 |
| Μάντρες αποκλείουν την ακτή από τον πολίτη (από το αρχείο του συγγραφέα) |
του Αντώνιου Β. Καπετάνιου
(Δασολόγου – Περιβαλλοντολόγου)
«Ο κήπος έμπαινε στη θάλασσα
βαθύ γαρύφαλλο ακρωτήρι…»
βαθύ γαρύφαλλο ακρωτήρι…»
(«ΙΧ», Οδυσσέας Ελύτης)
Με την έξοδό του από τη λήθη των πολέμων (Β΄ παγκόσμιος και Εμφύλιος) και τη στέρηση που υπήρξε, ο νεοέλληνας επιζήτησε την απόκτηση αγαθών, τα οποία όλα τα προηγούμενα χρόνια στερήθηκε, αλλά τώρα ήταν σε θέση να διεκδικήσει και ν’ αποκτήσει. Επιζήτησε λοιπόν ως δεύτερη κατοικία την ιδιοκτησία στην ακτή, για παραθερισμό. Ο Έλληνας όμως δε σεβάστηκε την ομορφιά που βρήκε εκεί. Καταπάτησε τη γη της ακτής και την κατέστρεψε…
 |
| Οι παραγκουπόλεις των ακτών! (από το αρχείο του συγγραφέα) |
Παράλληλα, η είσοδος της χώρας στο κλαμπ των τουριστικών περιοχών της γης, επέφερε και τη «μοιραία αξιοποίηση» του τόπου, με τη δημιουργία έργων που αλλοίωσαν κι έθιξαν το παράκτιο φυσικό περιβάλλον. Τότε, από τα τέλη περίπου της δεκαετίας του ‘50 κι έκτοτε, ήταν η εποχή που, με την ανοχή ή και την προτροπή του κράτους, οι τουριστικές επιχειρήσεις δέσμευσαν για τουριστική χρήση τις ομορφότερες ελληνικές ακτές, ιδιοποιούμενες τούτη την ομορφιά, για την απόκτηση του επιδιωκόμενου κέρδους· το οποίο, ως φαίνεται, «ωφέλησε» και την εθνική μας οικονομία!
Με την πάροδο των ετών, κι αφού κανείς ουσιαστικά δεν έθιξε τούτη την κατάσταση, φτάσαμε στη σημερινή τραγικότητα, με σημαντικό μέρος των ακτών της χώρας να έχουν περιέλθει υπό ένα ιδιότυπο καθεστώς ιδιωτικοποίησης, το οποίο ισχύει πέραν κάθε Νόμου και Συντάγματος.
Με την πάροδο των ετών, κι αφού κανείς ουσιαστικά δεν έθιξε τούτη την κατάσταση, φτάσαμε στη σημερινή τραγικότητα, με σημαντικό μέρος των ακτών της χώρας να έχουν περιέλθει υπό ένα ιδιότυπο καθεστώς ιδιωτικοποίησης, το οποίο ισχύει πέραν κάθε Νόμου και Συντάγματος.
Η παράκτια ζώνη αποτελεί περιοχή ισχυρής φόρτισης, με δραστηριότητες κι ενέργειες που πολλάκις βλάπτουν το οικείο περιβάλλον (φυσικό, οικιστικό, παραδοσιακό κ.ά.) Αρκεί ν’ αναφερθεί ότι το 80% της βιομηχανικής δραστηριότητας της Ελλάδας και σημαντικό τμήμα της παραγωγής ενέργειας, βρίσκεται κοντά στην ακτογραμμή. Όπως επίσης και ότι το 90% της τουριστικής δραστηριότητας, ασκείται επί της ακτογραμμής. Αυτό σημαίνει ότι εργοστάσια, ξενοδοχειακά συγκροτήματα, θέρετρα, αγκυροβόλια και κάθε λογής άλλο κύριο ή συνοδευτικό έργο, αναπτύσσεται επί και πέριξ της ακτογραμμής.
Σε βάθος ζώνης 1-2 χλμ από αυτήν κατανέμεται το 33% του πληθυσμού της χώρας, ενώ μέχρι ζώνης βάθους 50 χλμ κατοικεί το 85% του πληθυσμού (στοιχεία από ΕΣΥΕ το έτος 2002). Οι δραστηριότητες όλων αυτών των ανθρώπων, με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, έχουν επίπτωση στο περιβάλλον του παρακτίου χώρου, το οποίο κατά περιπτώσεις εμφανίζεται ισχυρά επιβαρυμένο.
Στον παράκτιο χώρο αναπτύσσονται οικοσυστήματα, τα οποία χρήζουν ειδικής προστασίας, εξαιτίας της σημαντικότητάς τους. Αναφέρονται τα μοναδικά φοινικοδάση του Βάϊ και του Πρέβελη στην Κρήτη, τα σπάνια δάση κουκουναριάς του Σχινιά, της Σκιάθου, της Στροφιλιάς, τα εύθραυστα οικοσυστήματα των αμμοθινών στην Ηλεία και αλλού, τα εξαιρετικά δάση τραχείας και χαλεπίου πεύκης της Θάσου, Σάμου, Ρόδου και πολλών άλλων ελληνικών περιοχών, που σχεδόν ακουμπούν στο κύμα της θάλασσας, καθώς και πολλά – πολλά άλλα οικοσυστήματα, που χαρίζουν στη φύση της Ελλάδας τη μοναδικότητά της.
 |
| Το Βάι −χάριν του τουρισμού… (φωτογραφία από το διαδίκτυο) |
 |
| Οι Κουκουναριές στη Σκιάθο −χάριν του τουρισμού… (από το αρχείο του συγγραφέα) |
Ακόμη, με τα ιζήματα που μεταφέρουν οι ποταμοί και οι χείμαρροι, τα οποία εναποτίθενται στον παράκτιο χώρο, διαμορφώνονται τα δελταϊκά πεδία (δέλτα των ποταμών), τα οποία αποτελούν σημαντικούς υγροτόπους, που φιλοξενούν σπάνια είδη της ελληνικής χλωρίδας και της πανίδας. Το δέλτα, μάλιστα, των 16 σημαντικότερων ποταμών της Ελλάδας καλύπτει μιαν επιφάνεια περίπου 450 τετραγ. χλμ.
Η παράκτια ζώνη έχει ειδική, βαρύνουσα σημασία, διότι σε αυτήν, σε παγκόσμιο επίπεδο, συντελείται το 90% της ορυκτογένεσης των θαλασσίων ιζημάτων, πραγματοποιείται το 80% της ταφής οργανικού υλικού, δημιουργείται το 18-33% της παγκόσμιας πρωτογενούς παραγωγής, αποτίθεται το 75-90% του συνολικού όγκου του αιωρούμενου υλικού και των συμπαρασυρόμενων στοιχείων και ρύπων, καθώς και πάνω από το 50% των ανθρακικών στοιχείων (Gaston, 2001).
Από τα ανωτέρω καταλαβαίνουμε τη λειτουργική σπουδαιότητα της παρακτίου ζώνης και την ανάγκη διατήρησης των ποιοτικών standards (περιβαλλοντικών και κοινωνικών) που απαιτούνται, ώστε αυτή να συνεχίσει να υφίσταται ομαλώς. Κάτι που στην πράξη σαφώς δε συμβαίνει, με αποτέλεσμα την αλλοίωση και την καταστροφή αυτού του χώρου. Οι επιπτώσεις δυστυχώς είναι μεγάλες και ανεπανόρθωτες. Οικοσυστήματα μοναδικά χάνονται για πάντα, φυσικοί πόροι εξαφανίζονται, πόλεις πλημμυρίζουν και περιουσίες καταστρέφονται, το κλίμα αλλάζει δραματικά, οι συνθήκες της ζωής στις πόλεις γίνονται ανυπόφορες, και άλλα τραγικά κι ολέθρια συμβαίνουν.
Η παράκτια γη είναι περιζήτητη και πολύτιμη. Και πρέπει να προστατευθεί για να παραμείνει ζωντανή. Προστατεύεται όμως;
 |
| Το εργοστάσιο της ΑΓΕΤ Ηρακλής κατέλαβε τη γραφική παραλία στην Αγριά του Βόλου. Ο Υπουργός Γεωργίας Ιπποκράτης Ιορδάνογλου το 1975 με έγγραφό του ήταν αντίθετος στη χωροθέτηση του εργοστασίου στη θέση αυτή διότι θα συντελεστεί «η καταστροφή του εγγύς της πόλεως του Βόλου φυσικού τοπίου»! (από το αρχείο του συγγραφέα) |
Νομοθετικό πλαίσιο προστασίας υπάρχει, όμως αφήνει πεδία ανοικτά στη φθορά. Όπως στις περιπτώσεις παραχώρησης αιγιαλού και παραλίας για την εκτέλεση έργων, των περιπτώσεων απλής χρήσης του αιγιαλού και της παραλίας, των παραχωρήσεων νησίδων του Δημοσίου και αβαθών θαλασσίων εκτάσεων και άλλα πολλά, των οποίων η παράθεση περιττεύει σε αυτό το κείμενο γενικής θεώρησης, για την κατανόηση της σημασίας της παράκτιας ζώνης κι ανάδειξης του ευρύτερου προβλήματος της μη σωστής διαχείρισης και λειτουργίας της.
Η βίλα με την ιδιωτική της παραλία, το ξενοδοχειακό συγκρότημα με την ιδιόκτητη ακτή, ο παραθεριστικός οικισμός με τη δική του αμμουδιά, διαμορφώνουν μιαν εικόνα που σίγουρα προσβάλλει τον νεοέλληνα και τον χαλνά, αφού τον χαρακτηρίζει ως νοοτροπία, αλλά και ως συμπεριφορά. Πέρα όμως απ’ αυτό, από πρακτικής, ηθικής και πολιτικής πλευράς, ο απλός Έλληνας πολίτης στερείται του δικαιώματός του ν’ απολαύσει τα δημόσια και φυσικά αγαθά της χώρας του, που εν προκειμένω είναι οι ακτές της. Αυτή, κανονικά θα ήτο μια συμπεριφορά επιλήψιμη, που θα τιμωρείτο. Όμως, στην Ελλάδα έχει καθιερωθεί η ατιμωρησία για μια μικρή −εκλεκτή− μερίδα πολιτών της!..
Τι συμβαίνει λοιπόν; Όλα γίνονται με τον καιρό νόμιμα, αφού πριν διανυθεί μια ρευστή περίοδος ανωμαλίας, οπού υφίσταται ένα ιδιότυπο καθεστώς παρανομίας: ο υπαίτιος διώκεται μεν, αλλά δεν τιμωρείται! Η σφραγίδα του κράτους, σε πολλές περιπτώσεις, πιστοποιεί την κατ’ επίφαση νομιμότητα, που στο τέλος οδηγεί, λόγω της χρόνιας και διαμορφωμένης κατάστασης, στη νομιμοποίηση. Και η εντύπωση που αφήνεται είναι ότι οι κανόνες τηρούνται. Τηρούνται όντως;
 |
| Ο τουριστικός οργασμός του ’60, με τα τουριστικά καταλύμματα των ακτών! (από το αρχείο του συγγραφέα) |
Είναι η ελαστικότητα ή τα «παραθυράκια» των νόμων, είναι η ανοχή στο έλασσον των διοικούντων. Είναι, εν τέλει, η αλλοτρίωση, που ως νοοτροπία έχει επικρατήσει στην ελληνική κοινωνία, σύμφωνα με την οποία αυτή δέχεται με τον καιρό τις διαμορφωθείσες καταστάσεις, αποτελώντας όλα τούτα το υπόστρωμα πάνω στο οποίο επικάθονται η άλωση και η φθορά. Είναι το κλίμα της παθογένειας, δηλαδή, που διαμορφώνει την παραμορφωτική εικόνα, την οποία και αποδεχόμαστε.
Σήμερα υπολογίζεται ότι περίπου το 5-10% των βατών ακτών της χώρας, χρήζει κάποιας μορφής καταπάτηση. Η πρόσβαση για τους Έλληνες πολίτες είναι αδύνατη για το 60% αυτών των περιπτώσεων (στοιχεία Υπουργείου Οικονομικών έτους 2002). Η πιο επιβαρημένη κατάσταση, από αυτή την άποψη, εντοπίζεται στη Χαλκιδική, όπου σύμφωνα με τα στοιχεία της οικείας Νομαρχίας από τα 570 χιλιόμετρα των ακτών της Κασσάνδρας και Σιθωνίας, στα 70 χιλιόμετρα υπάρχει πρόβλημα πρόσβασης στις ακτές!!!
 |
| Το «χάλι» του Σχινιά!.. (εφημερίδα «΄Εθνος» 9/8/11) |
 |
| Το σπάνιο οικοσύστημα του δάσους κουκουναριάς του Σχινιά στο Μαραθώνα, αποκλεισμένο από τις οικείες! (από το αρχείο του συγγραφέα) |
To Σύνταγμα και οι νόμοι σαφώς επιτάσσουν την ελεύθερη πρόσβαση των πολιτών στις ακτές. Είναι αυτονόητο ό,τι σημαντικά στοιχεία του φυσικού περιβάλλοντος, όπως εν προκειμένω ο αιγιαλός ή η παραλία, πρέπει να θεωρούνται κοινόχρηστα. Το δικαίωμα της κοινής χρήσης αυτών και της απόλαυσης των περιβαλλοντικών αγαθών εκπηγάζει από το Σύνταγμα της Ελλάδας (άρθρα 24, 25, 106) και επικυρώνεται με το άρθρο 57 του ΑΚ (το δικαίωμα της προσωπικότητας). Το περιβάλλον, ως στοιχείο της προσωπικότητας του πολίτη, οφείλεται να προστατευθεί και η προσβολή του συνιστά πράξη μη νόμιμη. Συνεπώς, η πρόσβαση στις ακτές πρέπει να πραγματοποιείται ακωλύτως, ακόμη και με διαβάσεις μεταξύ των ιδιοκτησιών, ώστε ν’ ασκείται το δικαίωμα της απόλαυσής τους. Όμως, σε πολλές περιπτώσεις, η εφαρμογή των θεσμικών κανόνων είναι ανέφικτη, και η πρόσβαση στις ακτές υφίσταται μόνο θεωρητικά.
Έτσι, ο ανύποπτος πολίτης έκπληκτος θα διαπιστώσει ότι τα στενά κι επικίνδυνα μονοπάτια που θα διανύσει για να φτάσει στη θάλασσα, οδηγούν σε «μαντρωμένες ακτές»!!! Έκπληκτος επίσης θα διαπιστώσει ότι για ν’ απολαύσει την πολυπόθητη παραλία, θα πρέπει να πληρώσει ακριβό αντίτιμο στο ξενοδοχείο στο οποίο αυτή ανήκει!!! Ο ανύποπτος πολίτης δεν ξέρει ίσως ότι τη γραφική παραλία, την οποία τόσο πολύ θέλει να προσεγγίσει, την εξουσιάζει ο «βιλάτοράς της», ο οποίος κηδεμονεύει τον αιγιαλό!!!
 |
| Άθλιες κατασκευές στις ακτές, τις τρώγει το κύμα… (από το αρχείο του συγγραφέα) |
 |
| Θηριώδεις «φοβιστικές» κατασκευές πλούσιων οικιών στις ακτές, τη δεκαετία του ’80 (από το αρχείο του συγγραφέα) |
Ο κοινόχρηστος χώρος της παραλίας, λοιπόν, αποτελεί σε πολλές περιπτώσεις άβατο για τον κοινό θνητό, τον απλό πολίτη αυτής της χώρας. Η προσέγγισή του και η απόλαυσή του, αν και κατοχυρωμένη συνταγματικά, στην πράξη καθίσταται αδύνατη ή κι απαγορευτική. Ορισμένοι φαίνεται πως είναι εκείνοι που «επιλέχθηκαν» για ν’ απολαμβάνουν την ομορφιά τούτη, την οποία −ω τι βλαστημία!− την έχουν κάμει (ή την κάμουν, μέσω διαδικασιών) κτήμα τους!
πηγή: http://dasarxeio.com/
* Απόσπασμα από το βιβλίο:
"Τη χώρα που μου πήρανε γυρεύω…"
Φθορές και αυθαιρεσίες στη χώρα που προίκισε ο Θεός και
αδίκησε ο άνθρωπος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου