Δευτέρα 24 Μαρτίου 2014

Το ξύλο και τα έντομα που το προσβάλλουν

 
 

Το τεύχος 16 (Απρίλιος – Ιούνιος 2004) του περιοδικού
ΕΘΙΑΓΕ – Τριμηνιαία έκδοση του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας – ήταν αφιερωμένο στο ξύλο. Ο Φάκελος «Ξύλο: ένα μεγάλο δώρο της φύσης» περιλαμβάνει επτά πολύ ενδιαφέροντα άρθρα, γραμμένα από ειδικούς επιστήμονες, με σκοπό την κατά το δυνατόν πληρέστερη ενημέρωση του ενδιαφερομένου αναγνώστη.
 
της Δρ Μαρίας Καλαπανίδα — Κανταρτζή,
(Εντεταλμένη Ερευνήτρια Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών)

Το ξύλο είναι ένα φυσικό υλικό, που χρησιμοποιείται από αρχαιότατων χρόνων για την κάλυψη διαφόρων αναγκών του ανθρώπου. Χάρη στα τεράστια πλεονεκτήματά του είναι από τα σπουδαιότερα υλικά κατασκευής κτιρίων εδώ και χιλιάδες χρόνια. Εκτός από δομικό υλικό, χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη για την κατασκευή επίπλων, πλοίων, εργαλείων, διακοσμητικών και άλλων αντικειμένων. Γενικά το ξύλο έχει μεγάλες δυνατότητες εφαρμογών, δεδομένου ότι υπάρχει άφθονο στη φύση, η επεξεργασία του είναι εύκολη και oι μηχανικές του ιδιότητες ικανοποιητικές. Με την προϋπόθεση της επιλογής του ενδεδειγμένου κάθε φορά υλικού και της σωστής διαμόρφωσης της διατομής εμφανίζει σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως η αποδεδειγμένη σταθερότητα της κατασκευής και η μεγάλη ποικιλία χρωμάτων. Στα μειονεκτήματά του καταγράφεται η δυσκολία πιστοποίησης του υλικού και η απαίτηση συχνής συντήρησης.

Το ξύλο, ως φυσικό υλικό,
 μπορεί κάτω από ακραίες συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας να προσβληθεί εύκολα από διάφορους μικροοργανισμούς, όπως είναι τα έντομα, oι μύκητες κ.λπ.
 
Για την αποφυγή τέτοιων προσβολών πρέπει η κοπή των δένδρων να γίνεται την εποχή που οι χυμοί κατεβαίνουν στο ριζικό σύστημα, η δε ξυλεία που θα προκύψει από τα δένδρα αυτά να υφίσταται την κατάλληλη επεξεργασία, όπως ξήρανση σε φούρνους μεγάλης θερμοκρασίας, εμποτισμό με διάλυμα διάφορων χημικών παρασκευασμάτων κ.λπ. Επίσης θα πρέπει να αποφεύγεται η αποθήκευση για μεγάλο χρονικό διάστημα της ήδη επεξεργασμένης ξυλείας σε ανοιχτούς χώρους, διότι υπάρχει κίνδυνος να προσβληθεί εκ νέου από έντομα που θα πετάξουν από τα γειτονικά δάση.
 
Αρκετές φορές οι ερευνητές του ΕΘΙΑΓΕ καλούμαστε να προσδιορίσουμε την αιτία προσβολής ξύλινων κατασκευών, ή ακόμη και αποθηκευμένης επεξεργασμένης ξυλείας και να προτείνουμε τρόπους αντιμετώπισης.


Τα κυριότερα έντομα που προσβάλλουν την ξυλεία
 
Τα έντομα που προσβάλλουν την ξυλεία σε χρήση, είναι κυρίως μικρά κολεόπτερα (με μήκος σώματος μερικών χιλιοστών). Τις προνύμφες τους συνήθως δεν τις βλέπουμε, ακούμε όμως το χαρακτηριστικό τους ήχο μέσα στα έπιπλα, στα πατώματα ή άλλες ξύλινες κατασκευές. Επίσης μπορούμε να παρατηρήσουμε το πριονίδι που πέφτει από τις μικρές οπές εισόδου των εντόμων.
 
 
Τα έντομα που πολύ συχνά δημιουργούν προβλήματα σε ξύλινες κατασκευές στη χώρα μας είναι τα:

Bostrychus capucinus (τέλεια έντομα και οπή εξόδου από παρκέ).
Bostrychus capucinus (τέλεια έντομα και οπή εξόδου από παρκέ).
Bostrychus capucinus (Coleoptera: Bostrychidae). To έντομο αυτό προσβάλλει στο δάσος νεκρά δένδρα δρυός ή καστανιάς σε όλη την Ευρώπη, Βόρεια Αφρική, Κίνα, Συρία. Προσβάλλει πατώματα που έχουν κατασκευαστεί από τα ανωτέρω είδη δένδρων. Τα έλυτρα του ακμαίου έχουν έντονο κόκκινο χρώμα ενώ το κεφάλι και ο προθώρακάς του σκούρο μπλε και η οπή εξόδου είναι στρογγυλή. Το έντομο έχει μονοετή βιολογικό κύκλο και πετά την άνοιξη.


Lyctus sp.
Lyctus sp. (τέλεια έντομα
και οπή εξόδου από παρκέ).
Lyctus sp. (Coleoptera: Lyctidae), κοινά ονομάζεται και παρκετοέντομο. Είναι ντόπιο έντομο της Ευρώπης, αλλά απαντάται και στη Βόρεια Αφρική, ΗΠΑ, Ιαπωνία, Καύκασο. Προσβάλλει όρθια νεκρά δένδρα ή πρόσφατα ξηρή ξυλεία πλατύφυλλων και σπάνια κωνοφόρων. Οι προνύμφες ανοίγουν μικρές στοές στο ξύλο, γεμάτες πριονίδια, μέρος του οποίου πέφτει προς τα έξω. Εάν η προσβολή συνεχιστεί για πολλά χρόνια τότε το εσωτερικό του ξύλου μετατρέπεται σε λεπτό πριονίδι. Το ακμαίο είναι 2,5-5 χιλιοστά, με χρώμα καφέ σκούρο. Πετά την άνοιξη με αρχές καλοκαιριού, ανοίγοντας μικρή στρογγυλή οπή στο ξύλο. Έχει μία γενιά το χρόνο. Το θηλυκό γεννά 60 αυγά μέσα στα αγγεία του ξύλου, σε βάθος 3 χιλιοστών.

Anobium punctatum (Coleoptera: Anobiidae), κοινά λέγεται και σαράκι. Είναι ντόπιο έντομο της Ευρώπης, αλλά απαντάται και στην Ασία, Αυστραλία, ΗΠΑ, προσβάλλοντας παλιά έπιπλα, πατώματα, κουφώματα κ.λπ. που προέρχονται από ξύλο κωνοφόρων και πλατύφυλλων. Γενικά προσβάλλει ξύλο με μικρή θρεπτική αξία. Το ακμαίο έχει μήκος 3-5 χιλιοστά και είναι κοκκινωπό. Πετά την άνοιξη για μεγάλο χρονικό διάστημα, γεννά πάνω από 60 αυγά, ομαδικά, σε σχισμές του ξύλου ή σε παλιές οπές εξόδου. Οι προνύμφες που εκκολάπτονται σε 2-5 εβδομάδες ανοίγουν στοές γεμάτες πριονίδι κατά μήκος των ετήσιων δακτυλίων. Οι προνύμφες ζουν μέχρι 5 χρόνια μέσα σε ξηρά έπιπλα.

Εκτός από τα προαναφερθέντα έντομα υπάρχουν αρκετά ακόμη είδη κολεοπτέρων που προσβάλλουν το ξύλο, αλλά είναι μικρότερης σημασίας για τη χώρα μας.

Τέλος μια σημαντική απειλή για το ξύλο αποτελούν οι Τερμίτες. Είναι έντομα και ανήκουν στην τάξη Ισόπτερα. Μοιάζουν με τα μυρμήγκια (λέγονται και λευκά μυρμήγκια) όμως η κοιλιά τους δε σχηματίζει μίσχο με το θώρακα αλλά είναι ενωμένη με αυτόν. Σε όσα έχουν πτέρυγες, τα δύο ζεύγη είναι ίσα μεταξύ τους. Ζουν σε αποικίες και φτιάχνουν φωλιές στο έδαφος ή στο ξύλο. Υπάρχουν διάφορες μορφές ατόμων με καταμερισμό εργασίας. Προκαλούν μεγάλες καταστροφές σε αποθηκευμένη ξυλεία, ξυλεία οικοδομών, ξύλινες κολόνες. Στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη βρέθηκαν να προσβάλλουν πατώματα από δρυ και πεύκη. Επίσης καταστρέφουν είδη που περιέχουν κυτταρίνη, όπως βιβλία, υφάσματα κ.λπ.

 

Καταπολέμηση των εντόμων

 
  • Όταν το ξύλο είναι πολύ προσβεβλημένο απαιτείται η αντικατάστασή του, απομάκρυνση από το χώρο και η άμεση καταστροφή του (κάψιμο) ώστε να μην αποτελεί εστία μόλυνσης για τα νέα ξύλα.
  • Τα έντομα που βρίσκονται μέσα στο ξύλο μπορούν να θανατωθούν σε μεγάλες θερμοκρασίες (μεγαλύτερες των 50°C). Σε περιπτώσεις μικρών κατασκευών (έπιπλα, διακοσμητικά κ.λπ.) τοποθετούνται σε φούρνους με υψηλή θερμοκρασία και σχετική υγρασία 80% για χρονική διάρκεια ανάλογη με το πάχος του αντικειμένου. Γενικά υπάρχει διαφορά στην ευπάθεια και στη νέκρωση των διαφόρων ξυλοφάγων από υψηλές θερμοκρασίες.
  • Σε ορισμένες περιπτώσεις π.χ. δάπεδα, είναι δυνατή η χρήση θερμού ατμού, η οποία εξοντώνει τα τέλεια έντομα και τις προνύμφες, όχι όμως τα αυγά και πρέπει, να επαναλαμβάνεται κάθε 2-3 χρόνια την άνοιξη. Είναι δυνατή επίσης η χρήση υψίσυχνων ηλεκτρικών ρευμάτων, που σκοτώνει τ« έντομα. Στη συνέχεια βέβαια χρειάζεται ψεκασμός, επάλειψη των επιφανειών ή εφαρμογή ενέσεων για να αποφευχθεί νέα είσοδος εντόμων.
  • Τέλος χρησιμοποιούνται δηλητηριώδη αέρια, τοξικά υγρά, τα οποία είναι πολύ ισχυρά και επικίνδυνα για ανθρώπους και ζώα και θα πρέπει να εφαρμόζονται από εξειδικευμένες εταιρείες εντομοκτονίας με ειδικούς γεωτεχνικούς επιστήμονες.
 
Δρ Μαρία Καλαπανίδα — Κανταρτζη
(Εντεταλμένη Ερευνήτρια
Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών)
 
 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου