“Δασοκομικός χειρισμός των δασών του Δικτύου NATURA 2000″

 
 

Φωτογραφία:

Θοδωρής Αθανασιάδης

του καθ. Σπύρου Ντάφη

Τόσο η διαχείριση, όσο και ο δασοκομικός χειρισμός των δασών ακολουθούν τις βασικές αρχές διαχείρισης ενός δάσους, δηλαδή την αρχή της αειφορίας, την αρχή της διατήρησης του δάσους ως δάσος και την αρχή της διατήρησης και βελτίωσης της παραγωγικής ικανότητας του εδάφους. Οι βασικές αυτές αρχές εφαρμόζονται, πρέπει να εφαρμόζονται, τόσο στα φυσικά δάση, όσο και στα ανθρωπογενή (αναδασώσεις).

Στις περιοχές του Δικτύου NATURA 2000, στις οποίες τα δάση είναι φυσικά, διατηρούν, δηλαδή, τη φυσική σύνθεση των ειδών, πέρα από την τήρηση των ανωτέρω βασικών  αρχών, προσπαθούμε, κατά το δυνατόν, και μέσα στο πλαίσιο του οικονομικού σκοπού, να διατηρήσουμε τη βιοποικιλότητα και την οικολογική ισορροπία η οποία είναι απαραίτητη για τη βιοκοινοτική σταθερότητα του δασικού οικοσυστήματος.

Χωρίς να παραβλέπουμε τη σημασία της διαχείρισης και του δασοκομικού χειρισμού του ξυλαποθέματος, η διαχείριση και ιδιαίτερα ο δασοκομικός χειρισμός, αφορούν στη διαχείριση και στον χειρισμό του οικοσυστήματος ως ενιαίου συνόλου. Μέσα στο πλαίσιο του οικονομικού σκοπού πρέπει να παίρνουμε και να εφαρμόζουμε όλα τα αναγκαία διαχειριστικά και δασοκομικά μέτρα που εξασφαλίζουν τη διατήρηση της βιοποικιλότητας του δασικού οικοσυστήματος και μέσω αυτής την εξασφάλιση της αναγκαίας οικολογικής ισορροπίας και σταθερότητας.

Διατήρηση της φυσικής σύνθεσης των δασικών οικοσυστημάτων, εμπλουτισμός με είδη που προϋπήρχαν και εξαφανίσθηκαν λόγω της βοσκής ή κακών χειρισμών, διατήρηση και βελτίωση της παραγωγικής ικανότητας του εδάφους, διατήρηση και βελτίωση, με ανόρθωση ή αποκατάσταση, των ενδιαιτημάτων των ειδών που ζουν μέσα στο δάσος (εξασφάλιση κρυψώνων, χώρων φωλιάσματος, συνθηκών διατροφής τους), πρέπει να αποτελέσει κυρίαρχο μέλημα του διαχειριστικού και του δασοκομικού σκοπού.
 

 

Μία από τις αδυναμίες του οικονομικά διαχειριζόμενου δάσους είναι ότι οι περίτροποι χρόνοι που καθορίζονται με αμιγώς οικονομικά κριτήρια είναι κατά πολύ μικρότεροι της διάρκειας ζωής των περισσότερων δασοπονικών ειδών, με αποτέλεσμα να έχουν σχεδόν εξαφανισθεί τα γέρικα δένδρα, τα οποία παίζουν σπουδαίο ρόλο ως χώρος φωλιάσματος, διατροφής και ως κρυψώνες πολλών ειδών, ιδιαίτερα πτηνών, που ζουν στο δάσος, αλλά και μικρών θηλαστικών.

Στη χώρα μας, έως τη δεκαετία του 1960 υπήρχαν στα δάση πλήθος από γέρικα δένδρα, καθώς και από νεκρά ιστάμενα ή κατακείμενα. Με την εφαρμογή των λεγόμενων «εξυγιαντικών» υλοτομιών στο πλαίσιο της «λογιστικής» διαχείρισης, έχουν σχεδόν εξαφανισθεί τα γέρικα δένδρα από τα δάση μας. Το να διατηρούμε 5-10 γέρικα δένδρα ανά εκτάριο συνεπάγεται πάρα πολύ μικρή οικονομική ζημιά, ενώ το οικολογικό όφελος είναι τεράστιο.

Επίσης, η διατήρηση νεκρών ιστάμενων ή κατακείμενων δένδρων ή χονδρών τεμαχίων νεκρού ξύλου παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και στη διατροφή πολλών ειδών πουλιών και μικρών θηλαστικών. Ένα νεκρό δένδρο έχει μέσα του περισσότερη ζωή από ό,τι ένα ζωντανό. Μια σειρά ειδών από φλοιοφάγα και ξυλοφάγα έντομα βρίσκουν τροφή στα νεκρά δένδρα και γενικά στο νεκρό ξύλο, όπως και πολλοί σηπτικοί μύκητες, μερικοί από τους οποίους είναι εδώδιμοι, όπως τα καρποσώματα του μύκητα Sericius erinaceus, τα γνωστά «προβατάκια», τα οποία αναπτύσσονται στα κοιλώματα (κουφάλες) γέρικων δρυών.

Σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας ενός οικοσυστήματος παίζει η νεκρομάζα δηλαδή το σύνολο των νεκρών μερών των δένδρων, συμπεριλαμβανομένης της φυλλάδας. Η νεκρομάζα αποτελεί τη βάση μιας σειράς τροφικών αλυσίδων που αφορούν τους λεγόμενους αποσυνθέτες, δηλαδή ειδών που λεπτοτεμαχίζουν ή αποσυνθέτουν τη νεκρή οργανική ουσία (φυλλάδα, ιστάμενα ή κατακείμενα νεκρά δένδρα, νεκρά κλαδιά κ.λπ.). Από τη νεκρομάζα εξαρτάται η επιβίωση ενός μεγάλου αριθμού ειδών, κυρίως ασπόνδυλων ζώων και μικροοργανισμών.

Στη φυλλάδα ενός μικτού δάσους δρυός, σε μια επιφάνεια 0,25 m2, ζουν 4.641 άτομα οργανισμών που ανήκουν σε 19 ομάδες. Τα περισσότερα από αυτά ανήκουν στα ακάρεα (3.750) και στα κο λέμβο λα (468) (βλ. Ντάφης Σπ. 1986. Δασική Οικολογία, σελ. 314).

Αξιόλογο ρόλο στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και της οικολογικής ισορροπίας σε ένα δασικό οικοσύστημα παίζουν τα κράσπεδα του δάσους και τα διάκενα. Τα κράσπεδα του δάσους συμβάλουν στην οικολογική ισορροπία και τη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Εξασφαλίζουν ένα ωκεανικότερο ενδοδασογενές κλίμα με την παρεμπόδιση των ανέμων και της άμεσης ηλιακής ακτινοβολίας σε μια κρασπεδική λωρίδα πλάτους 1/3-1/2 του ύψους των δένδρων. Παράλληλα, λόγω του άπλετου φωτισμού τους και της υψηλότερης θερμοκρασίας τους, αποτελούν προσφιλές ενδιαίτημα για έντομα, πουλιά και μικρά θηλαστικά. Τα κράσπεδα σφύζουν κυριολεκτικά από ζωή.

 

Μεγάλη σημασία για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας έχουν, επίσης, τα διάκενα (ξέφωτα) του δάσους, τόσο ως ενδιαιτήματα ποωδών φυτών, γράστων, πτερίδων και θάμνων, όσο και για την εξασφάλιση τροφής των φυτοφάγων ζώων που ζουν στο δάσος. Παλαιότερα, τα διάκενα θεωρούνταν ως «αργούσες επιφάνειες». Σήμερα, γνωρίζουμε ότι ο ρόλος τους είναι σημαντικός για τη διατήρηση της βιοποικιλότητας και συνεπώς για την οικολογική ισορροπία του δάσους.

 

 

Συνοψίζοντας, η διαχείριση των δασών των περιοχών του Δικτύου NATURA 2000 δεν διαφέρει πολύ από τη διαχείριση που υφίστανται ή πρέπει να υφίστανται τα φυσικά δάση της χώρας. Κατά τη διαχείριση και τον δασοκομικό χειρισμό των δασών του Δικτύου πρέπει  να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση:

 

• στη διατήρηση της φυσικής σύνθεσης των δασών, αλλά και στον εμπλουτισμό της, όπου είναι δυνατόν, με είδη τα οποία αποδεδειγμένα προϋπήρχαν και έχουν εξαφανισθεί,
• στη διατήρηση, κατά το δυνατό, κλειστών των κράσπεδων των συστάδων,
• στη διατήρηση 5-10 γέρικων δένδρων στο εκτάριο ή, εάν δεν υπάρχουν, στη σήμανση και διατήρηση 5-10 ατόμων ως παρακρατήματα για να γεράσουν,
• στη διατήρηση και αύξηση της ιστάμενης και κατακείμενης νεκρομάζας, με τη διατήρηση ιστάμενων ή κατακείμενων νεκρών δένδρων, κατακείμενων χονδρών τεμαχίων ξύλου, μεγάλου μέρους των υπολειμμάτων των υλοτομιών και της φυλλάδας,
• στην απαγόρευση της βοσκής, η οποία, πέραν των ζημιών που προκαλεί στη φυσική αναγέννηση και στο έδαφος, δρα ανταγωνιστικά προς τα φυτοφάγα ζώα του δάσους,
• στη διατήρηση και αύξηση ή δημιουργία διακένων (ξέφωτων),
• στη λήψη προληπτικών μέτρων για τις δασικές πυρκαγιές.

 

Σπύρος Ντάφης
 

*Το παρακάτω άρθρο δημοσιεύτηκε στο AMΦIBION (τεύχος 96), την Τριμηνιαία έκδοση του Eλληνικού Kέντρου Bιοτόπων – Yγροβιοτόπων

Eλληνικό Kέντρο Bιοτόπων – Yγροτόπων
14ο χλμ Θεσσαλονίκης – Mηχανιώνας, 570 01 Θέρμη,
Τ.Θ. 60394 – Τηλ. 2310 473320 – Φαξ: 2310 471795,
E-mail: mariak@ekby.gr
Yπεύθυνη Έκδοσης: Mαρία Kατσακιώρη



πηγή: http://dasarxeio.com/