Πριν λίγο καιρό, σε συνάντηση με περιβαλλοντικές οργανώσεις για τα πετρέλαια στην Ήπειρο, οι εκπρόσωποι της αρμόδιας αρχής προσπάθησαν να πείσουν ότι ετοιμάζονται βίαιες αντιδράσεις και οι οργανώσεις θα ταυτιστούμε με αυτά. Πολύ θα το ήθελαν.
Τα τελευταία πέντε τουλάχιστον χρόνια, συζητήσεις με παράγοντες από υπουργεία ξεκινούν με αναφορές σε βανδαλισμούς, ακόμα και συγκρούσεις που συμβαίνουν στο πλαίσιο συλλογικών διεκδικήσεων. Άρθρα σε δημοφιλή μίντια αναφέρουν «έγκυρες πληροφορίες» για βία και απειλές που ετοιμάζονται. Δεν το κάνουν από φόβο, αλλά από επιθυμία τους για ακραίες συμπεριφορές που θα αποπροσανατολίσουν τελείως το πραγματικό οικολογικό διακύβευμα και θα κολλήσουν τις περιβαλλοντικές διεκδικήσεις στην άκρη της πολιτικής ατζέντας.
Δασοκτόνα νομοσχέδια, στρατηγικές καταστροφικές για τον αιγιαλό, σχέδια εξόρυξης υδρογονανθράκων σε όλη τη δυτική πλευρά της Ελλάδας. Πολιτικές και σχέδια με τεράστιο οικολογικό αποτύπωμα που υπονομεύουν το μέλλον όλων μας αναδύονται σαν πολιτικά καθαγιασμένα, αμέσως μόλις βρεθεί ευκαιρία σπίλωσης του μετώπου αναχαίτισής τους με κηλίδες βίαιης αντίδρασης.
Περιστατικά βίας, που σε πολλές περιπτώσεις είναι πολύ πιθανό να αποτελούν προβοκάτσιες, βολεύουν κυβερνήσεις που νομοθετούν με αδιαφάνεια σε κοινωνικό κενό, ρυπογόνες επιχειρήσεις που γνωρίζουν καλά την τεχνική της διχόνοιας, πολιτικούς που εξυπηρετούν τα κερδοσκοπικά συμφέροντα των λίγων. Στις σύγχρονες δημοκρατίες, όσο ελλειμματικές και αν είναι, η άσκηση βίας αποτελεί εξουσιαστική συμπεριφορά που ταυτίζεται είτε με εγκληματική δραστηριότητα είτε με μηχανισμούς καταστολής, ενώ καταστρέφει τους άλλους τρόπους αποτελεσματικής διεκδίκησης.
Είναι απόλυτα κατανοητή η οργή που προκαλείται από κάθε αίσθημα περιβαλλοντικής αδικίας. Όμως οι βίαιες μορφές διαμαρτυρίας είναι όντως η πιο εύκολη οδός αντίδρασης: πρωτόγονη, δεν απαιτεί πολλή σκέψη, δεν χρειάζεται υπομονή για συλλογικές συζητήσεις που φέρνουν κοινωνική ωρίμανση. Απλά βαράς, εκτοξεύεις σε κεφάλια και τζάμια ό,τι βρεις μπροστά σου, σπας ή λερώνεις για πάντα εισόδους κτιρίων, απειλείς ανθρώπους.
Η διατάραξη των πολιτισμικών μύθων που προστατεύουν το status quo δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η άσκηση βίας στο πλαίσιο συλλογικών διεκδικήσεων από τη μία φοβίζει τους πολλούς και τους εξωθεί στα θεωρεία της απλής παρακολούθησης ενός αγώνα ποδοσφαίρου και από την άλλη υπονομεύει σοβαρά την βιωσιμότητα της δίκαιης αντίδρασης αφού την καθιστά παράνομη και εξαιρετικά ευάλωτη.
Τα κινήματα προστασίας των κοινών πρέπει και οφείλουν να είναι καλύτερα από τις κυβερνήσεις και τους θεσμούς που θέλουν να αλλάξουν. Ειδικά στις σύγχρονες δημοκρατίες που χαρακτηρίζονται από πλουραλισμό σε μέσα ελεύθερης δημόσιας έκφρασης, διαδηλώσεις που στιγματίζονται από επεισόδια, βανδαλισμοί, απειλές, αφαίρεση λόγου από ομιλητές σε εκδηλώσεις αποπροσανατολίζουν και δεν συμβάλλουν στην τόσο απαραίτητη συλλογική σύγκλιση που είναι μονόδρομος για τη θωράκιση των κοινών και την ανάπτυξη μιας δίκαιης και οικολογικά βιώσιμης οικονομίας.
Εδώ, θα πρέπει να ανατρέψουμε έναν μεγάλο μύθο που αγκαλιάζει τις βίαιες αντιδράσεις σε περιβαλλοντικές αδικίες: ότι δεν μπορεί κανένας να πετύχει τίποτα χωρίς απειλές, καπνούς και σπασμένα κεφάλια. Ουδέν αναληθέστερον: οι μεγαλύτερες περιβαλλοντικές νίκες στην Ελλάδα κερδήθηκαν με ευφάνταστους τρόπους κινητοποίησης, χρήση όλων των νόμιμων μέσων και περιφρούρηση του αγώνα από παρεμβολές άλλων επιδιώξεων.
Το πιο κλασικό ίσως παράδειγμα τέτοιας νίκης είναι ο αγώνας για τον Ασωπό. Πολύχρονος, αλλά επίμονος αγώνας που δεν κούρασε, η απαίτηση για καθαρό ποτάμι και νερό, τιμωρία των ρυπαινόντων και ανάπτυξη που θα σέβεται τη φύση και τους ανθρώπους έφερε μαζί πολύ διαφορετικούς ανθρώπους και σηματοδοτήθηκε από πολλές μέχρι σήμερα νίκες. Η μεγαλύτερη όμως νίκη είναι πως ο αγώνας ήταν ανοιχτός για όλους, ειρηνικός και πρόταξε ένα κοινό όραμα. Εργαλεία του: η βαθιά γνώση όλων των διαστάσεων του προβλήματος και η αξιοποίηση όλων των θεσμικών δυνατοτήτων για δράση.
Είναι απόλυτα απαραίτητο για όλες τις ομάδες, πρωτοβουλίες, κινήματα που ξεκινούν τον καλό αγώνα της προστασίας των περιβαλλοντικών κοινών από τη ρύπανση και την καταστροφή να περιφρουρήσουν τις αρχές της μη βίας, του τεκμηριωμένου αντιλόγου, του σεβασμού στην προσωπική διαφορετικότητα των συνοδοιπόρων, της απόλυτης διαφάνειας και τέλειας διαχείρισης των πόρων που θα τους προσφερθούν στη διάρκεια του κοινού αγώνα. Έτσι ώστε να νικήσουμε. Όλοι μαζί.
Δασοκτόνα νομοσχέδια, στρατηγικές καταστροφικές για τον αιγιαλό, σχέδια εξόρυξης υδρογονανθράκων σε όλη τη δυτική πλευρά της Ελλάδας. Πολιτικές και σχέδια με τεράστιο οικολογικό αποτύπωμα που υπονομεύουν το μέλλον όλων μας αναδύονται σαν πολιτικά καθαγιασμένα, αμέσως μόλις βρεθεί ευκαιρία σπίλωσης του μετώπου αναχαίτισής τους με κηλίδες βίαιης αντίδρασης.
Περιστατικά βίας, που σε πολλές περιπτώσεις είναι πολύ πιθανό να αποτελούν προβοκάτσιες, βολεύουν κυβερνήσεις που νομοθετούν με αδιαφάνεια σε κοινωνικό κενό, ρυπογόνες επιχειρήσεις που γνωρίζουν καλά την τεχνική της διχόνοιας, πολιτικούς που εξυπηρετούν τα κερδοσκοπικά συμφέροντα των λίγων. Στις σύγχρονες δημοκρατίες, όσο ελλειμματικές και αν είναι, η άσκηση βίας αποτελεί εξουσιαστική συμπεριφορά που ταυτίζεται είτε με εγκληματική δραστηριότητα είτε με μηχανισμούς καταστολής, ενώ καταστρέφει τους άλλους τρόπους αποτελεσματικής διεκδίκησης.
Είναι απόλυτα κατανοητή η οργή που προκαλείται από κάθε αίσθημα περιβαλλοντικής αδικίας. Όμως οι βίαιες μορφές διαμαρτυρίας είναι όντως η πιο εύκολη οδός αντίδρασης: πρωτόγονη, δεν απαιτεί πολλή σκέψη, δεν χρειάζεται υπομονή για συλλογικές συζητήσεις που φέρνουν κοινωνική ωρίμανση. Απλά βαράς, εκτοξεύεις σε κεφάλια και τζάμια ό,τι βρεις μπροστά σου, σπας ή λερώνεις για πάντα εισόδους κτιρίων, απειλείς ανθρώπους.
Η διατάραξη των πολιτισμικών μύθων που προστατεύουν το status quo δεν είναι εύκολη υπόθεση. Η άσκηση βίας στο πλαίσιο συλλογικών διεκδικήσεων από τη μία φοβίζει τους πολλούς και τους εξωθεί στα θεωρεία της απλής παρακολούθησης ενός αγώνα ποδοσφαίρου και από την άλλη υπονομεύει σοβαρά την βιωσιμότητα της δίκαιης αντίδρασης αφού την καθιστά παράνομη και εξαιρετικά ευάλωτη.
Τα κινήματα προστασίας των κοινών πρέπει και οφείλουν να είναι καλύτερα από τις κυβερνήσεις και τους θεσμούς που θέλουν να αλλάξουν. Ειδικά στις σύγχρονες δημοκρατίες που χαρακτηρίζονται από πλουραλισμό σε μέσα ελεύθερης δημόσιας έκφρασης, διαδηλώσεις που στιγματίζονται από επεισόδια, βανδαλισμοί, απειλές, αφαίρεση λόγου από ομιλητές σε εκδηλώσεις αποπροσανατολίζουν και δεν συμβάλλουν στην τόσο απαραίτητη συλλογική σύγκλιση που είναι μονόδρομος για τη θωράκιση των κοινών και την ανάπτυξη μιας δίκαιης και οικολογικά βιώσιμης οικονομίας.
Εδώ, θα πρέπει να ανατρέψουμε έναν μεγάλο μύθο που αγκαλιάζει τις βίαιες αντιδράσεις σε περιβαλλοντικές αδικίες: ότι δεν μπορεί κανένας να πετύχει τίποτα χωρίς απειλές, καπνούς και σπασμένα κεφάλια. Ουδέν αναληθέστερον: οι μεγαλύτερες περιβαλλοντικές νίκες στην Ελλάδα κερδήθηκαν με ευφάνταστους τρόπους κινητοποίησης, χρήση όλων των νόμιμων μέσων και περιφρούρηση του αγώνα από παρεμβολές άλλων επιδιώξεων.
Το πιο κλασικό ίσως παράδειγμα τέτοιας νίκης είναι ο αγώνας για τον Ασωπό. Πολύχρονος, αλλά επίμονος αγώνας που δεν κούρασε, η απαίτηση για καθαρό ποτάμι και νερό, τιμωρία των ρυπαινόντων και ανάπτυξη που θα σέβεται τη φύση και τους ανθρώπους έφερε μαζί πολύ διαφορετικούς ανθρώπους και σηματοδοτήθηκε από πολλές μέχρι σήμερα νίκες. Η μεγαλύτερη όμως νίκη είναι πως ο αγώνας ήταν ανοιχτός για όλους, ειρηνικός και πρόταξε ένα κοινό όραμα. Εργαλεία του: η βαθιά γνώση όλων των διαστάσεων του προβλήματος και η αξιοποίηση όλων των θεσμικών δυνατοτήτων για δράση.
Είναι απόλυτα απαραίτητο για όλες τις ομάδες, πρωτοβουλίες, κινήματα που ξεκινούν τον καλό αγώνα της προστασίας των περιβαλλοντικών κοινών από τη ρύπανση και την καταστροφή να περιφρουρήσουν τις αρχές της μη βίας, του τεκμηριωμένου αντιλόγου, του σεβασμού στην προσωπική διαφορετικότητα των συνοδοιπόρων, της απόλυτης διαφάνειας και τέλειας διαχείρισης των πόρων που θα τους προσφερθούν στη διάρκεια του κοινού αγώνα. Έτσι ώστε να νικήσουμε. Όλοι μαζί.
Θεοδότα Νάντσου, επικεφαλής πολιτικής WWF Ελλάς
π. Ιωάννης Οικονομίδης, Ινστιτούτο «Αθανάσιος Παντελόγλου» Ασωπού
π. Ιωάννης Οικονομίδης, Ινστιτούτο «Αθανάσιος Παντελόγλου» Ασωπού
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου