#Της Μαίρης Καρατζά*
Στο αστικό τοπίο της Αθήνας θα μπορούσε κάποιος να παρατηρήσει μία άρνηση προς ό τι υπαγορεύουν το φυσικό τοπίο, η μνήμη, ο πολιτισμός, οι ανάγκες και οι δυνατότητες των Αθηναίων πολιτών.
Μπαζώσαμε και εγκιβωτίσαμε τα ποτάμια μας.
Γυρίσαμε την πλάτη στη θάλασσα.
Κλειδώσαμε τα μνημεία μας έξω από την καθημερινότητα μας.
Σύγχρονοι ναοί καταβρόχθισαν την ταπεινότητα των προγενέστερων, παρότι οι άνθρωποι δεν αλλαξοπίστησαν.
Φτιάξαμε δημόσιους χώρους, όχι για κατοίκους αλλά για περαστικούς που θα καταλήξουν σε κάποιο ιδιωτικό ή εμπορικό χώρο.
Γυρίσαμε την πλάτη στη θάλασσα.
Κλειδώσαμε τα μνημεία μας έξω από την καθημερινότητα μας.
Σύγχρονοι ναοί καταβρόχθισαν την ταπεινότητα των προγενέστερων, παρότι οι άνθρωποι δεν αλλαξοπίστησαν.
Φτιάξαμε δημόσιους χώρους, όχι για κατοίκους αλλά για περαστικούς που θα καταλήξουν σε κάποιο ιδιωτικό ή εμπορικό χώρο.
Αρνούμαστε ακόμα και την διαπολιτιστικότητα μιας πόλης σταυροδρόμι πολιτισμών και ηπείρων.
Τόσο η λειτουργικότητα όσο και η αισθητική του σύγχρονου αστικού τοπίου διαμορφώθηκε μέσα από διαδικασίες τυχαίες, ευκαιριακές, κλειστές και αντιδημοκρατικές. Αρκεί κάποιος να παρατηρήσει τη νομοθετική πορεία των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών στην Ελλάδα από το 1830 μέχρι σήμερα. Πρόκειται ίσως για μία από τις πιο απλές και αποκαλυπτικές περιπτώσεις κατανόησης της πολιτικής που δεν νομοθετεί για το καλό της πόλης και των ανθρώπων της αλλά για τα συμφέροντα κλειστών δικτύων δύναμης. Η δημιουργικότητα, οι κοινωνικές ανάγκες, τα οράματα που έχει εμπνεύσει αυτή η πόλη είναι θεσμικά αποκλεισμένα. Η σύγχρονη αρχιτεκτονική και αστικές παρεμβάσεις που επικρατούν, περισσότερο επιβάλλονται από εξωγενείς παράγοντες και από πολιτικές σκοπιμότητες ή ιδεολογικά παράπονα παρά για το κλεινόν άστυ.
Στην πόλη παρότι πρόκειται για ένα ζωντανό συλλογικό υποκείμενο δεν αποτυπώνονται η αυθεντική αυτοδιάθεση, το αίσθημα αυτοσυντήρησης των ανθρώπων της, η παρακαταθήκη των προηγούμενων και η έγνοια των επόμενων γενεών.
Θα μπορούσαμε ίσως να παρατηρήσουμε την πορεία δύο προτάσεων ανάπλασης για την πόλη των Αθηνών όπως το Athens River, πρόταση μίας διεπιστημονικής ομάδας που εργάζεται εθελοντικά και έχει ξεκινήσει από το 2007 για την ανάπλαση του Κηφισού και το Rethink Athens πρόταση ενός Κοινωφελούς Ιδρύματος το οποίο ξεκίνησε το 2012, για την ανάπλαση της οδού Πανεπιστημίου.
Αξίζει να αναζητήσουμε την εξέλιξή τους καθώς και την θέση τους στη δημόσια ενημέρωση. Το πρόβλημα δεν είναι η ιδιωτική πρωτοβουλία, όπως πολλοί νομίζουν, αλλά από πού πηγάζει η ανθρώπινη πρόθεση και αν το όραμα είναι λυσιτελές χωρίς να αρνείται τις πραγματικές ανάγκες της πόλης.
Η βασική διαφορά αυτών των δύο εγχειρημάτων είναι ότι το πρώτο σημαίνει κόστος για το ισχύον πολιτικό σύστημα και το 2ο σημαίνει κέρδος. Αυτό αυτομάτως καταδικάζει το ένα εγχείρημα να εμποδίζεται και το άλλο να διευκολύνεται. Όπως καταδικάζονται και κάποιοι δρόμοι να μην σε οδηγούν πουθενά αλλά και κάποια εμπορικά κέντρα να οδηγούν τους δρόμους της πόλης.
Όλα τα έργα και οι αλλαγές είναι θεμιτές, αλλά το «πώς;» και το “γιατί;” οφείλει να είναι μία κοινωνική διαδικασία και η απάντηση να μην αποκλείει κανέναν.
Ο Τάκης Ζενέτος ανέφερε ότι «Τα σύγχρονα προβλήματα κάνουν ολοένα και πιο φανερή την ανάγκη πολιτικοποίησης και συμμετοχής του αρχιτέκτονα, αλλιώς είναι αδύνατο να τα αντιμετωπίσει σωστά, όσο ταλέντο ή καλή θέληση και αν διαθέτει». Τελικά στη σύγχρονη εποχή η έντονη δημοκρατικοφάνεια των ολιγαρχικών δομών περιορίζουν την ικανότητα και την ψυχραιμία να παρατηρήσουμε τη μηχανική του πολιτικού συστήματος. Νόμοι και προεδρικά διατάγματα, όπως του 1977 και του 1985 για τους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, μπορούν να ακυρώνουν κάθε ευκαιρία συλλογικής υπεράσπισης του καλού της πόλις. Τελικά το αστικό τοπίο καθιερώνεται σαν μία αρένα σύγκρουσης συμφερόντων.
Για να γνωρίσουμε το πώς οι Αθηναίοι πολίτες θα δημιουργούσαν την σύγχρονη πόλη τους προϋποθέτει τη Δημοκρατία. Μία Δημοκρατία που υπαγορεύει η πηγαία ταυτότητα της πόλης, η οποία δεν ιδεολογικοποιείται αλλά αναγνωρίζει πρωτίστως τη δυνατότητα αυτοθέσμισης και την πολιτική ελευθερία των πολιτών.
Η βασική διαφορά αυτών των δύο εγχειρημάτων είναι ότι το πρώτο σημαίνει κόστος για το ισχύον πολιτικό σύστημα και το 2ο σημαίνει κέρδος. Αυτό αυτομάτως καταδικάζει το ένα εγχείρημα να εμποδίζεται και το άλλο να διευκολύνεται. Όπως καταδικάζονται και κάποιοι δρόμοι να μην σε οδηγούν πουθενά αλλά και κάποια εμπορικά κέντρα να οδηγούν τους δρόμους της πόλης.
Όλα τα έργα και οι αλλαγές είναι θεμιτές, αλλά το «πώς;» και το “γιατί;” οφείλει να είναι μία κοινωνική διαδικασία και η απάντηση να μην αποκλείει κανέναν.
Ο Τάκης Ζενέτος ανέφερε ότι «Τα σύγχρονα προβλήματα κάνουν ολοένα και πιο φανερή την ανάγκη πολιτικοποίησης και συμμετοχής του αρχιτέκτονα, αλλιώς είναι αδύνατο να τα αντιμετωπίσει σωστά, όσο ταλέντο ή καλή θέληση και αν διαθέτει». Τελικά στη σύγχρονη εποχή η έντονη δημοκρατικοφάνεια των ολιγαρχικών δομών περιορίζουν την ικανότητα και την ψυχραιμία να παρατηρήσουμε τη μηχανική του πολιτικού συστήματος. Νόμοι και προεδρικά διατάγματα, όπως του 1977 και του 1985 για τους αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς, μπορούν να ακυρώνουν κάθε ευκαιρία συλλογικής υπεράσπισης του καλού της πόλις. Τελικά το αστικό τοπίο καθιερώνεται σαν μία αρένα σύγκρουσης συμφερόντων.
Για να γνωρίσουμε το πώς οι Αθηναίοι πολίτες θα δημιουργούσαν την σύγχρονη πόλη τους προϋποθέτει τη Δημοκρατία. Μία Δημοκρατία που υπαγορεύει η πηγαία ταυτότητα της πόλης, η οποία δεν ιδεολογικοποιείται αλλά αναγνωρίζει πρωτίστως τη δυνατότητα αυτοθέσμισης και την πολιτική ελευθερία των πολιτών.
Οι διαδικασίες σχεδιασμού και λήψης πολιτικών αποφάσεων οφείλουν να διευκολύνουν πρωτίστως την ουσιαστική και άμεση σχέση της πόλης με τον πολιτισμό της, και του πολίτη με την πολιτική. Ο ανοιχτός και συμμετοχικός επανασχεδιασμός εκ θεμελίων των συνταγματικών θεσμών της Ελλάδας αποτελεί το πιο κρίσιμο έργο για να διακοπεί η ματαίωση της δημιουργικότητας και της ευθύνης ατόμων και συλλογικοτήτων στη χώρα μας.
*Η Μαίρη Καρατζά γεννήθηκε στη Χαλκίδα το 1980. Είναι strategic designer και ασχολείται με τον σχεδιασμό χώρων και επικοινωνίας. Παράλληλα ασχολείται με τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη κοινωνικών δράσεων που εστιάζουν στη συμμετοχή των πολιτών και την ταυτότητα τόπου, υποστηρίζοντας δράσεις όπως η Imagine the City, IDEA|TOPOS, Συν-οικία και Πολιτεία 2.0.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου