Στην πορεία του ο άνθρωπος αγωνίστηκε να άρει την απομόνωση, να συμφιλιωθεί με την φύση, να δημιουργήσει πολιτισμό και να ασκήσει την ελευθερία του. Η επικοινωνία υπήρξε πάντα ο βασικός καταλύτης για την ενσωμάτωση νέων στοιχείων στην κουλτούρα μιας κοινωνίας και κυρίαρχος παράγοντας διαμόρφωσης των πολιτισμών... η άμεση επαφή των ανθρώπων προϋποθέτει την άρση των φυσικών εμποδίων, την ασφαλή κινητικότητα, τη συντόμευση των διαδρομών και την δημιουργία περιβάλλοντος αλληλοκατανόησης.
Στα πλαίσια αυτά ο άνθρωπος ήρθε αντιμέτωπος με την ίδια τη φύση προεκτείνοντας την... με γέφυρες!
Τα πέτρινα γεφύρια, έκφραση βασικής ανάγκης του ανθρώπου, ήταν αποτέλεσμα διαλόγου αλλά και σεβασμού του ανθρώπου με το φυσικό του περιβάλλον. Δημιούργησαν την δική τους ιστορία που εκφράζει την επικοινωνιακή ανάγκη του ανθρώπου να αγαπηθεί, να γιορτάσει, να εκτεθεί σε άλλες κουλτούρες, να ανταλλάξει τα προϊόντα του και ακόμη, να δώσει τη δυνατότητα σε στρατούς να βιάσουν την ελευθερία του.
Η εισαγωγή των θόλων στις κατασκευές κατά την αρχαιότητα στην περιοχή της Ασσυρίας, ενώ στην Ελλάδα οι πρώτες γέφυρες κτίστηκαν κατά την προϊστορική εποχή στην Κρήτη. Θολωτές κατασκευές σώζονται και σήμερα στο Χώρο του Νεκρομαντείου.
Οι αυξανόμενες συγκοινωνιακές ανάγκες και η απαίτηση παράκαμψης φυσικών εμποδίων οδήγησε στην κατασκευή των τοξωτών γεφυριών που έπρεπε να αντέχουν στα μεγάλα μεταφερόμενα φορτία και τις προκλήσεις της φύσης. Η απάντηση στην ανάγκη αυτή δόθηκε από το ανθρώπινο μυαλό (αποταμιευμένη εμπειρία γενεών μαστόρων) και την προσφορά της φύσης (υλικά κατασκευής).
Για να χτίσει το γεφύρι ο πρωτομάστορας αναζητούσε την κατάλληλη θέση με κριτήρια: α) Βραχώδες στένωμα του ποταμού με υγιείς βράχους στις όχθες για να στηρίξει με ασφάλεια τα ακρόβαθρα και β) Βραχώδες υπέδαφος στις θέσεις θεμελίωσης των μεσοβάθρων.
Η ποικιλομορφία και η διαφορετικότητα στην αρχιτεκτονική σύνθεση των γεφυριών παραπέμπει στο "μεράκι" του πρωτομάστορα. Τα γεφύρια του Ελλαδικού χώρου και ιδιαίτερα τα Ηπειρωτικά είναι απέριττα, χωρίς υπερβολικές διακοσμήσεις, είναι χτισμένα συνήθως σε ορεινούς όγκους και δίνουν την αίσθηση ότι αποτελούν φυσική προέκταση των βράχων.
Η Ήπειρος αποτελεί το ορεινότερο τμήμα του ελληνικού χώρου και οι Ηπειρώτες χαρακτηρίζονται από την αναζήτηση καλύτερης τύχης σε μακρινούς τόπους. Οι διαπιστώσεις αυτές δηλώνουν την ανάγκη υπερπήδησης των υδάτινων εμποδίων που δυσκόλευαν τις μετακινήσεις.
Το ανθρώπινο δυναμικό που θα μπορούσε να ανταποκριθεί στις προκλήσεις για συμπλήρωση της φύσης, οι μαστόροι, δεν χρειάστηκε να αναζητηθεί μακριά γιατί η περιοχή αποτελούσε φυτώριο σπουδαίων μαστόρων με δοκιμασμένες ικανότητες, διαισθητικό ταλέντο και γνήσια λαϊκή αισθητική (Πυρσόγιαννη, Βούρμπιανη, Πράμαντα, Χουλιαράδες, ...οι Πρωτομάστορες).
Η εκλογή της θέσης, ο σχεδιασμός, τα στάδια κατασκευής, η οργάνωση, τα υλικά, οι παρεμβάσεις στην εξέλιξη του έργου, ο διάλογος με την φύση... παραπέμπουν στη σοφία του πρωτομάστορα που συχνά λεει: "Η γνώση γιε μου αρχίζει εκεί που σταματάει η μόρφωση".
Η βασική πρώτη ύλη ήταν πάντα ο σχιστόλιθος που αφθονεί στην περιοχή, ενώ η συνδετική ύλη την αποτελούσε μίγμα τριμμένου κεραμιδιού, σβησμένου ασβέστη, ελαφρόπετρας, χώματος, νερού και ξερών χορταριών. Σε αρκετές περιπτώσεις, για ενίσχυση της αποτελεσματικότητάς της, πρόσθεταν μαλλιά ζώων και ασπράδια αυγών.
Το διαισθητικό ταλέντο του πρωτομάστορα το διακρίνει κανείς στην αξιοποίηση (από διαίσθηση) των φυσικών νόμων. Η μορφή του γεφυριού προέκυπτε ως προσπάθεια προσαρμογής στο φυσικό περιβάλλον, με κριτήρια τη στατική συμπεριφορά της θεμελίωσης και ανωδομής, την υδραυλική συμπεριφορά στις πιέσεις του νερού και των επιπλεόντων φερτών υλών, σε συνδυασμό με την οικονομικότητα της κατασκευής. Όπως είναι φυσικό τα κυκλοφοριακά μέσα της εποχής έπαιζαν σημαντικό ρόλο στη μορφή και κατ' επέκταση την αισθητική των γεφυριών.
Οι γέφυρες που έχτισαν οι Έλληνες κατά την Τουρκοκρατία αλλά και μετά την απελευθέρωση (οπότε άρχισε και η ανάπτυξη της σύγχρονης οδοποιίας και γεφυροποιίας στη Χώρα) διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: α) εκείνες που οι χορηγοί τους ήταν δημόσιοι ή ιδιωτικοί συλλογικοί φορείς (κράτος, κοινότητες, δήμοι, εκκλησία, μονές, συντεχνίες, σύλλογοι...), β) εκείνες που χορηγοί τους ήταν αποκλειστικά ιδιώτες και γ) εκείνες που χρηματοδοτήθηκαν από συλλογικούς φορείς και μεμονωμένους ιδιώτες συγχρόνως.
Η ΖΩΝΤΑΝΗ ΠΑΡΟΥΣΙΑ...
Η Ήπειρος είναι ένα ζωντανό μνημείο πέτρινων γεφυριών. 190 περίπου πέτρινα τοξωτά γεφύρια αναπαύονται στο άγριο, άλλα φιλόξενο τοπίο της...
Γεφυρώσεις στον Άραχθο Ποταμό και τους παραποτάμους του
Το Γεφύρι της Αρτας
Κατά την πιθανότερη εκδοχή χτίστηκε επί Πύρρου (3ος π.Χ. αι.) ενώ στη σημερινή τους μορφή (εκτός από τις κατά καιρούς επεμβάσεις) το 1609-1615. Το σημερινό της μήκος είναι 145 μ. με πλάτος καταστρώματος 3,75 μ. (στην κορυφή). Η βασική γεφύρωση του ποταμού Αράχθου γίνεται με τέσσερις ημικυκλικές καμάρες.
Το Γεφύρι της Πλάκας
Η σημερινή του μορφή οφείλεται στον πρωτομάστορα Κώστα Μπέκα, που το 1866 κατάφερε να δαμάσει τον Άραχθο στην θέση "Πλάκα", μετά από τις αποτυχίες του 1860 και 1863. Είναι συμμετρικό, μονότοξο με δύο πλαϊνά ανοίγματα, ύψους 20 μ. ανοίγματος 40 μ. και πλάτους καταστρώματος 3,20 μ. (στην κορυφή).
Το Γεφύρι της Πολιτσάς
Επισκευάστηκε το 1874. Ο φορέας του αποτελείται από τέσσερις καμάρες. Η μεγάλη καμάρα έχει άνοιγμα 23,50 μ. και ύψος 13,70 μ. και φιλοξενεί τα ήσυχα στην θέση αυτή νερά του Αράχθου.
Το Γεφύρι του Παπαστάθη
Χτίστηκε το 1746 (φαίνεται να πλησιάζει στο τέλος του!). Ο φορέας του αποτελείται από τέσσερις ασύμμετρα διατεταγμένες καμάρες με άνοιγμα της μεγάλης 23,70 μ. και ύψος 8,70 μ. Το πλάτος του καταστρώματος είναι 2,70 μ.
Το Γεφύρι του Καμπέρ-Αγά
Στην περιοχή του Ανατολικού Ζαγορίου, κοντά στους Μηλιωτάδες, πάνω από τον ποταμό Ζαγορίτικο βρίσκεται το επιβλητικό μονότοξο πέτρινο γεφύρι του Καμπέρ Αγά. Το άνοιγμά του αγγίζει τα 18 μέτρα και το ύψος του τα 5 μέτρα. Το όνομα του το οφείλει στον αγά Καμπέρ που έδωσε χρήματα για την κατασκευή του. Παλαιότερα υπήρχε εδώ και ομώνυμο χάνι για την ξεκούραση των ταξιδιωτών που περνούσαν από την περιοχή.
Το Γεφύρι της Γκάνας
Χτίστηκε το 1630 και είναι δίτοξο. Η μεγάλη καμάρα έχει πλάτος 18 μ. και πλάτος 7,10 μ.
Το Γεφύρι του Καλουτά
Χτίστηκε το 1812 (θεωρείται το κομψοτέχνημα της λαϊκής μας αρχιτεκτονικής). Το μήκος του είναι 51 μ. με τρεις καμάρες μήκους 8 μ. αλλά ανισοϋψείς. Το πλάτος του καταστρώματος είναι 2,90 μ. και δίνει την αίσθηση κινούμενης κάμπιας.
Το Γεφύρι του Πιτσιώνη
Το γεφύρι αυτό βρίσκεται περίπου 1χλμ μετά το χωριό Κήποι, δεξιά και λίγο χαμηλότερα από τον δρόμο που οδηγεί στους Φραγκάδες. Κτίστηκε το 1818 πάνω από το Μπαγιώτικο ρέμα με χρηματοδότηση του Πετσιώνη από το Δίλοφο και αποτελείται από ένα μεγάλο κύριο τόξο και ένα μικρό δευτερεύον. Τα μεγάλα δέντρα που ριζώνουν στις όχθες του ρέματος, κυριολεκτικά το σκεπάζουν και το κάνουν αόρατο ακόμα και από μικρή απόσταση. Είναι τρίτοξο. Η μεγάλη καμάρα έχει μήκος 17 μ. και ύψος 10,5 μ.
Το Γεφύρι της Τσίπιανης
Το γεφύρι αυτό βρίσκεται κοντά στο χωριό Μηλιωτάδες και κτίστηκε πάνω από τον ποταμό Βάρδα το 1875 με χρηματοδότηση της κοινότητας Γρεβενιτίου και του Πασπαλιάρη από το Δριστένικο. Πρόκειται για ένα καλοδιατηρημένο μονότοξο γεφύρι που αποτελείται από μια οξυκόρυφη μεγάλη καμάρα και δυο ψευτοκαμάρες στην αριστερή πλευρά του. Διέθετε καμπανάκι που προειδοποιούσε τους περαστικούς όταν φύσαγαν ισχυροί άνεμοι. Δυστυχώς, η σύγχρονη γέφυρα που κτίστηκε ακριβώς δίπλα, σε απόσταση λίγων μόλις μέτρων, φαίνεται σα να «φυλακίζει» το περίτεχνο δημιούργημα των μαστόρων της πέτρας. Έχει μήκος 60 μ. Η μεγάλη οξυκόρυφη καμάρα έχει άνοιγμα 27 μ. και ύψος 14 μ.
Το Γεφύρι της Κούρτιας
Χτίστηκε επί Κων/νου Πωγωνάτου όπως και το Μοναστήρι της Βουτσάς. Η κύρια καμάρα έχει μήκος 19 μ. και ύψος 9 μ. και το όλο δημιούργημα εναρμονίζεται πλήρως με το φυσικό περιβάλλον.
Γεφυρώσεις στον Ποταμό Βίκο και τους παραποτάμους του
Το Γεφύρι του Μίσιου
Το Γεφύρι του Μίσιου βρίσκεται στην κοιλάδα του Ξηροπόταμου, ανάμεσα στα χωριά Κουκούλι και Βίτσα. Η πρόσβαση σ' αυτό γίνεται από ένα σημείο του δρόμου προς Κουκούλι, λίγο πριν το χωριό, όπου στα αριστερά του δρόμου υπάρχει μικρή πινακίδα που δείχνει την αρχή του μονοπατιού. Το πλακόστρωτο μονοπάτι κατηφορίζει προς την κοιλάδα και μετά από περίπου 15λ έχει οδηγήσει στο γεφύρι. Περνώντας το γεφύρι, το μονοπάτι συνεχίζει προς Βίτσα. Κτίστηκε το 1748 με χρηματοδότηση του Μίσιου από το Μονοδένδρι για να συνδέσει το Κουκούλι με την Βίτσα, καθώς περνάει από αυτό μια από τις διασωζόμενες και καλοσυντηρημένες «σκάλες» του Ζαγορίου η οποία αποτελεί σήμερα κλασική πεζοπορική διαδρομή. Το γεφύρι είναι δίτοξο, με μια μεγάλη καμάρα και μια μικρότερη, καλά συντηρημένο και ενώνει τις όχθες του Ξηροπόταμου σε ένα μέρος απόλυτης ηρεμίας, γαλήνης και επαφής με τη φύση, αν και βρίσκεται λίγα μόλις βήματα από τον σύγχρονο πολιτισμό. Εδώ δεν θα βρείτε δεκάδες επισκέπτες και παρκαρισμένα αυτοκίνητα. Μπορεί όμως να συναντήσετε αναρριχητές που δοκιμάζουν τις δυνάμεις τους στις αναρριχητικές διαδρομές που έχουν ανοιχτεί πάνω στους εντυπωσιακούς πύργους, ακριβώς δίπλα από το γεφύρι. Είναι δίτοξο χτισμένο εκεί που αρχίζει το Φαράγγι του βίκου. Η μεγάλη καμάρα έχει μήκος 18 μ. και ύψος 10 μ.
Το Γεφύρι του Κόκκορου ή Νούτσου
Το γεφύρι του Νούτσου (ή Κόκκορη όπως είναι επίσης γνωστό) βρίσκεται στο κεντρικό Ζαγόρι, κοντά στο χωριό Κουκούλι, 39 χλμ. από τα Γιάννενα, στο ποτάμι του Βοϊδομάτη. Ο Νούτσος Κοντοδήμος από το Βραδέτο χρηματοδότησε την κατασκευή του γεφυριού, το οποίο πήρε το όνομα του ευεργέτη. Η επιγραφή σε μαύρη πλάκα αναγράφει χρονολογία 1750 ή 1752 (ο Λαμπρίδης αναφέρει και τον Νούτσο Καραμερσίνη ως κατασκευαστή το 1768). Λέγεται και γεφύρι του Κόκκορη (ή Κόκκορου) γιατί, ο Κόκκορος από το Κουκούλι, που είχε μύλο εκεί, διέθεσε το 1910 χρήματα για την επισκευή του. Τελευταία, το γεφύρι επισκευάστηκε ξανά από την ένωση Ζαγορισίων. Δίπλα στο γεφύρι βρίσκεται η σπηλιά που κρύφτηκε ο λήσταρχος Νταβέλης με δύο άλλους ληστές. Από μια πρόχειρη ξύλινη γέφυρα κοντά στο γεφύρι του Κόκκορου περνούσαν φορτωμένες με πυρομαχικά και εφόδια οι γυναίκες της Πίνδου κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Είναι μονότοξο με άνοιγμα 23,60 μ. και ύψος 13 μ.
Το γεφύρι Καλογερικό ή του Πλακίδα
Κοντά στους Κήπους Ζαγορίου 39 χλμ. από τα Γιάννενα, βρίσκεται το ωραιότατο τρίτοξο γεφύρι. Λέγεται καλογερικό γιατί από ξύλινο που είχε φτιάξει ο Ρούσσης από τους Νεγάδες για να πηγαίνουν στο μύλο οι κάτοικοι, έφτιαξε πέτρινο ο ηγούμενος Σεραφείμ από το μοναστήρι του Προφήτη Ηλία το 1748. Πήρε και το όνομα Πλακίδα γιατί το επισκεύασαν το 1863 ο Αλέξης και ο Ανδρέας Πλακίδας που ήταν από το Κουκούλι. Τότε επισκεύασαν και την κοντινή βρύση που λέγεται : «Βρύση του Πλακίδα». Το 1912, ο Ευγένιος Πλακίδας διέθεσε χρήματα για νέα επισκευή. Μέχρι το 1964 έγιναν άλλες τρεις επισκευές και ο Γεώργιος Μυλωνάς, υπουργός προεδρίας της κυβερνήσεως το κατέταξε στα διατηρητέα γεφύρια. Ο νερόμυλος που λειτουργούσε πλάι από το γεφύρι, είχε και νεροτριβή. Η κληρονόμοι του μυλωνά, τον πούλησαν στο μοναστήρι του Αϊ Λιά της Βίτσας και τελικά έγινε κτήμα του χωριού Κουκούλι το 1851. Ο μύλος σήμερα είναι γκρεμισμένος και έμεινε μόνο το γεφύρι που τον εξυπηρετούσε. Είναι τρίτοξο μήκους 56 μ. με πλάτος καταστρώματος 3,15 μ. Θεωρείται ως κλασικό μνημείο της λαϊκής μας αρχιτεκτονικής.
Το Γεφύρι του Χάτσιου
Χτίστηκε το 1804. Είναι μονότοξο, ανοίγματος 17,50 μ. και ύψους 9,90 μ. ενσωματωμένο στο πέτρινο σκηνικό του Ηπειρωτικού Τοπίου.
Το Παλιογέφυρο
Τολμηρό και έξυπνα χτισμένο. Έχει άνοιγμα 9,50 μ. και ύψος 10 μ. και γεφυρώνει σε στένωμα τον πάνω Βίκο.
Το Γεφύρι του Μύλου
Το γεφύρι αυτό βρίσκεται λίγο μετά από το χωριό Κήποι, δεξιά από τον δρόμο που οδηγεί στους Φραγκάδες και πήρε το όνομά του από τον μύλο που υπάρχει δίπλα. Κτίστηκε το 1748 πάνω από το Μπαγιώτικο ρέμα, κυρίως για να διευκολύνει τους κατοίκους των Κήπων που ήθελαν να πάνε στον μύλο ή στα γειτονικά χωράφια τους και αποτελείται από δύο μεγάλες καμάρες και μια ψευτοκαμάρα. Είναι τρίτοξο με άνισες καμάρες. Η μεσαία έχει άνοιγμα 9,60 μ. και ύψος 5,10 μ. Το κατάστρωμα ακολουθεί τη γραμμή των τόξων.
Γεφυρώσεις στους Ποταμούς Αώο, Σαραντάπορο και Βοϊδομάτη
Το Γεφύρι της Βωβούσας
Χτίστηκε το 1748. Είναι μονότοξο με άνοιγμα καμάρας 22 μ. και ύψος 11 μ. Συνεχίζει μέχρι σήμερα τον αρχικό του προορισμό...
Το Γεφύρι της Κόνιτσας
Χτισμένο το 1870. Μονότοξο με άνοιγμα 40 μ. και ύψος 20 μ. και πρωτομάστορα τον Ζιώγα Φρόντζο, σπουδασμένο... στην Πυρσόγιαννη. Η μικρή καμπάνα στην κορυφή προειδοποιεί και σήμερα για τις επικίνδυνες στιγμές... Το 1913 προσπάθησαν να το ανατινάξουν οι Τούρκοι...
Το Γεφύρι του Κάντσικου (Ζέρμας)
Χτίστηκε το 1747. Είναι δίτοξο και θεμελιωμένο σε βραχώδη περιοχή. Το μήκος του είναι 33,50 μ. και το πλάτος του καταστρώματος 2,70 μ. και η μεγάλη καμάρα έχει άνοιγμα 15,75 μ. και ύψος 7 μ.
Το Γεφύρι της Κλειδονιάς ή του Βοϊδομάτη
Το γεφύρι του Βοϊδομάτη βρίσκεται κοντά στο χωριό Κλειδωνιά της περιοχής Κόνιτσας, εκεί που ο παραπόταμος του Αώου Βοϊδομάτης βγαίνει από την άγρια κατάφυτη χαράδρα του Βίκου προς τον κάμπο της Κόνιτσας. Από πολύ παλιά είχαν γίνει αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες για γεφύρωση. Τελικά το 1853 χτίστηκε το ωραίο μονότοξο πέτρινο γεφύρι από τον Μίσιο. Κάτω αριστερά από το γεφύρι υπάρχει λιθόστρωτο μονοπάτι που οδηγεί προς τη χαράδρα του Βίκου. Επίσης, μπορείτε να δείτε το γεφύρι και από το Βοϊδομάτη, κάνοντας διαδρομή με κανό. Χτίστηκε το 1853 με έξοδα της Μπαλκίζ Χανούμ (σύζυγος του Μαλήκ Πασά). Προηγήθηκαν προσπάθειες το 1844 και τους Βυζαντινούς χρόνους. Είναι μονότοξο με άνοιγμα καμάρας 20 μ. και ύψος 8,15 μ.
Γεφυρώσεις στον Ποταμό Καλαμά
Το Ζαλογγογέφυρο
Χτίστηκε το 1605. Είναι μονότοξο με άνοιγμα και πλάτος καμάρας 11,30 μ. και 8 μ. αντίστοιχα. Το πλάτος του καταστρώματος είναι 2 μ. και η χρήση του αρκετά επικίνδυνη.
Το Γεφύρι της Βροσίνας
Είναι ζωντανό δείγμα της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς. Το άνοιγμα της καμάρας είναι 10,30 μ. και το ύψος 5,30 μ. και το πλάτος του καταστρώματος 2 μ.
Το Γεφύρι της Τύριας
Η έξυπνη διάταξη των τόξων διευκολύνει την λειτουργία του σε κάθε εποχή. Η εμπειρία από την συμπεριφορά των γεφυριών είναι αποτυπωμένη στο σώμα του. Η μεγάλη καμάρα έχει άνοιγμα 14,20 μ. και ύψος 9,85 μ. ενώ το πλάτος του καταστρώματος είναι 2,50 μ.
Το Γεφύρι του Ξηροπόταμου
Η σοφία και η αισθητική του πρωτομάστορα αναδύονται στο κοίταγμά του. Η βασική καμάρα έχει άνοιγμα 15 μ. και ύψος 10 μ. ενώ το πλάτος του του καταστρώματος είναι 3,20 μ.
Τα δύο Γεφύρια
Είναι δίτοξο που τα δύο κομμάτια του σχηματίζουν μεταξύ τους ορθή γωνία. Οι καμάρες του έχουν άνοιγμα περίπου 5 μ. και ύψος 3,50 μ. το δε πλάτος του καταστρώματος είναι 1,55 μ.
Τα πέτρινα γεφύρια δεν χρησιμεύουν σε κανέναν τώρα πια...
Το "μούσκλα" (Σ.Μ. εννοεί τον αναρριχώμενο κισσό) τρώνε σιγά-σιγά τις πέτρες, τα δένδρα υπονομεύουν τα θεμέλιά τους και οι χαράδρες περιμένουν υπομονετικά την εκδίκησή τους...
Ο σεβασμός στον πολιτισμό μας και στο όραμα για έναν καλύτερο κόσμο, μας δεσμεύουν να κρατήσουμε ζωντανούς τους δίαυλους επικοινωνίας και την ιστορική μνήμη ...τα πέτρινα γεφύρια μας, για να βρουν τα όνεια του κάθε πρωτομάστορα δικαίωση!
Στην Ιστοσελίδα http://www.petrinagefiria.uoi.gr/ μπορείτε να δείτε όλα τα γεφύρια της Ηπείρου ταξινομημένα ανά νομό, πόλη ή χωριό και ανά ποταμό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου