 |
| Ερμούπολη
και Ανω Σύρος. Πηγή: https://en.wikipedia.org/wiki/Syros |
#ΕΛΕΝΗ Ν. ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ
(Αρχιτέκτων-Μηχανικός ΕΜΠ, M.Sc. Περιφερειακής Ανάπτυξης, Δρ Πολεοδομίας (PhD, PPhD), τ. Αντιπρόεδρος Συνδέσμου Ελλήνων Περιφερειολόγων)
Α. Το όραμα
Με τη βράβευση της Σύρου από την Europa Nostra (2015) για το Ψηφιακό Σύστημα Διαχείρισης Ιστορικών Κτηρίων Ερμούπολης (HER.M.E.S.), να έχει προηγηθεί συνεχίζονται δυναμικά από τον Δήμο Σύρου– Ερμούπολης και το Ινστιτούτο Σύρου (Ινστιτούτο Βιώσιμης Ανάπτυξης, Πολιτισμού και Παράδοσης) οι προσπάθειες για την συμπερίληψη της Ερμούπολης και της Άνω Σύρου στα Μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
Ηδη η διεθνής αναγνώριση και προβολή από τη βράβευση της Σύρου από την Europa Nostra, λειτουργεί προωθητικά σε όρους διαφήμισης, δημοφιλίας, αναγνωρισιμότητας, αξιοπιστίας, κ.ά. και ενισχύει σημαντικά τις παραπάνω υποψηφιότητες. Επιπλέον, η προβολή της Ερμούπολης ως “παράδειγμα καλής πρακτικής” στην καταγραφή της Πολιτιστικής Κληρονομιάς σε ένα δίκτυο πόλεων και οργανισμών με αντικείμενο τον πολιτισμό, εστιάζει το πανευρωπαϊκό ενδιαφέρον στο νησί.
Η πρωτοβουλία και το όραμα για το παραπάνω φιλόδοξο εγχείρημα και την επίτευξή του ανήκουν στον διεθνώς διακεκριμένο συριανό επιστήμονα, ομότιμο Καθηγητή ΕΜΠ, αρχιτέκτονα-πολεοδόμο ΕΜΠ, κ. Ιωσήφ Στεφάνου, πρόεδρο του Ινστιτούτου Σύρου. Το Ινστιτούτο, με συστηματικές και εργώδεις προσπάθειες, που εντείνονται τα τελευταία έτη, αξιόπιστα στοχεύει στη διεθνή αναγνώριση και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς του νησιού δια μέσου της ένταξής του στον κατάλογο Μνημείων της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO.
Β. Η UNESCO
Η UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization), διεθνής οργανισμός με έδρα το Παρίσι, ιδρύθηκε στις 16 Νοεμβρίου του 1945 με σκοπό την προώθηση της διεθνούς συνεργασίας για την προστασία αγαθών, όπως η εκπαίδευση, η επιστήμη, ο πολιτισμός και η επικοινωνία [UNESCO]. Κατά τη σύνοδο των ευρωπαϊκών κρατών στο Παρίσι (1972) καταρτίστηκε κατάλογος προς συμπερίληψη ιδιαίτερα σημαντικών μνημείων όλων των πολιτισμών του κόσμου, ώστε να θεωρηθούν πολιτιστική περιουσία της ανθρωπότητας, να προστατευθούν και να αποτελέσουν την κληρονομιά των επερχόμενων γενεών [Μαρμαράς, κ.ά.]. Έξι κριτήρια ορίστηκαν για την ένταξη ενός μνημείου στον διεθνή κατάλογο της UNESCO, από τα οποία πρέπει να ικανοπιείται τουλάχιστον ένα [UNESCO]:
1) να αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της ανθρώπινης ευφυίας
2) να αποτελεί σημαντικό παράδειγμα έκφρασης ανθρωπίνων αξιών σε βάθος χρόνού ή σε ένα πολιτιστικό περιβάλλον του κόσμου, ως προς την αρχιτεκτονική, την τεχνολογία, την μνημειακότητα, τον αστικό σχεδιασμό.
3) να αποτελεί μοναδικό παράδειγμα ή τουλάχιστον σπάνιο παράδειγμα πολιτιστικής παράδοσης ενός πολιτισμού που είτε υπάρχει είτε έχει χαθεί.
4) να αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα τύπου κτιρίου, αρχιτεκτονικού ή τεχνολογικού συνόλου, που με την παρουσία του σηματοδοτεί την εξέλιξη της ανθρώπινης ιστορίας.
5) να αποτελεί εξαιρετικό παράδειγμα παραδοσιακού οικισμού, χρήσης γης ή θαλάσσης, αντιπροσωπευτικό πολιτισμού ή πολιτισμών ή αποτέλεσμα διαλόγου ανθρώπου και φυσικού περιβάλλοντος, ιδιαίτερα όταν το περιβάλλον έχει γίνει ευάλωτο λόγω των συνεπειών μη αναστρέψιμων αλλαγών.
6) να συνδέεται είτε άμεσα είτε έμμεσα με συμβάντα ή ζώσες παραδόσεις, ιδέες ή πεποιθήσεις, με έργα τέχνης ή έργα ιδιαίτερης παγκόσμιας σπουδαιότητας.
Από την Ελλάδα 18 μνημεία-χώροι έχουν ενταχθεί στον διεθνή κατάλογο για την προστασία της Πολιτιστικής κληρονομιας: Δελφοί, Επίδαυρος, Ολυμπία, Δήλος, Μυκήνες, Τίρυνθα, Πυθαγόρειο και Ηραίο Σάμου, Ναός Επικούρειου Απόλλωνα στις Βάσσες Φιγάλειας, Ακρόπολη Αθηνών, Μονή Αποκάλυψης στην Πάτμο, Μετέωρα, Άγιο Όρος, Μεσαιωνική πόλη Ρόδου, Παλιά πόλη της Κέρκυρας, Βυζαντινά Μνημεία Θεσσαλονίκης, Μυστράς, Μονή Δαφνίου, Μονή Οσίου Λουκά, Νέα Μονή Χίου και πιο πρόσφατα (Ιούλιος 2016) οι Φίλιπποι.
Γ. Η Σύρος
Το νησί κατοικείται από το 4000 π.χ., ενώ αναφέρεται ως «Συρίη» στα Ομηρικά έπη (Ο΄ 403- 484). Η γενέτειρα του φιλόσοφου, φυσικού και αστρονόμου Φερεκύδη (μέσα 6ου αι.) τον 5ο και 4ο αιώνα π.Χ. υπήρξε μέλος της Αθηναϊκής συμμαχίας [Δήμος Σύρου-Ερμούπολης].
Κατά τους πρώτους βυζαντινούς χρόνους εκκίνησε η οικοδόμηση του οικισμού της Άνω Σύρου, η οποία, όμως, το 1207 κατελήφθη από τους Ενετούς. Η Σύρος υπήχθη στο Δουκάτο της Νάξου που ίδρυσε ο Μάρκος Σανούδος.
Το 16ο αιώνα η Σύρος κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς, αλλά καθ' όλη την περίοδο της Τουρκοκρατίας τελούσε υπό την προστασία του Πάπα και του βασιλιά της Γαλλίας, μετά από συμφωνία της χώρας αυτής με την Πύλη σχετικά με τους καθολικούς Χριστιανούς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Το 1617 ο Τουρκικός στόλος κατέστρεψε το νησί [Δήμος Σύρου-Ερμούπολης].
Η Σύρος παρουσίασε εξέχουσα ανάπτυξη κυρίως μετά το 1826 και την εγκατάσταση προσφύγων από τα Ψαρά, τη Χίο, την Κρήτη, τις Κυδωνιές και τη λοιπή Μικρά Ασία (με αξιοποίηση της σιωπηρής ουδετερότητας του νησιού) και εξελίχθηκε σε εμπορικό, ναυτικό, βιομηχανικό και πολιτιστικό κέντρο του νέου ελληνικού κράτους.
Η Ερμούπολη («Πόλη του Ερμή») έλαβε την ονομασία της το 1826, κατόπιν αποδοχής των πρώτων οικιστών της της πρότασης του επίσης οικιστή Χιώτη Λουκά Ράλλη, προς τιμή του αρχαίου θεού του εμπορίου, ‘’κερδώου’’ Ερμή, αλλά και της εμπορικής δραστηριοποίησης και επιχειρηματικής δεινότητας του πληθυσμού της.
Με 14.000 περίπου κατοίκους το 1828, η Ερμούπολη κατέστη το μεγαλύτερο αστικό κέντρο της χώρας, μεγάλο εμπορικό κέντρο και το σημαντικότερο λιμάνι της Ανατολικής Μεσογείου. Υπήρξε το μεγαλύτερο διακομιστικό κέντρο εμπορίου με την υπόλοιπη Ελλάδα, τη Ρωσία και την Ανατολή.
Λόγω της ανάπτυξής της προωθήθηκε υποψηφιότητά της για πρωτεύουσα της Νεότερης Ελλάδος (αν και τελικά η υποψηφιότητα του Ναυπλίου ήταν ισχυρότερη). Με ιδιαίτερο αστικό ιστό και ρυμοτομία, νεοκλασική αρχιτεκτονική (με αριστουργηματικά δείγματα, όπως το γνωστό ως ‘’ωραιότερο Δημαρχείο του κόσμου’’ και το θέατρο ‘’Απόλλων’’ του Ziller (Τσίλλερ), αποτελεί διακεκριμένης αισθητικής ιστορικό τόπο. Αλλοι σημαντικοί αρχιτέκτονες, Βαυαροί, Ιταλοί και αργότερα Έλληνες (Sampo, Erlacher, Βλυσίδης, Ελευθεριάδης, κ.λπ.), αλλά και έμπειροι τεχνίτες, τοιχογράφοι και ζωγράφοι, συνέβαλαν με δείγματα καλλιτεχνικής και τεχνικής ωριμότητας στην κτιριακή καλλιέπεια και την πολεοδομική οργάνωση της πόλης [Δήμος Σύρου-Ερμούπολης].
Η Ανω Σύρος, ο παλαιότερος οικισμός του νησιού, τόπος αρμονικής συνύπαρξης ορθόδοξων και καθολικών Χριστιανών, διατηρεί περισσότερο παραδοσιακά χαρακτηριστικά στη διαμόρφωση του οικιστικού ιστού και του τοπίου [Τερκενλή] και μοναδική γραφικότητα, ενώ διαχρονικά διακείθηκε για την αγροτική παραγωγή και τα χειροτεχνήματά της.
Το 1823 ιδρύθηκε στην Ερμούπολη το πρώτο νοσοκομείο της Ελλάδας και το 1833 η πόλη κατέστη πρωτεύουσα του Νομού Κυκλάδων, με λειτουργία σε αυτήν του πρώτου στην Ελλάδα Γυμνασίου, με ιδρυτή τον Νεόφυτο Βάμβα, εκπαιδευτικό και κληρικό πρόσφυγα από την Χίο. Απόφοιτος του Γυμνασίου αυτού υπήρξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
Την ίδια περίοδο εκδόθηκε στην Ερμούπολη η πρώτη ξενόγλωσση εφημερίδα που τυπώθηκε στην Ελλάδα, η «Μέλισσα», με σύνταξη στην Ελληνική και την Γαλλική [Δήμος Σύρου-Ερμούπολης].
Στη Σύρο ιδρύθηκε (1856) η πρώτη σύγχρονη ναυτιλιακή εταιρεία, η «Ελληνική Ατμοπλοΐα». Η ίδρυση το 1861 του Νεωρίου, πρώτου ναυπηγείου στην Νεότερη Ελλάδα και άλλων μικρότερων, προσέφερε απασχόληση σε περίπου 2.000 άτομα. Σε αυτές τις ναυπηγικές εγκαταστάσεις η παραγωγή προσέγγιζε τα 80 πλοία κατ’ έτος και ναυπηγήθηκε, το 1854, το πρώτο σιδερένιο ελληνικό ατμόπλοιο. Ανω των 2000 πλοίων ήταν η συνολική παραγωγή κατά τη διάρκεια της λειτουργίας τους [Δήμος Σύρου-Ερμούπολης].
Παράλληλα αναπτύχθηκαν κυρίως μετά το 1855, η τραπεζική και ασφαλιστική αγορά, η βιομηχανία, η βυρσοδεψία, η σαπωνοποιία, η σιδηρουργία, η αλευροποιία, η κλωστοϋφαντουργία, κ.λπ. Η μεγάλη ακμή της πόλης εξακολούθησε μέχρι τα τέλη του 19ου αιώνα, οπότε το νησί αριθμούσε άνω των 30.000 κατοίκων [Δήμος Σύρου-Ερμούπολης].
Η πρώτη παρατεταμένη κρίση στην οικονομία του νησιού και ιδίως της πρωτεύουσας σημειώθηκε τη δεκαετία του 1880, πριν τη διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου (1893) [Burgel Guy 2002, 1993], με την ανάδειξη άλλων εμπορικών αστικών κέντρων, όπως το λιμάνι του Πειραιά.
Οι συνέπειες του Β' Παγκόσμιου Πόλεμου επέφεραν οικονομική παρακμή και κοινωνικά πλήγματα κατά τις μεταπολεμικές δεκαετίες. Ωστόσο, ήδη από τη δεκαετία του 1980, με τη ευρύτερη βελτίωση της οικονομίας και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου στην χώρα, εμφανίστηκαν ενδείξεις ανάκαμψης της τοπικής οικονομίας, με σημείο αιχμής τον τουρισμό. Ταυτόχρονα, η επαναλειτουργία των ναυπηγείων και άλλες συμπληρωματικές λειτουργίες και οικονομίες κλίμακας ,σηματοδότησαν την ανοδική πορεία της Σύρου και υπαγόρευσαν την ανάγκη διαφοροποίησης της οικονομίας και αναζήτησης νέων ισορροπιών και εστιασμού.
Δ. Δυνατότητες και προοπτικές
Η ποιότητα και η ταυτότητα της νήσου την καθιστούν μοναδική: η Σύρος είναι αναπόσπαστο μέλος του πανάρχαιου Κυκλαδικού πολιτισμού, χαρακτηρίζεται από τη νεοκλασική αρχιτεκτονική φυσιογνωμία της Ερμούπολης κυρίως, αλλά και τη μεσαιωνική αρχιτεκτονική της Άνω Σύρου, φιλοξενεί αρμονικά δύο χριστιανικά δόγματα, στεγάζει ιστορικά κτίρια όπως το θέατρο «Απόλλων» με ιδιαίτερη πολιτιστική συνεισφορά, διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη σύσταση και εδραίωση του νεότερου ελληνικού κράτους, στο χώρο της μουσικής συνδυάζει την παράδοση του ρεμπέτικου με τη νησιώτικη μουσική του Αιγαίου, ενώ επί σειρά ετών διοργανώνει διεθνή φεστιβάλ κλασικής μουσικής και γειτνιάζει με το αρχαιολογικώς εξέχον νησί της Δήλου, δυνητικής φιλοξενίας εκδηλώσεων.
Η σπουδαιότητα της Ερμούπολης, είναι μεγάλη όχι μόνο για τα ελληνικά, αλλά για τα παγκόσμια δεδομένα, καθόσον σε αυτή αναπτύχθηκε η αστική τάξη, με αρχές, αξίες και οράματα δημοκρατίας, άμιλλας, προόδου και προσφοράς στον τόπο και στην κοινωνία, με ισχυρούς ακόμη και αποτυπωμένους τους συμβολισμούς τους στον χώρο και το χρόνο. Τόσο η νεοκλασική Ερμούπολη όσο και η μεσαιωνική Άνω Σύρος είναι άμεσα συνδεδεμένες με ορόσημα της ελληνικής και ευρωπαϊκής ιστορίας, του πολιτισμού και της προόδου και με την εξέχουσα οικουμενική αξία [Στεφάνου και Στεφάνου, 1999, 2003, Στεφάνου και Μητούλα 2003].
Τα οφέλη που αναμένεται να προκύψουν από την ένταξη στον κατάλογο της UNESCO θα είναι μεγάλα, πολλαπλά και πολλαπλασιαστικά για το νησί. Πρώτα στον τομέα της διαφήμισης και αναγνωρισιμότητας της Σύρου σε παγκόσμια κλίμακα και έπειτα, προϊόντος του χρόνου, σε τουριστικό, κοινωνικό, οικονομικό και αναπτυξιακό επίπεδο, αλλά και επίπεδο ποιότητας ζωής.
Η συγκεκριμένη πρόταση προσφέρει το αναπτυξιακό πρότυπο που θα έπρεπε να είχαν ήδη αναζητήσει οι Συριανοί τοπικοί άρχοντες και ιθύνοντες, αξιοποιώντας το πολιτιστικό συγκριτικό πλεονέκτημα του τόπου. Προσφέρει, επίσης, την απαιτούμενη ώθηση προς μια ποιοτική, αξιόπιστη και μακρόπνοη αναπτυξιακή πορεία.
Σήμερα η Ερμούπολη αντιπροσωπεύει ένα σπουδαίο τουριστικό, εμπορικό αλλά και διοικητικό κέντρο και έδρα της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου που περιλαμβάνει τις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα. Τα τελευταία έτη με τις κατάλληλες επεμβάσεις και αποκαταστάσεις στα νεοκλασικά κτίρια και στους δημόσιους χώρους, αλλά και με τη διοργάνωση πολύ αξιόλογων καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, η Ερμούπολη καθίσταται αισθητικά και λειτουργικά άρτια πόλη, που φαίνεται να ανακτά την παλαιότερη αίγλη της. Με την παραδοσιακή και γραφική Άνω Σύρο αποτελούν μοναδικό συνδυασμό νησιωτικής κοινότητας και κοινωνίας, με κοσμοπολίτικο, αλλά και ελληνικό και ενωτικό δημιουργικό και προοδευτικό πνεύμα. Αντιπροσωπεύουν συνδυασμό σημαντικής ιστορικής, βιομηχανικής και λοιπής κληρονομιάς του 19ου αιώνα που πρέπει να ανακτήσει τη θέση και τη σημασία της στον 21ο αιώνα με κατάλληλο σχεδιασμό και ποιοτική ανάπτυξη.
Ε. Κοινό μέτωπο υποστήριξης της πρότασης
Με δεδομένη τη μεγάλη σημασία της επιδιωκόμενης διεθνούς αναγνώρισης και τιμής για την προικισμένη με σημαντική πολιτιστική κληρονομιά αλλά και ιδιαίτερο νησιωτικό φυσικό περιβάλλον Σύρο, έχει καταστεί κατανοητή και αυτονόητη η ανάγκη συστράτευσης για την επίτευξη του εν λόγω σκοπού.
Ήδη συγκροτείται ευρεία επιτροπή υποστήριξης, με τη συμμετοχή των Ποιμεναρχών των δυο Εκκλησιών της νήσου, των τοπικών αρχόντων, εκπροσώπων των παραγωγικών τάξεων του βιομηχανικού, εμπορικού και ναυτιλιακού κόσμου, πανεπιστημιακών, καλλιτεχνών και προσωπικοτήτων του πνευματικού χώρου που σχετίζονται με οποιονδήποτε τρόπο και ενδιαφέρονται για τον τόπο.
Η υποψηφιότητα - πρόταση προς τον Παγκόσμιο Οργανισμό της UNESCO στηρίζεται στην τεκμηρίωση και προβολή του αναμφισβήτητα εξαίρετου πολιτισμικού πλούτου του τόπου, αλλά και στην πεποίθηση ότι ο τοπικός πληθυσμός αναγνωρίζει, τιμά, σέβεται, προστατεύει και προάγει τη σπουδαιότητα αυτής της σπάνιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Η ενίσχυση της υποστήριξης σε τοπικό, πανελλήνιο και διεθνές επίπεδο, η ‘’υιοθέτηση’’, προώθηση και προαγωγή του ζητήματος από οικείους φορείς της Κεντρικής και τοπικής Διοίκησης, εκπαιδευτικά (συμπεριλαμβανομένου του τμήματος Μηχανικών Σχεδίασης Προϊόντων και Συστημάτων του Πανεπιστημίου Αιγαίου, που εδρεύει στην Σύρο) και ερευνητικά ιδρύματα και πολιτιστικούς φορείς στην Ελλάδα και το εξωτερικό, τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης, θα συμβάλει έτι περαιτέρω στην επίτευξη, Οι τουριστικοί επισκέπτες του νησιού μπορούν επίσης να αποτελέσουν πρεσβευτές του νησιού στη χώρα μας και διεθνώς και να συμβάλουν με τη σειρά τους, ώστε όσο πιο σύντομα το όνειρο, το όραμα, να γίνει πραγματικότητα.
Βιβλιογραφία:
Burgel Guy (2002), Le Miracle athénien au xxe siècle, CNRS Éditions
Burgel Guy (1993), La Ville aujourd’hui, Hachette Pluriel Référence
Μαρμαράς Εμμ., Ράπτη Σταυρ., Σταματίου Ελένη (2002), Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς, Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
Στεφάνου Ιουλία, Στεφάνου Ιωσήφ (2003), Περιγραφή της εικόνας της πόλης.Τα περιγράμματα: Βασικά στοιχεία προσδιορισμού της φυσιογνωμίας των τόπων, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις ΕΜΠ.
Στεφάνου Ιουλία και Στεφάνου Ιωσήφ (1999), Η περιγραφή της εικόνας της πόλης, Πανεπιστ. Εκδόσεις ΕΜΠ, Αθήνα.
Στεφάνου Ιωσήφ, Μητούλα Ρόϊδω (2003), Η παγκοσμιοποίηση, η ευρωπαϊκή ενοποίηση και η φυσιογνωμία της σύγχρονης ελληνικής πόλης, Εκδ. Παπαζήση Αθήνα.
Τερκενλή Θ. (1996), Το πολιτισμικό τοπίο. Γεωγραφικές προσεγγίσεις, Εκδ. Παπαζήση Αθήνα.
Πηγές Διαδικτύου
Δήμος Σύρου-Ερμούπολης http://www.hermoupolis.gr/ Ιστορια---Πολιτισμος/Ανω-Συρος---Ιστορικα-Προλεγομενα.aspx
UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) http://en.unesco.org/ .
πηγή: http://www.citybranding.gr/
πηγή: http://www.citybranding.gr/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου