Η «ΚΑΣΤΑΝΙΑ ΤΟΥ ΕΣΦΙΓΜΕΝΙΤΗ» Ή ΑΛΛΙΩΣ Η «ΚΑΣΤΑΝΙΤΣΑ» ΤΩΝ ΚΕΡΑΣΙΩΤΩΝ

Πρόκειται για ένα δένδρο καστανιάς, γενάρχη, σήμα κατατεθέν, ένα δένδρο συνυφασμένο με το βίο των κατοίκων και την ιστορία του χωριού, τις άγνωστες και χαμένες στο χρόνο καταβολές της Κερασιάς. Βρίσκεται στον «Ιστορικό Τόπο» του παλαιού οικισμού της Άνω Κερασιάς σε ένα ξέφωτο γνωστό από τους Κερασιώτες, ως «Τσαῒρι». Ως ιστορικό στοιχείο έχουμε την τύχη να περιγράφεται μέσα στις σελίδες του περιοδικού «Προμηθεύς» (έτος Β΄, Σεπτέμβριος του 1890) από τον λόγιο μοναχό Ζωσιμά Εσφιγμενίτη¹, που όπως φαίνεται εκείνη τη εποχή είχε επισκεφθεί την Άνω Κερασιά. Ο Ζ. Εσφιγμενίτης γράφει συγκεκριμένα για την περιοχή και το δένδρο: «…πρός τό βόρειο κεῖνται εὐρύχωρος χορεύτρα, ἀνατολῶς δ’ αὐτῆς ὑπάρχει μεγίς γραῖα καστανέα, ἥτις ἀπό τῆς γῆς διχάζεται καί πέριξ αὐτῆς ἔκτισαν κύκλον (σοφά) ἔχοντα ὕψος 80% τοῦ μέτρου…»². Το δένδρο σήμερα στέκει μόνο του δίπλα στο καμένο σχολείο του χωριού. Μέρος του κορμού φαίνεται ότι έχει καεί, δίχως να γνωρίζουμε την αιτία. Πιθανολογούμε ότι αυτό οφείλεται, είτε σε κάποιο κεραυνό, είτε στις δύσκολες και επικές μέρες που έζησε το χωριό με τις μάχες και το κάψιμο του.

Ο Πολιτιστικός & Εξωραϊστικός Σύλλογος Κερασιωτών Πηλίου έχοντας γνώση για τη σπουδαιότητα του, αλλά και τον προοδευτικό εκφυλισμό του, κυρίως λόγω της παρουσίας του ιξού, παρασίτου που έχει εγκατασταθεί στους κλώνους της καστανιάς και προοδευτικά τους οδηγεί στην ξήρανση,    δρομολόγησε το 2021 την προστασία του και την προσπάθεια για την ανάδειξη του. Με τη βοήθεια του συντοπίτη και προέδρου του Γεωπονικού Συλλόγου Μαγνησίας Κωνσταντίνου Λάμπρου, καθώς και του π. βουλευτή Αθ. Λιούπη, την Άνοιξη του 2021 και ύστερα από συνεννόηση με τον ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ βρέθηκε στο χωριό μας και στον τόπο, όπου φύεται το δένδρο, ο ειδικός γεωπόνος με εμπειρία στα μεγάλης ηλικίας – μνημειακά δένδρα Νικόλαος Θυμάκης, ο οποίος και το εξέτασε μακροσκοπικά, λαμβάνοντας μετρήσεις και κλάδους, προκειμένου να συνεχίσει την έρευνα του στο εργαστήριο. Στόχος μας ήταν το δένδρο να καθαριστεί από τα παράσιτα που φέρει, να δεχθεί τις κατάλληλες θεραπείες εφ’ όσον απαιτηθεί και γενικώς να βοηθηθεί για περαιτέρω ευζωῒα.

Πολύ γρήγορα είχαμε τα νέα δεδομένα που ορίζονταν από: (α) την αναφορά του Μοριακού αποτυπώματος του εξεταζόμενου Γενοτύπου του δέντρου, (β) την εργαστηριακή εξέταση στο Μπενάκειο Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο, δείγματος κορμού και κλάδων και (γ) την Τεχνική Έκθεση Αυτοψίας του δέντρου. Από την εξέταση του δείγματος κορμού και κλάδων του δέντρου διαπιστώθηκε προσβολή του ξύλου του κορμού από μύκητες της ομάδας των Βασιδιομυκήτων. Η εν λόγω αναφορά μας γνωστοποιεί ακόμη ότι η είσοδος των παραπάνω παθογόνων στον κορμό γίνεται συνήθως από πληγές που προκαλούνται από διάφορα αίτια, όπως είναι για παράδειγμα ο παγετός. Για την αντιμετώπιση της ασθένειας δεν υπάρχουν αποτελεσματικά θεραπευτικά χημικά μέσα. Όσον αφορά τις εντομολογικές προσβολές η αναφορά σημείωνε ότι τη δεδομένη στιγμή δεν ήταν ζώσες. Σχετικά με την Τεχνική Έκθεση Αυτοψίας του δέντρου, την οποία υπογράφει ο Ν. Θυμάκης  είχαμε τα εξής:

(α) στο δέντρο παρατηρήθηκαν κατ’ εξακολούθηση προσβολές από ξυλοφάγα έντομα και μύκητες, χρήζει δε, πολύ συγκεκριμένων και προσεκτικών χειρισμών, από εξειδικευμένα συνεργεία και υπό την επίβλεψη ειδικού γεωτεχνικού,

(β) Κλαδίσκοι με φύλλα και χωρίς φύλλα, ως μοσχεύματα, απεστάλησαν με παγοκύστες στο Ινστιτούτο Βελτίωσης και Φυτογενετικών Πόρων του Ελληνικού Γεωργικού Οργανισμού -  ΔΗΜΗΤΡΑ (Θέρμη - Θεσσαλονίκη), προκειμένου να προσδιοριστεί το ακριβές είδος της Καστανιάς, καθώς και να αναπαραχθεί φυτικό υλικό για τη διάσωσή της. Η σχετική έρευνα έως τώρα, έχει οδηγήσει στο πρώτο συμπέρασμα πως πρόκειται για φυτό του είδους «Castanea sativa» (Οικ.: «Fagaceae»), ενδημικό της Νότιας Ευρώπης και Μικράς Ασίας, η εδώδιμη καστανιά (Ευρωπαϊκή καστανιά). Τυχόν ανάλυση του DNA του δέντρου σε εργαστήριο του Κέντρο Έρευνας Φυσικών Επιστημών «ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ» να την αναδείξει ότι ανήκει σε κάποιο υποείδος που ενδεχομένως να δώσει προστιθέμενη αξία στη σπανιότητα του δέντρου και

(γ) Πραγματοποιήθηκε έρευνα μέσα από ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία, τόσο για την ηλικία αντίστοιχων δένδρων Καστανιάς («Μνημειακά» ή «Βετεράνοι», όπως λέγονται) ανά την Ευρώπη, όσο και ενδελεχής αξιολόγηση των μεθόδων δενδροχρονολόγησης, ώστε να πλησιάσουμε το δυνατόν με απόλυτη ακρίβεια την πραγματική ηλικία του συγκεκριμένου δένδρου. Βάση αυτής της έρευνας, προέκυψε η πληροφορία ότι Καστανιές αυτού του είδους ζουν από 800 έως και 1000 έτη το πολύ. Από τις μεθόδους δενδροχρονολόγησης, η πιο ακριβής, με χρήση γεωμετρικών στοιχείων και άλλων φυσιολογικών παραμέτρων, είναι αυτή του «Οδηγού των Δένδρων» («Tree Guide») της «Ευρωπαϊκής Δενδροκομικής Εταιρείας» («European Arboriculture Society»), που αξιοποιεί, τόσο την περίμετρο του κορμού, όσο και την περίμετρο του εξώτατου ριζικού συστήματος και της κόμης του δένδρου. Με βάση αυτή τη μέθοδο και με δεδομένο ότι η περίμετρος κορμού, στα 1,3 μέτρα ύψους από το έδαφος, ήταν 6,60 μέτρα και η εξώτατη περίμετρος ριζικού συστήματος 36,5 μέτρα, ο αλγόριθμος της «Ευρωπαϊκής Δενδροκομικής Εταιρείας» («European Arboriculture Society») δίνει ηλικία 324 έτη με εύρος λάθους +/- 32 έτη. Συνεπώς, η ηλικία του δέντρου είναι, σε μέγιστη τιμή, 356 έτη, δηλαδή υπολογίζεται ότι φυτεύτηκε ή αναπτύχθηκε από σπόρο το 1665 περίπου.

Συνεπώς, όταν ο Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης επισκέφτηκε το 1890 την Άνω Κερασιά, χαρακτηρίζοντας το δένδρο, στο περιοδικό «Προμηθεύς», ως «…μεγίς γραῖα καστανέα…», πράγματι είχε δίκαιο, αφού τότε αυτό έφθανε περί τα 225 έτη. Από την Τεχνική Έκθεση Αυτοψίας του δέντρου, παίρνουμε ακόμη την πληροφορία ότι αντίστοιχα μεγάλα «μνημειακά» δέντρα Καστανιάς έχουν καταγραφεί και στο Νομό Καρδίτσας, γεγονός που ίσως ενισχύει την άποψη που είχε ο αείμνηστος Κερασιώτης λογοτέχνης Ηλίας Λεφούσης ότι οι πρώτοι κάτοικοι της Κερασιάς στα τοπία του Βορείου Πηλίου είχαν ως πατρογονικό τόπο τα Άγραφα και την περιοχή της Καρδίτσας. Η Τεχνική Έκθεση Αυτοψίας του Ν. Θυμάκη καταλήγει στην θερμή εισήγηση για την κατάθεση φακέλου, ώστε να προχωρήσει ο χαρακτηρισμός του ως «μνημειακό» και με αυτό τον τρόπο να αναδειχθεί και να προστατευθεί. Άλλωστε, όπως σημειώνει, η «Καστανίτσα» είναι μοναδικό σε μέγεθος δέντρο, σε μεγάλη ακτίνα χιλιομέτρων και μάλιστα σε ένα παλαιό οικισμό χαρακτηρισμένο από το Υπουργείο Πολιτισμού ως «Ιστορικός Τόπος».

Συμπερασματικά, μπορούμε να αναφέρουμε ότι το εν λόγω δέντρο έχει φυτευτεί σε χρόνους πολύ κοντά στην εμφάνιση των πρώτων κατοίκων στην περιοχή (1550 – 1600 μ.Χ.), σύμφωνα και με την αναφορά του αείμνηστου Ηλία Λεφούση. Η περαιτέρω γενοτυπική ανάλυση του δέντρου και η εν γένει έρευνα που πρέπει να ακολουθήσει, ενδεχομένως να μας μαρτυρήσει, τον τόπο απ’ όπου προήλθε αυτό και δι’ αυτού να μας δοθεί η περιοχή από την οποία προήλθαν οι πρώτοι κάτοικοι της Κερασιάς. Παρατηρούμε λοιπόν, με ποιο τρόπο η επιστήμη μπορεί να βοηθήσει και να εμπλακεί στα μονοπάτια της ιστορίας και της ανεύρεσης απαραίτητων και κρίσιμων ιστορικών στοιχείων για μια περιοχή, ένα τόπο, ένα λαό.

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΑΝΑΦΟΡΑ αναλογιζόμαστε τα εκατοντάδες ή και χιλιάδες αντίστοιχα δένδρα που βρίσκονται στον ορεινό όγκο του Βορείου Πηλίου και του Μαυροβουνίου, όλα αυτά τα δένδρα που δεν είχαν την τύχη ο άνθρωπος να τα καταγράψει, να τα ευεργετήσει, ή και να τα βοηθήσει. Αυτά που σκέπασαν, δρόσισαν και απάγκιασαν μες την αχλύ του χρόνου ανθρώπους και ανθρώπους. Όλα αυτά που συνεχίζουν να στέκουν αγέρωχα, αρχοντικά και υπερήφανα, κόντρα σε κάθε ανεμοδέρι, σε κάθε κακουχία και κακοκαιριά. Αυτά τα δένδρα, τα αρχέγονα και αειφόρα, που είναι φυσικοί οργανισμοί, εργαστήρια ηλιακής και χημικής ενέργειας, αυτά τα θαύματα της φύσης που μες στον χρόνο είναι άξιοι υπεραθλητές, τελικώς δεν κινδυνεύουν, ούτε από τα ανεμοβρόχια, ούτε από τα καιρικά φαινόμενα της φύσεως. Μόνος τους κίνδυνος είναι η απύθμενη απληστία του ανθρώπου και η απέραντη λατρεία για το χρήμα. Όλα αυτά τα δένδρα λοιπόν, περιμένουν την ανοησία ενός ανθρώπου, ή την αδηφαγία ενός ξεδιάντροπου συστήματος. Ενός συστήματος που είχε τη σατανική ιδέα να βαφτίσει την ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ «πράσινη μετάβαση» και «σωτηρία του πλανήτη» και υποκρινόμενο το ευαίσθητο περιβαλλοντικά να δώσει με τη μαγική του μπαγκέτα το σύνθημα για την καταστροφή. Το σύστημα αυτό, τούτες τις μέρες δίνει τα ρέστα του, συντελώντας στα ελληνικά βουνά σε μια ολέθρια και ανυπολόγιστη καταστροφή. Ένα αφανισμό που μετά απ’ αυτόν επιστροφή δε θα υπάρχει.

1. Ο Ζωσιμάς Εσφιγμενίτης (1835-1902) γεννήθηκε στον Άγιο Λαυρέντιο Πηλίου. Έγινε μοναχός στη Μονή Εσφιγμένου, στο Άγιο Όρος και αργότερα εγκαταστάθηκε στο Βόλο, διατηρώντας το σχήμα του. Εξέδωσε τα ιστορικά περιοδικά «Η Φήμη» (1886 - 1888) και «Προμηθεύς» (1889 - 1901) και ίδρυσε ιδιωτική δανειστική βιβλιοθήκη. Πέθανε το 1902 αφήνοντας πίσω του πλούσιο υλικό για την τοπική ιστορία και τον πολιτισμό. Μέρος του υλικού αυτού αποτέλεσε τον πυρήνα για την ίδρυση το 1907 της βιβλιοθήκης του Θρησκευτικοφιλολογικού Συλλόγου Βόλου «Οι Τρεις Ιεράρχες», ενός χώρου που κοσμεί την πόλη του Βόλου μέχρι και τις ημέρες μας.

πηγή: https://naturahellas.blogspot.com/