"...στα πλαίσια μιας κοινωνίας που τείνει προς την παγκοσμιοποίηση, αναζητώντας ταυτόχρονα την ιστορική της ταυτότητα, η επανασύνδεση των μελών του αστικού ιστού και η ανάγνωση των διαφορετικών τμημάτων της ιστορίας, συγκροτημένων σε ένα ενιαίο σύνολο, αποτελεί βασικό αίτημα για τις σύγχρονες πόλεις, ώστε να μπορέσει ο άνθρωπος να ανακτήσει τη σχέση του με τη μνήμη και το παρελθόν και να αναγνώσει σε αυτές το παλίμψηστο της ιστορικής του συνέχειας"
(πηγή: archaiological_landscapes_Petridou_Zoi_)
του Γεράσιμου Γ. Μουρμούρη*
Σε μια Κέρκυρα που καθημερινά χάνει λίγο από τη λάμψη της, που οι δικές μας επεμβάσεις της αφαιρούν λίγο-λίγο το «χρώμα» της, που η έρευνα των ιστορικών πηγών φέρνει μνήμες από τη λαμπρή ιστορία της, χωρίς αυτές να είναι ικανές να αναχαιτίσουν τις σύγχρονες καταστροφές στο δομημένο αλλά και φυσικό της περιβάλλον, που οι τοπικοί της «άρχοντες» δε σχεδιάζουν το μέλλον της, αλλά απλά κακοδιαχειρίζονται το παρόν της, ήρθαν στο φως τα ευρήματα της άλλοτε μεγαλόπρεπης Βασιλικής Πύλης, της Porta Reale.
Ήταν μια από τις τέσσερις εισόδους στην τότε περιτειχισμένη πόλη, που εξαιτίας των οχυρώσεών της, παρέμεινε αλώβητη από κάθε εχθρική επιβουλή. Η πύλη δυστυχώς «χρωματίστηκε» ταξικά από τη δημοτική αντιπολίτευση τής εποχής, θεωρήθηκε σύμβολο τής αριστοκρατίας και κατεδαφίστηκε τελικά το 1893, με πρόσχημα την επέκταση τής πόλης εκτός των τειχών.
Ήταν μια από τις τέσσερις εισόδους στην τότε περιτειχισμένη πόλη, που εξαιτίας των οχυρώσεών της, παρέμεινε αλώβητη από κάθε εχθρική επιβουλή. Η πύλη δυστυχώς «χρωματίστηκε» ταξικά από τη δημοτική αντιπολίτευση τής εποχής, θεωρήθηκε σύμβολο τής αριστοκρατίας και κατεδαφίστηκε τελικά το 1893, με πρόσχημα την επέκταση τής πόλης εκτός των τειχών.
Πρόσφατα, εργασίες διαμόρφωσης και ανάπλασης κεντρικής οδού, έφεραν στο φως ευρήματα από τη βάση του άλλοτε λαμπρού και επιβλητικού μνημείου. Αναμενόμενο, αφού ιστορικές μαρτυρίες, χάρτες, εικόνες και επίσημα έγγραφα, που σώζονται και έχουν μελετηθεί διαχρονικά, προσδιορίζουν με ακρίβεια τα επιβλητικά τείχη τής πόλης (μεγάλο μέρος των οποίων ευτυχώς ακόμη σώζεται), των τεσσάρων πυλών και φυσικά τής Porta Reale.
Τα ευρήματα όμως χαρακτηρίστηκαν από ειδικούς και μη, ήσσονος σημασίας και ανάξια να προκαλέσουν «αναστάτωση» στο έργο, που εντός διμήνου, θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί, ώστε μέχρι στο τέλος του τρέχοντος έτους, ο εργολάβος να έχει εξοφληθεί, η Δημοτική Αρχή, ως φορέας υλοποίησης του έργου, να το εγκαινιάσει με μπάντες και φιέστες, η εμπορική και οικονομική ζωή σε τριάντα μέτρα δρόμου και μάλιστα πεζόδρομου, να μη διαταραχτεί, η περιοχή να πλημμυρίσει τραπεζοκαθίσματα από τα δεκάδες καφέ-μπαρ που θα ξεφυτρώσουν και που θα λειτουργούν πάλι ανεξέλεγκτα και όλοι ευτυχισμένοι να καμαρώνουμε ένα έργο, κατασκευασμένο πάνω στα ερείπια ενός μνημείου, θύματος του λαϊκισμού των προγόνων μας αλλά και των επιγόνων τους.
Τι θέλουμε όμως πραγματικά; Να φτιάξουμε ένα πεζόδρομο, όπως οι εκατοντάδες πεζόδρομοι που υπάρχουν σε διάφορες πόλεις της χώρας ή έναν πεζόδρομο που θα ανασύρει ιστορικές μνήμες από μια πόλη που πλήρωσε ακριβά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και τις δικές μας ολιγωρίες και θα αποτελέσει πόλο έλξης χιλιάδων τουριστών;
Αλήθεια, ποια ευρήματα θεωρούνται σημαντικά και ποια όχι; Η ιστορική μνήμη δεν έχει να κάνει με την καλλιτεχνική αξία ενός ευρήματος αλλά με την ιστορία και τις μνήμες που έχει χαραγμένες πάνω του. Το Τοίχος του Βερολίνου, για παράδειγμα, δεν είχε φυσικά καμία αρχιτεκτονική ή καλλιτεχνική αξία, αλλά ποιος δε θέλει να δει ένα έστω και μικρό απομεινάρι του; Ο Δήμος του Βερολίνου, πέρα από τα λίγα τμήματα του Τοίχους που έχουν διατηρηθεί, έχει φροντίσει σε τουριστικά σημεία της πόλης, να τοποθετήσει πέτρινες πλάκες κατά μήκος της διαδρομής του Τοίχους και μεταλλικές επιγραφές που αναγράφουν "Berliner Mauer 1961-1989". Αντίθετα ο Δήμος της Κέρκυρας, φροντίζει να εξαφανίσει κάθε ίχνος πολιτισμού και ιστορίας αυτού του τόπου. Αρνείται να συζητήσει την ανάδειξη του μνημείου, επικαλούμενος χρονικές προθεσμίες και πιθανή απένταξη του έργου. Μια Δημοτική Αρχή, που ευαγγελίζεται την λαϊκή κυριαρχία, αρνείται να αφουγκραστεί την κοινή γνώμη που αντιδρά στην κατάχωση και επιθυμεί την ανάδειξη της ιστορικής μνήμης αυτής της πόλης.
Αυτό που τελικά προέχει, είναι η ανάδειξη τής PortaReale και μαζί της η ανάδειξη και η προβολή του ιστορικού κέντρου τής πόλης. Μιας πόλης που εντάχθηκε στον κατάλογο των μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς τής UNESCO, κυρίως για τα φρούρια και το αμυντικό της σύστημα, μέρος του οποίου εμείς σήμερα καταστρέφουμε. Επαναλαμβάνουμε ένα «έγκλημα», που το 1893, ο Λορέντζος Μαβίλης, ο Ντίνος Θεοτόκης και άλλοι, προσπάθησαν να σταματήσουν με αυτοθυσία, ανεβαίνοντας πάνω στην PortaReale, όταν είχε αρχίσει η κατεδάφισή της.
Τώρα είναι η ευκαιρία να ξεκινήσει η αναγέννηση αυτής της πόλης, που για δεκαετίες καταβαραθρώνεται από κακές και κοντόφθαλμες επιλογές. Το έργο της ανάπλασης της οδού δεν θα κινδυνεύσει, αν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα από τις αρμόδιες αρχές και δεν υπάρξει ολιγωρία. Το ΕΣΠΑ 2007 – 2013, κατά πάσα πιθανότητα, θα παραταθεί. Αλλά και σε αντίθετη περίπτωση, μπορεί με ένα έργο «γέφυρα», να ενταχθεί η αποπεράτωση της οδού στο νέο ΕΣΠΑ 2014-2020. Δημιουργείται έτσι ο χρόνος για τη σύσταση εμπεριστατωμένης μελέτης ανάδειξης του μνημείου και της ευρύτερης περιοχής, πιθανώς και με τη σύμπραξη του Ιονίου Πανεπιστημίου, που θα μπορούσε να δώσει μια άλλη διάσταση στην προβολή του μνημείου, με τεχνολογίες όπως η ψηφιακή αναπαράσταση, ενδυναμώνοντας έτσι τις σχέσεις του Ανώτατου Πνευματικού Ιδρύματος με την τοπική κοινωνία. Με τον τρόπο αυτό και η ανάδειξη του μνημείου θα επιτευχθεί και η ανάπλαση τής οδού θα ολοκληρωθεί. Ταυτόχρονα όμως, θα έχουν τεθεί οι βάσεις, για μια συνολική ανάπλαση και ανάδειξη των οχυρώσεων τής Κέρκυρας.
Η σύγχρονη ιστορία του τόπου μας γράφεται αυτή τη στιγμή με αποφάσεις και ενέργειες που μπορεί να είναι μη αναστρέψιμες και να καθορίσουν το χαρακτήρα της πόλης για πολλές δεκαετίες. Αν σε αυτή την ιστορική καμπή, η δημοτική αρχή επιλέξει να “θάψει” τα ευρήματα και να γραφτεί στην ιστορία ως υπαίτια για ένα νέο “έγκλημα” ανάλογο της κατεδάφισης της Πόρτα Ρεάλε, θα βρει τους δημότες απέναντί της και όχι συνεργούς στην καταστροφή της ιστορικής μνήμης.
Τα ευρήματα όμως χαρακτηρίστηκαν από ειδικούς και μη, ήσσονος σημασίας και ανάξια να προκαλέσουν «αναστάτωση» στο έργο, που εντός διμήνου, θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί, ώστε μέχρι στο τέλος του τρέχοντος έτους, ο εργολάβος να έχει εξοφληθεί, η Δημοτική Αρχή, ως φορέας υλοποίησης του έργου, να το εγκαινιάσει με μπάντες και φιέστες, η εμπορική και οικονομική ζωή σε τριάντα μέτρα δρόμου και μάλιστα πεζόδρομου, να μη διαταραχτεί, η περιοχή να πλημμυρίσει τραπεζοκαθίσματα από τα δεκάδες καφέ-μπαρ που θα ξεφυτρώσουν και που θα λειτουργούν πάλι ανεξέλεγκτα και όλοι ευτυχισμένοι να καμαρώνουμε ένα έργο, κατασκευασμένο πάνω στα ερείπια ενός μνημείου, θύματος του λαϊκισμού των προγόνων μας αλλά και των επιγόνων τους.
Τι θέλουμε όμως πραγματικά; Να φτιάξουμε ένα πεζόδρομο, όπως οι εκατοντάδες πεζόδρομοι που υπάρχουν σε διάφορες πόλεις της χώρας ή έναν πεζόδρομο που θα ανασύρει ιστορικές μνήμες από μια πόλη που πλήρωσε ακριβά τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο και τις δικές μας ολιγωρίες και θα αποτελέσει πόλο έλξης χιλιάδων τουριστών;
Αλήθεια, ποια ευρήματα θεωρούνται σημαντικά και ποια όχι; Η ιστορική μνήμη δεν έχει να κάνει με την καλλιτεχνική αξία ενός ευρήματος αλλά με την ιστορία και τις μνήμες που έχει χαραγμένες πάνω του. Το Τοίχος του Βερολίνου, για παράδειγμα, δεν είχε φυσικά καμία αρχιτεκτονική ή καλλιτεχνική αξία, αλλά ποιος δε θέλει να δει ένα έστω και μικρό απομεινάρι του; Ο Δήμος του Βερολίνου, πέρα από τα λίγα τμήματα του Τοίχους που έχουν διατηρηθεί, έχει φροντίσει σε τουριστικά σημεία της πόλης, να τοποθετήσει πέτρινες πλάκες κατά μήκος της διαδρομής του Τοίχους και μεταλλικές επιγραφές που αναγράφουν "Berliner Mauer 1961-1989". Αντίθετα ο Δήμος της Κέρκυρας, φροντίζει να εξαφανίσει κάθε ίχνος πολιτισμού και ιστορίας αυτού του τόπου. Αρνείται να συζητήσει την ανάδειξη του μνημείου, επικαλούμενος χρονικές προθεσμίες και πιθανή απένταξη του έργου. Μια Δημοτική Αρχή, που ευαγγελίζεται την λαϊκή κυριαρχία, αρνείται να αφουγκραστεί την κοινή γνώμη που αντιδρά στην κατάχωση και επιθυμεί την ανάδειξη της ιστορικής μνήμης αυτής της πόλης.
Αυτό που τελικά προέχει, είναι η ανάδειξη τής PortaReale και μαζί της η ανάδειξη και η προβολή του ιστορικού κέντρου τής πόλης. Μιας πόλης που εντάχθηκε στον κατάλογο των μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς τής UNESCO, κυρίως για τα φρούρια και το αμυντικό της σύστημα, μέρος του οποίου εμείς σήμερα καταστρέφουμε. Επαναλαμβάνουμε ένα «έγκλημα», που το 1893, ο Λορέντζος Μαβίλης, ο Ντίνος Θεοτόκης και άλλοι, προσπάθησαν να σταματήσουν με αυτοθυσία, ανεβαίνοντας πάνω στην PortaReale, όταν είχε αρχίσει η κατεδάφισή της.
Τώρα είναι η ευκαιρία να ξεκινήσει η αναγέννηση αυτής της πόλης, που για δεκαετίες καταβαραθρώνεται από κακές και κοντόφθαλμες επιλογές. Το έργο της ανάπλασης της οδού δεν θα κινδυνεύσει, αν ληφθούν τα απαραίτητα μέτρα από τις αρμόδιες αρχές και δεν υπάρξει ολιγωρία. Το ΕΣΠΑ 2007 – 2013, κατά πάσα πιθανότητα, θα παραταθεί. Αλλά και σε αντίθετη περίπτωση, μπορεί με ένα έργο «γέφυρα», να ενταχθεί η αποπεράτωση της οδού στο νέο ΕΣΠΑ 2014-2020. Δημιουργείται έτσι ο χρόνος για τη σύσταση εμπεριστατωμένης μελέτης ανάδειξης του μνημείου και της ευρύτερης περιοχής, πιθανώς και με τη σύμπραξη του Ιονίου Πανεπιστημίου, που θα μπορούσε να δώσει μια άλλη διάσταση στην προβολή του μνημείου, με τεχνολογίες όπως η ψηφιακή αναπαράσταση, ενδυναμώνοντας έτσι τις σχέσεις του Ανώτατου Πνευματικού Ιδρύματος με την τοπική κοινωνία. Με τον τρόπο αυτό και η ανάδειξη του μνημείου θα επιτευχθεί και η ανάπλαση τής οδού θα ολοκληρωθεί. Ταυτόχρονα όμως, θα έχουν τεθεί οι βάσεις, για μια συνολική ανάπλαση και ανάδειξη των οχυρώσεων τής Κέρκυρας.
Η σύγχρονη ιστορία του τόπου μας γράφεται αυτή τη στιγμή με αποφάσεις και ενέργειες που μπορεί να είναι μη αναστρέψιμες και να καθορίσουν το χαρακτήρα της πόλης για πολλές δεκαετίες. Αν σε αυτή την ιστορική καμπή, η δημοτική αρχή επιλέξει να “θάψει” τα ευρήματα και να γραφτεί στην ιστορία ως υπαίτια για ένα νέο “έγκλημα” ανάλογο της κατεδάφισης της Πόρτα Ρεάλε, θα βρει τους δημότες απέναντί της και όχι συνεργούς στην καταστροφή της ιστορικής μνήμης.
*Πολιτικός Μηχανικός Ε.Μ.Π.
*Τη στιγμή που γράφεται το κείμενο αυτό, βρίσκεται σε εξέλιξη συλλογή υπογραφών υπέρ της ανάδειξης του μνημείου (εγγράφως και διαδικτυακά), με τεράστια ανταπόκριση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου