Τετάρτη 10 Μαΐου 2017

Ακόμα και τα βράχια είναι δάσος

 
 
Ένας επώνυμος φίλος μου στο facebook μου έστειλε, στις αρχές του τρέχοντος έτους (2017), μια επιστολή σε φωτοαντίγραφο του αείμνηστου Σπύρου Ντάφη, καθηγητή Δασολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης στο μάθημα της Δασοκομικής. Η επιστολή επισυνάπτεται στο τέλος του παρόντος άρθρου (https://dasarxeio.com/2017/05/09/819-11/) ακριβώς στη μορφή που την έλαβα (ως παραστατικό ακριβείας), είναι ενυπόγραφη, φέρει ημερομηνία υπογραφής 2/10/2000, και απευθύνεται σε επώνυμο πολιτικό στέλεχος της τότε Ελληνικής Κυβέρνησης.

Το περιεχόμενο της επιστολής αφορά τις επιτρεπτές επεμβάσεις στον δασικό χώρο για οικιστικούς σκοπούς, σύμφωνα με τις απόψεις της Δασοκομικής, δηλαδή του μαθήματος που δίδασκε ο αείμνηστος καθηγητής Ντάφης. Η γνωστοποίησή του έγινε σε μένα, με την παράκληση να διατυπώσω δημόσια απόψεις μου, σχετικές με τα εξής ερωτήματα:

– Τι είναι δάσος;
– Σε τι διαφοροποιούνται οι απόψεις μου από εκείνες του αείμνηστου καθηγητή Ντάφη;

Στα ερωτήματα αυτά απάντησα, με δημόσια ανάρτησή μου στο facebook στις 30/3/2017. Το κείμενο του εδώ άρθρου μου βασίζεται απολύτως στο περιεχόμενο εκείνης της ανάρτησης, η οποία έχει ως οδηγό της- πέραν των προσωπικών μου απόψεων – και σιωπηρή συνεκτίμηση απόψεων τεσσάρων αείμνηστων καθηγητών-συναδέλφων του Ντάφη, ήτοι: Γεωργίου Τσουμή (καθηγητή του μαθήματος της Υλοχρηστικής), Κωνσταντίνου Μακρή (καθηγητή των μαθημάτων Δασικής Πολιτικής και Οικονομικής), Αντώνη Γεωργόπουλου (καθηγητή του μαθήματος της Δασικής Διαχειριστικής) και Λεωνίδα Λιάκου (καθηγητή του μαθήματος της Λιβαδοπονικής των Δασικών Βοσκοτόπων). Επίσης, περιέχει σιωπηρή συνεκτίμηση απόψεων του τώρα συνταξιούχου δασολόγου-Δρ Δασοκομικής Λάζαρου Απατσίδη, τέως ερευνητή Α´ του ΕΘΙΑΓΕ στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Οικοσυστημάτων της Αθήνας. Τις απόψεις όλων αυτών έχω κατ’ επανάληψη επικαλεσθεί σε διάφορα δημοσιεύματά μου (βλ. Παπαγιαννόπουλος Α., 2004. «Νέος δασικός νόμος. Τελικό σχόλιο». Ανοικτή επιστολή προς ευρύτατο φάσμα αποδεκτών του ακαδημαϊκού χώρου).
 
Έχουμε, λοιπόν, και λέμε, «όσο γίνεται πιο απλά, αλλά όχι απλούστερα», σύμφωνα με την γνωστή κλασική συνταγή του Αϊνστάιν:

1) Η επιστολή αυτή του Ντάφη, που για πρώτη φορά μαθαίνω ότι υπάρχει, δεν με πληροφόρησε κάτι πέραν των γνωστών απόψεών του. Έδωσε μια Δασοκομική άποψη, σχετικά με το τι είναι δάσος και τι δεν είναι, στηριζόμενος αποκλειστικά στην μορφολογία της βλάστησης και χωρίς, μάλιστα, να δώσει ασφαλή κριτήρια διάκρισης των κατηγοριών. Αδιαφόρησε δε πλήρως για το οικονομικό περιεχόμενο του δασικού χώρου ως σύνολο.

2) Τελείως αντίθετη από την Δασοκομική άποψη Ντάφη, είναι η Υλοχρηστική άποψη (=Δασοχρηστική άποψη), την οποία σπούδασα σε επίπεδο Διδακτορικής Διατριβής, υπηρέτησα και υπηρετώ σε ερευνητικό επίπεδο από το 1973 μέχρι και σήμερα, εκ των οποίων τα 17 ως επίσημος ερευνητής του Ινστιτούτου Δασικών Ερευνών της Θεσσαλονίκης. Η Υλοχρηστική άποψη δεν στηρίζεται στην μορφολογία της βλάστησης, αλλά βλέπει σαν σύνολο τον δασικό χώρο. Ειδικότερα, στηρίζεται:
 
α) Στην Ιστορία της Οικονομικο-κοινωνικής Εξέλιξης του ανθρώπου,
β) Στην δασο-πολιτική Θεωρία των Δασικών Λειτουργιών, και
γ) Στην καθιερωμένη διεθνή πρακτική χρήσης του δασικού χώρου.

– Σύμφωνα με την Ιστορία της Εξέλιξης, όταν ο άνθρωπος ξέφυγε από τον πρωτογονισμό, δάση ξεχέρσωσε για να κάνει χωράφια (=αγροτική χρήση), καθώς και σπίτια και έργα πολιτισμού (=αστική χρήση). Για τεκμηρίωση αυτής της πληροφορίας, βλ. Ιστορία της Ανθρωπότητας της UNESCO και βιβλία Εγκυκλοπαίδειας Γεωργίας.

– Σύμφωνα με την Θεωρία των Δασικών Λειτουργιών ή, αλλιώς, Θεωρία του Ντήτριχ (Dieterich) – αυτήν δίδασκε ο αείμνηστος καθηγητής μου της Δασικής Πολιτικής Κωνσταντίνος Μακρής – τα εκτός αγροτικής και αστικής χρήσης δασικά εδάφη, ανεξαρτήτως μορφολογίας της βλάστησης, λειτουργούν ως «Τράπεζα Γης» για ικανοποίηση παντός είδους μελλοντικών αναγκών. Πάντοτε, όμως, με την πρόνοια άφεσης απαραβίαστης μιας ελάχιστης επιφάνειας, για να ικανοποιούνται οι πέραν του ανθρώπου γνωστοί και άγνωστοι δικαιούχοι χρήστες (άγρια ζώα, άγρια φυτά, κλπ). Περί του μεγέθους αυτής της εξαιρετέας δασικής επιφάνειας, παραπέμπω στις σελίδες 284-285 του βιβλίου μου «ΤΟ ΑΟΡΑΤΟ ΧΕΡΙ ΤΟΥ ADAM SMITH ΕΙΝΑΙ ΕΔΩ – Η Πολιτική Οικονομία σε συναπόδειξη με την Οικολογία, τη Φυσική και τα Μαθηματικα», Εκδόσεις University Studio Press, Θεσσαλονίκη, 2015.

– Σύμφωνα με την διεθνή πρακτική, η χρήση του δασικού χώρου αντιμετωπίζεται ως σύνολο που παράγει αγαθά (και υλικά και άυλα). Αυτά διακρίνονται σε Ξυλώδη (Wood Forest Products) και Μη Ξυλώδη (Non Wood Foresf Products). Πλείστα αγαθά της δεύτερης κατηγορίας μπορεί να έχουν σήμερα ή μπορεί να αποκτήσουν αύριο μεγαλύτερη αξία από τα Ξυλώδη. Συνεπώς, καμία κατηγορία αγαθών δεν είναι εκ των προτέρων ανώτερη από την άλλη. Κατά αναλογία, καμία μορφή βλάστησης δεν είναι ανώτερη από την άλλη. Συνεπώς, αστοχεί η άποψη Ντάφη, όταν θεωρεί άξια υψηλής προστασίας δάση τα υψηλά (=μεγαλόκορμα) και τους συνηρεφείς (=πυκνούς) θαμνώνες μόνο, ενώ θεωρεί άξια χαμηλής προστασίας τα πουρναροτόπια, τους φρυγανότοπους, τα χορτολίβαδα και τις βραχώδεις (αλπικές και υπαλπικές) εκτάσεις, τα οποία μάλιστα ονομάζει συλλήβδην – λαθεμένα κατά την άποψη της Υλοχρηστικής – «όχι δάση» αλλά «δασικές εκτάσεις». Έστω υπόψη, ότι μεγάλο μέρος των Μη Ξυλωδών αγαθών παράγεται στις  «δασικές εκτάσεις», όπως π.χ. κτηνοτροφές, φαρμακευτικά φυτά, μέλι, ενδιαιτήματα άγριων ζώων, λατομικά υλικά, τουριστικό εισόδημα, κλπ, κλπ, κλπ. Δικαιούχοι κατανάλωσης αυτών των αγαθών δεν είναι μόνο ο άνθρωπος, αλλά και πολλοί άλλοι κατά φύσιν χρήστες (άγρια ζώα, κλπ). Συνεπώς, δεν έχουμε οικολογικό δικαίωμα να σχεδιάζουμε την χρήση τους με καθαρά ανθρωποκεντρικά κριτήρια. Δεν μπορούμε να πούμε, δηλαδή, ότι «εκεί θα πάμε να ξεχερσώσουμε, για να εγκαταστήσουμε αγροτική ή αστική χρήση, γιατί εκεί ωφελούμαστε περισσότερο ή βλαπτόμαστε λιγότερο». Και όμως, ο Ντάφης υποδεικνύει στο γράμμα του αποκλειστικά «δασικές εκτάσεις» για την εγκατάσταση οικισμών. Η πρόταση αυτή πάσχει από ισχυρή επιστημονική ανεπάρκεια με βάση τα κριτήρια της Υλοχρηστικής.

3) Τελικά συμπεράσματα.

α) Η διάσταση μεταξύ Δασοκομικής και Υλοχρηστικής άποψης, περί της έννοιας και της χρήσης του δασικού χώρου, είναι, σύμφωνα με όσα έξέθεσα, προφανής και αγεφύρωτη.
β) Όταν ο άνθρωπος έχει ανάγκη αγρο-αστικής επέκτασης, μπορεί ισοδύναμα να επιλέξει ελεύθερα σε όλες τις κατηγορίες δασικής βλάστησης, από υψηλά δάση μέχρι και βραχώδεις εκτάσεις, αλλά τηρώντας αυστηρά τους κανόνες ισορροπίας έναντι τρίτων χρηστών.
γ) Η υιοθέτηση της Δασοκομικής άποψης στην σύνταξη του ν. 998/1979 και στην Νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας ευθύνεται για την πανθομολογούμενη κακοποίηση του συνολικού περιβάλλοντος της χώρας μας κατά τα τελευταία 40 χρόνια. Η τεκμηρίωση του αιτίου εκτίθεται απλόχερα στο βιβλίο μου, που μνημόνευσα παραπάνω, και όχι μόνο σε αυτό.
δ) Η χώρα μας θα είχε αποφύγει αυτήν την δραματική περιπέτεια σε πολύ μεγάλο βαθμό, εάν δεν είχε συνταχθεί ο ν. 998/1979 ερήμην του γνωμοδοτικού ρόλου της Δασολογικής Επιστήμης και του διδύμου των θεμελιωδών Αρχών της, ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΤΩΝ ΚΑΡΠΩΣΕΩΝ και ΑΕΙΦΟΡΙΑ ΠΟΛΛΑΠΛΗΣ ΧΡΗΣΗΣ του δασικού χώρου, οι οποίες συλλειτουργούν και αλληλοσυμπληρώνονται με στόχο την εξασφάλιση οικολογικής ισορροπίας. Η γνωμοδότηση αυτή ιεραρχείται πρώτη – χωρίς όμως να έχει δικαίωμα veto – για κάθε είδους αγρο-αστική επέκταση του ανθρώπου στον δασικό χώρο (βλ. Παπαγιαννόπουλος, Α. 1982. Για μια ιεράρχηση του ρόλου των χωροταξικών επιστημών στην Ελλάδα. Οικονομικός Ταχυδρόμος, τεύχος 1445).

Θεσσαλονίκη, 6 Μαΐου 2017

Αντώνης Παπαγιαννόπουλος
(Δασολόγος, Δρ Υλοχρηστικής
τ. Ερευνητής Α’ του ΕΘΙΑΓΕ στο Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών της Θεσσαλονίκης
 
Email: papajan@otenet.gr )


πηγή: https://dasarxeio.com/

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου