διότι η ποιότητα ζωής του εξαρτάται από αυτό. Στις ημέρες μας έχει κατανοηθεί πλήρως ότι η προτεραιότητα στη ζωή σχετίζεται όλο και περισσότερο με την προτεραιότητα στην πόλη και αυτή η διαπίστωση παραπέμπει στον ορθολογικό σχεδιασμό. Αυτό που ενδιαφέρει πλέον όλο και περισσότερο είναι οι τρόποι με τους οποίους θα μπορέσουν οι πόλεις να ανασυγκροτηθούν ώστε να απορροφήσουν την αστική ανάπτυξη και να μείνουν αειφόρες: πόλεις που θα προσφέρουν πολλαπλές ευκαιρίες ενώ ταυτόχρονα δεν θα θέτουν σε κίνδυνο τις μελλοντικές γενιές.
Ιδιαίτερη σημασία έχουν οι αλλαγές που πρέπει να γίνουν στο χώρο των σύγχρονων μεγαλουπόλεων, όπου τα προβλήματα της ρύπανσης, του συνωστισμού, της κυκλοφοριακής συμφόρησης, των υπέρμετρων αποστάσεων μεταξύ τόπου κατοικίας και εργασίας, η υποβάθμιση του φυσικού περιβάλλοντος και η εξάντληση των φυσικών πόρων έχουν επιφέρει σοβαρή διαταραχή στην ισορροπία των οικοσυστημάτων. Η πόλη είναι μια πολύπλοκη και ευμετάβλητη σχέση μεταξύ των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και του περιβάλλοντος-τόπου. Αναζητώντας το μοντέλο της αειφόρου πόλης ερμηνεύουμε και ανακαλύπτουμε εκ νέου το μοντέλο της πολυλειτουργικής και πυκνοκατοικημένης πόλης, που για χρόνια είχε κατηγορηματικά απορριφθεί, καθότι έχει πλέον περίτρανα αποδειχθεί ότι μπορεί να αποφέρει άμεσα οικολογικά και κοινωνικά οφέλη με κάποιους όρους όμως. Αυτό συνεπάγεται βεβαίως έναν ολοκληρωμένο σχεδιασμό, όπου η ενέργεια και εν γένει οι φυσικοί πόροι θα χρησιμοποιούνται με ορθολογικό τρόπο, θα ελαχιστοποιούνται οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις και θα περιορίζεται η ρύπανση. Η σύγχρονη συμπαγής αειφόρος πόλη προϋποθέτει ένα σχεδιασμό όπου οι κοινότητες θα ευημερούν και η κινητικότητα θα αυξάνεται και ο άνθρωπος θα κινείται με μέσα μαζικής μεταφοράς, θα περιβάλλεται από όμορφους και κατάλληλα διαμορφωμένους ελεύθερους δημόσιους χώρους, θα κινείται σε πεζόδρομους ειδικά σχεδιασμένα για τον πεζό για να απολαμβάνει την πόλη και να έχει τη δυνατότητα να εκφράζεται. Αυτή είναι η έννοια της συμπαγούς-αειφόρους πόλης που θα αναπτύσσεται γύρω από σημαντικά κέντρα κοινωνικών και εμπορικών δραστηριοτήτων που βρίσκονται σε σημεία συνάντησης και σύνδεσης των μέσων μαζικής μεταφοράς και γύρω από αυτά αναπτύσσονται οι συνοικίες και οι γειτονιές, όπου η κάθε μία διαθέτει το δικό της πάρκο και δικούς της δημόσιους χώρους, που φιλοξενούν συγκεκριμένες δημόσιες και ιδιωτικές δραστηριότητες. Η συμπαγής πόλη περιορίζει τη σπατάλη ενέργειας σε κάθε επίπεδο, χρησιμοποιεί τις ΑΠΕ καθώς και τα απόβλητα της πόλης για να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες μιας πόλης.
Για την συνέχεια της πολύ ενδιαφέρουσας μελέτης δείτε στον παρακάτω σύνδεσμο:
http://www.citybranding.gr/2017/11/h.html#moreΓια την συνέχεια της πολύ ενδιαφέρουσας μελέτης δείτε στον παρακάτω σύνδεσμο:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου