Φορείς ∆ιαχείρισης. Η λίμνη Παμβώτιδα

 Γενικά

Η λίμνη Παμβώτιδα είναι μια από τις αρχαιότερες λίμνες παγκοσμίως και η δεύτερη αρχαιότερη μετά τη λίμνη της Αχρίδας σε Ευρωπαϊκό επίπεδο (ηλικίας περίπου 7 εκ. ετών). Η λίμνη δεν υπέστη ποτέ τις δυσμενείς επιπτώσεις των παγετώνων, λειτούργησε ως καταφύγιο ζωής τόσο για τη χλωρίδα όσο και για την πανίδα της Ευρώπης και υπήρξε κέντρο εξάπλωσης των διασωθέντων ειδών και επανάκαμψης τους βορειότερα μετά την αποχώρηση των παγετώνων.

Βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Μιτσικέλι και καταλαμβάνει τμήμα 22 km2 της λεκάνης απορροής του λεκανοπεδίου. Είναι μια ρηχή λίμνη, με μέσο βάθος 4,5μ. Σχηματίσθηκε από την συγκέντρωση νερών, τροφοδοτείται από πηγές του όρους Μιτσικέλι, ενώ δεν έχει φυσική επιφανειακή διέξοδο. Η εκροή του νερού πραγματοποιείται μέσω της τάφρου Λαψίστας και παροχετεύεται στον ποταμό Καλαμά. Αποτελεί ένα ευαίσθητο οικοσύστημα και ανήκει στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών ΦΥΣΗ 2000 λόγω των σημαντικών ενδιαιτημάτων και των σπάνιων ειδών χλωρίδας και πανίδας.

Η σημερινή λίμνη Παμβώτιδα είναι το υπόλειμμα ενός ευρύτερου οικοσυστήματος που περιλάμβανε και τη λίμνη της Λαψίστας, η οποία αποξηράνθηκε κατά τη δεκαετία του ’50. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ύπαρξη της μιας συνδεόταν άμεσα από την καλή λειτουργία και ύπαρξη της άλλης. Η επιφάνειά της Λαψίστας αυξομειώνονταν με την εναλλαγή των εποχών και είχε μικρότερο βάθος και έκταση από τη λίμνη Παμβώτιδα των Ιωαννίνων.

Το σύστημα των δύο λιμνών του ευρύτερου λεκανοπεδίου Ιωαννίνων ήταν ένας απέραντος υγρότοπος με πολλαπλές αξίες. Πολλά είδη ψαριών πολλαπλασιάζονταν στη Λαψίστα και μετέβαιναν στη συνέχεια στην Παμβώτιδα. Επίσης ο υγρότοπος παρείχε καταφύγιο και τροφή σε πολλά υδρόβια πουλιά και συντηρούσε πλούσια χλωρίδα. Η τοπική κοινωνία ήταν άμεσα εξαρτημένη και πολλαπλά ωφελημένη από το οικοσύστημα. Τα πλούσια αλιεύματα παρείχαν ένα καλό εισόδημα στους επαγγελματίες ψαράδες, αλλά και ευχάριστη ενασχόληση στους ερασιτέχνες. Η θηραματική αξία του οικοσυστήματος προσέλκυε επίσης μεγάλο αριθμό κυνηγών. Ακόμη οι λίμνες με τα χορτολίβαδά τους αποτελούσαν χώρο βοσκής και ποτίσματος για τα κτηνοτροφικά ζώα. Οι κάτοικοι του λεκανοπεδίου χρησιμοποιούσαν το νερό των λιμνών για να καλλιεργήσουν τα παρακείμενα χωράφια τους, αλλά και για την ύδρευση της πόλης. Τέλος το οικοσύστημα διακρίνονταν για την αξία αναψυχής του, αλλά και για τη μεγάλη πολιτιστική του αξία, ενώ παρουσίαζε μεγάλο ερευνητικό και εκπαιδευτικό ενδιαφέρον.

Σήμερα επιβάλλεται να τεθεί ο προβληματισμός για την επαναδημιουργία του υγρότοπου Λαψίστας έστω σε νέα μορφή και μικρότερη έκταση.

 

 

Αξίες της λίμνης Παμβώτιδας

 

Με τον όρο «αξίες» εννοούνται οι υπηρεσίες και τα αγαθά που προσφέρουν οι υγρότοποι στον άνθρωπο. Οι αξίες των υγροτόπων δεν είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους. Συνήθως η αναβάθμιση ή η υποβάθμιση της μιας προκαλεί αντίστοιχα την αναβάθμιση ή την υποβάθμιση μιας ή περισσότερων άλλων.

1. Βιολογική αξία
2. Υδρευτική αξία
3. Αρδευτική αξία
4. Αλιευτική αξία
5. Επιστημονική αξία
6. Πολιτιστική αξία
7. Εκπαιδευτική αξία
8. Αξία Αναψυχής
9. Αντιπλημμυρική αξία
10. Αντιδιαβρωτική αξία
11. Βελτιωτική της ποιότητ. νερού
12. Βελτιωτική του κλίματος
13. Μεταφορική

 

 

Φορέας ∆ιαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας

 

Οι προστατευόμενες περιοχές αποτελούν ανεκτίμητη φυσική κληρονομιά. Η προστασία και ανάδειξή τους είναι μείζονος σημασίας. Για το λόγο αυτό η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέδωσε την οδηγία για τους οικοτόπους 92/43 και προχώρησε στον καθορισμό των περιοχών NATURA 2000.

 

Στην Ελλάδα ως περιοχές Natura έχουν οριστεί περίπου 400 περιοχές, μεταξύ αυτών και η λίμνη των Ιωαννίνων. Μέχρι σήμερα στη χώρα μας έχουν συσταθεί 27 Φορείς Διαχείρισης που διαχειρίζονται αντίστοιχες προστατευόμενες περιοχές.

 

O Φορέας ∆ιαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας ιδρύθηκε µε βάση τους Ν.1650/86, 3044/99, ορίσθηκε το ∆.Σ το οποίο απαρτίζεται από 9 μέλη µε Κ.Υ.Α (135074/5193/Αρ. φύλλου 1531/9/12/2002), και συγκροτήθηκε σε σώμα τον Ιανουάριο του 2003. Είναι Ν.Π.Ι.∆, κοινωφελούς χαρακτήρα και εποπτεύεται από τον Υπουργό ΠΕKA.

 

Σκοπός της ίδρυσής του είναι η διαφύλαξη της φυσικού οικοσυστήματος, η αποκατάσταση και διατήρηση της οικολογικής ισορροπίας της Παμβώτιδας με παράλληλη ανάπτυξη δραστηριοτήτων που εναρμονίζονται με το φυσικό περιβάλλον και υιοθετούν την αρχή της αειφορίας. Ο συνδυασμός της προστασίας της φύσης και η παράλληλη ανάπτυξη δραστηριοτήτων αποτελεί τον στόχο και ταυτόχρονα πρόκληση για τον Φορέα Διαχείρισης. Η συμβολή και η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας είναι απαραίτητη και καθοριστική για την επιτυχία του στόχου.

 

 

Στόχοι του Φορέα ∆ιαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας

 

Σύμφωνα µε το Νόμο 1650/86, σκοπός του Φ.∆. Λίμνης Παμβώτιδας είναι η διοίκηση και διαχείριση των περιοχών, στοιχείων και συνόλων της φύσης και του τοπίου που αναφέρονται στο άρθρο 18 (του ίδιου νόμου).

 

 

Συγκεκριμένα, στόχοι του Φορέα ∆ιαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας είναι η προστασία και διαχείριση:

 

- Των βιοτόπων των προστατευοµένων ειδών χλωρίδας και πανίδας της Λίμνης Παμβώτιδας.

-Των βιοτόπων ενδημικής χλωρίδας και πανίδας στην ευρύτερη περιοχή αρμοδιότητας του.

-Η αποκατάσταση του διαταραγμένου υδρολογικού ισοζυγίου της Παμβώτιδας.

-Η βελτίωση των κριτηρίων ποιότητας των νερών της.

-Η προστασία της από την ρύπανση και μόλυνση.

-Η προστασία της από κάθε είδος παρεμβάσεων που υποβαθμίζουν το οικοσύστημα.

-Η προστασία και διαφύλαξη των αλιευτικών πόρων.
-Η ανάδειξη της Λίμνης Παμβώτιδας και της ευρύτερης περιοχής.
-Η περιβαλλοντική εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση.

 

 

Τουριστικός προορισμός

 

Τα Ιωάννινα είναι η πρωτεύουσα του ομώνυμου νομού, από τις πλέον όμορφες περιοχές της Ελλάδος. Η πόλη είναι χτισμένη στις όχθες της λίμνης Παμβώτιδας σε υψόμετρο 500m και περιτριγυρισμένη από πανύψηλα βουνά. Είναι η μεγαλύτερη πόλη της βορειοδυτικής Ελλάδος, με πληθυσμό που ξεπερνά τους 100.000 κατοίκους.

 

Αποκαλείται - και όχι άδικα - πόλη των γραμμάτων, των θρύλων και των παραδόσεων, με σημαντική και μακραίωνη ιστορία που χάνεται στα βάθη των αιώνων. Σήμερα, τα Γιάννενα, όπως αλλιώς ονομάζονται, είναι μια σύγχρονη και αναπτυσσόμενη πόλη, η οποία καλεί τον επισκέπτη να γνωρίσει την ιστορία, τον πολιτισμό, τις φυσικές ομορφιές αλλά και το σύγχρονο ρυθμό ζωής. Είναι μια γραφική πόλη, που συμπλέει με τον πολιτισμό και συνδυάζει μια μακραίωνη ιστορία αλλά και μια κοινωνική, πολιτιστική και οικονομική δραστηριότητα και άνθηση.

 

Το νησάκι της λίμνης Παμβώτιδας με τον μικρό παραδοσιακό οικισμό, ιδιαίτερης ιστορικής και πολιτιστικής αξίας, καθώς και τα παραδοσιακά κτίσματα της παλαιάς πόλης, με έντονη ιστορική και πολιτιστική αξία αποτελούν εξαίρετα δείγματα της ηπειρωτικής αρχιτεκτονικής. Επίσης πόλο έλξης χιλιάδων επισκεπτών ετησίως αποτελούν το Κάστρο με τα δυο τζαμιά του, το σπήλαιο Περάματος με τους σπάνιας ομορφιάς σταλαγμίτες και σταλακτίτες (σε απόσταση μόλις 4χλμ από την πόλη) καθώς και το υπαίθριο θέατρο Φρόντζου, μέσα στο αισθητικό δάσος της πόλης.

 

Το Πανεπιστήμιο, το οποίο συμπεριλαμβάνεται στα καλύτερα της Ευρώπης, τα 2 Νοσοκομεία, το ναυταθλητικό κέντρο, τα μουσεία της πόλης με σημαντικότερα το αρχαιολογικό και το Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων Παύλου Βρέλη - ένα αληθινά εντυπωσιακό δημιούργημα, το μεγαλύτερο και σπουδαιότερο μουσείο κέρινων ομοιωμάτων στην Ελλάδα, αλλά και ένα από τα καλύτερα στο είδος του παγκοσμίως - και μια πληθώρα άλλων κτηρίων που φιλοξενούν αθλητικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις όλο το χρόνο μαρτυρούν την εξέλιξη της πόλης στις απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας αλλά και την προσπάθειά της να καταστεί κοιτίδα ανάπτυξης και ζωντάνιας, συγκεράζοντας το παλαιό με το νέο, το παραδοσιακό με το σύγχρονο.

 

 

Λαογραφικά – Πολιτισμικά Στοιχεία

 

Η λέξη «Παμβώτις» είναι ομηρική και προέρχεται από τα ουσιαστικά «παμβώτωρ» ή «παμβώτηρ» και σημαίνει «η τα πάντα τρέφουσα».

 

Για την λίμνη υπάρχουν αρκετές γραπτές αναφορές. Σύμφωνα με τον κ. Βασίλειο Χαρίση το όνομα: «... Παμβώτις αναφέρεται στη γη και τα βόδια και τα ζωντανά που τρέφονται από αυτήν και από αυτά τρέφονται οι άνθρωποι, ώστε δίκαια η γη να θεωρείται η τα πάντα τρέφουσα», καθώς επίσης και ότι «...Παμβώτις πρέπει να λεγόταν ο κάμπος των Γιαννίνων και όχι η λίμνη. Και πως η λίμνη πρέπει να ήταν ανώνυμη».

 

Ο Άγγλος περιηγητής William Martin Leake χαρακτηριστικά αναφέρει: «...Τα παπύρια είναι καταφύγιο για τους φαλακροκόρακες και τους πελαργούς και ένα μεγάλο αριθμό αγριοπάπιες, διαφόρων ποικιλιών. Μερικά απ' αυτά τα πουλιά είναι θύματα των γερακιών κι όρνιων που φωλιάζουν στο Μιτσικέλι...», ενώ ο Κοσμάς ο Θεσπρωτός και ο Αθανάσιος Ψαλίδας στη «Γεωγραφία Αλβανίας και Ηπείρου» μεταξύ των άλλων κάνουν και ειδική αναφορά στην ιχθυοπανίδα της λίμνης. Πιο συγκεκριμένα «... η λίμνη των Ιωαννίνων είναι πτωχή από ψάρια, αξιόλογη όμως δι' ένα είδος μικροψαριών όπου λέγεται «τζίμαις», όπου πουθενά αλλού δεν γίνονται και είναι τόσο μικραίς, όπου ημπορούν να έμβουν 400 στη λίτρα και δια τα αξιόλογα χέλια, όπου τόσο μεγάλα πουθενά αλλού δε γίνονται, επειδή ζυγιάζουν ως τέσσαιραις οκάδες το ένα...».

 

Τέλος, ο Σπυρίδων Λάμπρος, στο έργο του «Νέος Ελληνομνημόνων» κάνει λόγο για τις «περιλάλητες» καραβίδες της λίμνης.

 

Η πόλη των Ιωαννίνων και οι δραστηριότητες των κατοίκων της (κοινωνικές, οικονομικές, πολιτιστικές) είναι απόλυτα συνδεμένες με την λίμνη. Στο νησάκι διαμένουν 10 περίπου οικογένειες ψαράδων οι οποίες ζουν αποκλειστικά από το ψάρεμα, με τα αλιεύματα τους να καλύπτουν ένα μέρος της ζήτησης αλιευμάτων στην περιοχή. Επιπλέον, η λίμνη συμβάλει στην ανάπτυξη και διοργάνωση αθλημάτων του υγρού στίβου (κωπηλατικοί αγώνες, canoe – kayak, σκι κα.).

 

Πολλοί καλλιτέχνες, Έλληνες και ξένοι, εμπνεύστηκαν από την ομορφιά της λίμνης με αποτέλεσμα ένα μεγάλο πολιτιστικό απόθεμα σε έργα τέχνης, ποιήματα, φωτογραφίες και τραγούδια.

 

Τέλος, αξίζει να αναφερθεί ότι η Γιαννιώτικη παραδοσιακή λαϊκή τέχνη ήταν και εξακολουθεί να είναι ξακουστή και τα έργα τους περιζήτητα, τόσο σε εθνικό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Οι Γιαννιώτες αργυροχρυσοχόοι, χαλκουργοί και ξυλογλύπτες έχουν δημιουργήσει με το πέρασμα των αιώνων μια αυθεντική παράδοση με όλα τους τα είδη λαϊκής τέχνης να είναι χειροποίητα και φτιαγμένα με μεράκι, γεγονός που τα καθιστά μοναδικά και ανεκτίμητα.


πηγή: http://www.lakepamvotis.gr/